Bhiệc bhuốih a’vị t’mêê đhanuôr acoon cóh Dao bhrông Yên Bái buôn bhrợ têng t’ngay 9/9 âm lịch zâp c’moo. Đoọng ra văng bhrợ, apêê pân đil cóh pr’loọng đông lêy lướt ooy ha rêê ruộng pay đợ ha roo váih bấc ha roo bhlâng, xoót pay 3 pa nọ đơơng chô púah pa goóh, xát bhrợ váih cha nêếh, zêệ pa chêện đoọng ha bhướp, a’dích, tô bhúh lâng a’bhô dang. P’căn Triệu Thị Tiếp, vel 2 Túc, chr’val Phúc Lợi, chr’hoong Lục Yên, tỉnh Yên Bái moon: “Bêl k’noọ xay moon lâng a’dích a’bhướp, tô bhúh, a’bhô dang nắc lêy xoót pay ha roo t’mêê đơơng chô púah pa goóh, xát bhrợ váih cha nêếh zêệ đoọng ha pêê đoo chô cha đắh l’lăm, tu apêê ơy lêy zooi zúp đoọng ha pr’loọng đông vêy mưy hân noo bơơn bhrợ bấc.”

A’pướih lêy bhuốih a’vị t’mêê vêy pa zêng mưy p’nong a’tứch ta úh, 9 pô ha roo đơơng úh pa chêện đợc đhị 3 p’ngan a’vị, 5 p’ngan búah, 1 p’ngan đác, 1 bát hương bắt 3 n’jéh. Xang bêl ra văng liêm zâp a’pướih nâu, manứih bhuốih nắc lêy tơợp bắt hương lâng n’toong chiing t’đang k’đươi a’dích a’bhướp, tô bhúh, dang brắh chô pấh lêy, cha đắh lâng pr’loọng đông. Bhiệc bhuốih ta bhrợ mơ ooy 45 phút. Ooy đắh cr’liêng xa nay bhuốih bhrợ, t’coóh Thiều Hữu Mơ, thầy bhuốih bhrợ cóh vel 3 Túc, chr’val Phúc Lợi, chr’hoong Lục Yên đoọng năl: “Bêl đâu 9/9 âm lịch, ha roo cóh ha rêê ơy đoọm, ha roo cóh ruộng ơy rơợc, pr’loọng đông nắc ra văng liêm zâp a’pướih ch’na đoọng ha bhướp, a’dích, tô bhúh lâng dang brắh ơy lêy đoọng pr’loọng đông bơơn bhrợ bấc. P’cắh mặt pr’loọng đông nắc k’đươi tô bhúh, a’bhô dang chô cha a’vị t’mêê đoọng pr’loọng đông bơơn bhrợ bấc.”

Xang bêl bhuốih liêm xang, manứih bhuốih nắc lêy óch bha ar âng đơơng apêê a’bhướp a’dích, tô bhúh, dang brắh lêy chô cớ cóh plêệng. a’pướih bhuốih nắc pr’loọng đông pay pa glúh, đh’rứah lâng 1-2 a’pướih ch’na bơơn ra văng đợc, zâp apêê cóh pr’loọng đông nắc lêy ắt pazưm ôộm cha bhui har, hơnh déh đh’rứah liêm vêy bơơn bhrợ liêm bấc. Anoo Lý Văn Tân, vel Sâm Trên, chr’val Trung Tâm, chr’hoong Lục Yên đoọng năl: “Hân noo bơơn bhrợ ơy tước nắc zâp ngai đông zêng bhrợ bhiệc bhan bhuốih a’dích a’bhướp, tô bhúh, dang brắh năc vêy choom bơơn bhrợ. Ting cơnh j’niêng cr’bưn lang ahay, bêl k’noọ xoót bhrợ ha roo nắc lêy bhrợ bhiệc bhuốih nâu l’lăm, xay moon p’cắh lâng a’dích a’bhướp, dang brắh ơy zooi zúp đoọng ha pr’loọng đông bơơn bhrợ bấc. Nâu đoo nắc râu văn hoá ơy đenh dzợ bơơn đhanuôr zư lêy bhrợ têng.”

