Cơnh lâng dha nuôr Dao Tiền coh Vân Hồ, Sơn La, pr’múa r’riu năc muy coh đợ pr’múa bhlâng coh apêê đhr’niêng bh’rợ âng đha nuôr. Tết ch’ploọng, bhiêc bhan lập tịch, tết thanh minh, đơơng a bhuy, ca văr boo zêng vêy mua r’riu. Pa bhlâng năc, pr’múa r’riu coh tết ch’ploọng âng ma nưih Dao Tiền bơơn lêy cơnh năc muy đhr’niêng chăp hơnh a bhô dang, Bàn Vương âi zư lêy, trông dâc đha nuôr vel coh biển ga măc bêl a hay. Pr’múa r’riu đoọng zư lêy pr’ăt tr’mông pr’loọng đong, tô c’bhuh, ca văr tô c’bhuh a bhô dang, zư lêy ha zâp ngai coh pr’loọng đong c’bhuh xộng bhreh k’rơ, bhrợ cha choom. P’căn Bàn Thị Vinh, ma nưih Dao, ăt coh vel Suối Lìn truih tơợ bêl dzợ tứi, a đoo âi lêy lâng múa r’riu âng ma nưih đay lang bơơn a dich a bhươp, aconh a căn pa choom đoọng: “Múa r’riu năc muy c’leh liêm pr’hay âng đha nuôr Dao Tiền, bơơn zư đơc tơợ bâc lang âi. Acu pa bhlâng bhui har năc lang l’lăm lâng âi pa choom đoọng ha bâc lang ca coon cha chau đoọng t’bhlâng zư đơc pr’múa n’nâu, chroi đoọng zư đơc c’leh văn hóa acoon coh Dao.”

Coh pr’múa n’nâu, bêệ r’riu k’tứi ta bhrợ lâng đồng vêy pa noh năc đoo pr’đươi bha lâng đọong ma nưih múa k’dhơợng, pa zum lêng muy bơr pr’đươi n’lơơng cơnh cha gâr k’tứi, n’jưl, a luôt… bhrợ t’vaih  tr’coó xa nul liêm pr’hay. Múa r’riu buôn năc múa bâc ma nưih muy pân đil căh cậ 8 pân jưih; căh câ 8 pân jưih, 8 pân đil, bh’nhăn bâc bh’nhăn liêm pr’hay. Bêl múa, ma nưih múa têy atoọm k’đhơợng r’riu, têy a đai k’đhơợng r’reh, t’nơơt ooy đâu 3 nhịp, ooy tôh 3 nhịp, t’nơơt ting cơnh đêêc xang năc đhiêr 3 đhiêr ta luôn cơnh đêêc đợ bêl lưch pr’hat. Bêl ra văng pr’lưch múa zâp ngai tr’xăl pa đhiêr tơợ đhiêr dzang dzoọng ta tooi. Nhịp x’ría zâp ngai dhd’rưah g’rooh k’rơ. N’jưah múa apêê đoo n’jưah hát đợ pr’hat ty đanh a hay, pa căh cr’chăl ăt ma mông đhị đhăm k’tiêc t’mêê, pay k’dic k’điêl, n’niên ca coon cha chau coh ting pr’loọng đong. Năc muy coh bâc ngai tr’nơơp âng c’bhuh pr’múa r’riu âng ma nưih Dao vel Suối Lìn tơợ bêl bhrợ t’vaih c’moo 2017 tươc đâu lâng năc ma nưih pa choom đoọng pr’múa chuông âng vel, t’cooh Bàn Văn Sênh, ma nưih Dao Tiền coh vel Suối Lìn, chr’val Vân Hồ, chr’hoong Vân Hồ, đoọng năl, coh vel vêy bâc c’bhuh văn nghệ, cơnh lâng bâc ruh c’moo la lay mơ, tơợ ruh p’niên xa dơơr pa tước apêê ma nưih t’cooh t’ha zêng vêy coh c’bhuh múa la lay. C’bhuh văn nghệ âng t’cooh k’đhơợng pa choom đoọng vêy 10-12 cha năc, zêng năc pân đil: “Bơơn đha nuôr k’đươi k’đhơợng bhrợ xay moon c’bhuh pr’múa r’riu âng apêê t’cooh t’ha âng vel Suối Lìn, a cu pa bhlâng hâng hơnh. Acu âi ra pă lêy bh’rợ tr’nêng âng pr’loọng đong, t’bhlâng ting pâh, pa choom đoọng pr’múa r’riu âng ma nưih Dao ha pêê coh c’bhuh. Acu công ta luôn p’too moon ca coon cha chau coh pr’loọng đong năc choom năl zư lêy c’leh liêm văn hóa âng acoon coh, pa bhlâng năc pr’múa r’riu.”

Pr’múa r’riu âng đha nuôr Dao Tiền coh Vân Hồ căh muy đoọng bhrợ ha đha nuôr coh vel, coh chr’val, năc dzợ ting pâh pa căh cha ơh đhị apêê t’ngay bhiêc bhan âng acoon coh, liên hoan nghệ thuật quần chúng coh chr