J’niêng cr’bưn hơnh déh cha a’vị t’mêê âng đhanuôr Dao bhrông cóh chr’hoong Lục Yên, tỉnh Yên Bái hân đhơ cắh bhrợ ga mắc, bấc cơnh, nắc liêm chr’nắp, ma bhưy, bơơn đhanuôr manứih Dao cóh đâu zư đợ, bhrợ pa dưr tơợ lang nâu tước lang n’tốh./.

Mâm cúng của người Dao Đỏ
Tục cúng cơm mới mùng 9/9 âm lịch của người Dao đỏ Lục Yên- Yên Bái 

Thiều Nghiệp

Theo thường lệ, cứ vào tháng 9 âm lịch, khi những vạt nương lúa đã chín vàng, các gia đình người Dao đỏ ở Yên Bái lại chuẩn bị lễ cúng cơm mới. Đây là phong tục có từ lâu đời của đồng bào để tỏ lòng biết ơn ông bà, tổ tiên, các vị thần linh đã phù hộ cho gia đình có một mùa bội thu trước khi thu hoạch.

Lễ cúng cơm mới đồng bào người Dao đỏ Yên Bái thường được tổ chức vào ngày 9/9 âm lịch hàng năm. Để chuẩn bị, người phụ nữ trong gia đình đi ra đồng chọn đám lúa mẩy hạt nhất, gặt lấy 3 cụm đem về phơi khô, xay xát thành gạo, nấu chín để dâng lên ông bà, tổ tiên. Bà Triệu Thị Tiếp, thôn 2 Túc, xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái nói:“Trước khi báo cáo tổ tiên thì phải gặt lúa mới đem phơi khô, xát thành gạo nấu chín mới được dâng lên ông bà tổ tiên. Với quan niệm đã có cơm mới thì ông bà tổ tiên, các vị thần linh phải là người được dùng trước, vì đã phù hộ cho gia đình có một mùa màng bội thu”.

Mâm lễ cúng cơm mới gồm có 1 con gà luộc, 9 bông lúa đem hấp chín đặt trên 3 bát cơm, 5 chén rượu, 1 chén nước, 1 bát hương có thắp 3 nén nhang. Sau khi chuẩn bị xong mâm lễ,  thầy cúng bắt đầu thắp hương và gõ bộ cúng mời ông bà, tổ tiên, các vị thần linh về nhận lễ cơm mới của gia đình. Lễ cúng diễn ra khoảng 45 phút. Về nội dung bài cúng, ông Thiều Hữu Mơ, thầy cúng thôn 3 Túc, xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên cho biết:“Hôm nay 9/9 âm lịch, lúa nương đã chín, lúa ruộng đã vàng, gia đình đã chuẩn bị xong cơm mới kính dâng ông bà tổ tiên, các vị thần linh phù hộ cho gia đình một mùa màng bội thu. Thay mặt gia đình mời ông bà tổ tiên, các vị thần linh về nhận lễ cơm mới để gia đình được thu hoạch mùa màng”.

Sau khi cúng xong, thầy cúng đốt giấy dó tiễn ông bà tổ tiên, các vị thần linh về trời. Mâm cúng được gia đình dọn xuống, cùng 1-2 mâm cơm cũng đã được chuẩn bị sẵn, các thành viên trong gia đình quây quần ăn uống vui vẻ, chúc cho nhau thu hoạch lúa mới bội thu. Anh Lý Văn Tân, thôn Sâm Trên, xã Trung Tâm, huyện Lục Yên nói:“ Mùa màng đến kỳ thu hoạch thì nhà nào nhà nấy đều làm lễ cúng ông bà tổ tiên, các vị thần linh thì mới được thu hoạch. Theo phong tục xưa trước khi thu hoạch mùa màng các gia đình đều phải làm lễ cúng, báo cáo ông bà tổ tiên, các vị thần linh đã phù hộ cho mùa màng tươi tốt bội thu. Đây là nét văn hoá lâu đời vẫn được bà con duy trì”.

Tục cúng mừng cơm mới của của đồng bào Dao đỏ ở huyện Lục Yên, tỉnhYên Bái tuy không cầu kỳ, nhưng chứa đựng ý nghĩa tâm linh sâu sắc, được cộng đồng ngưòi Dao ở đây lưu truyền từ đời này sang đời khác./.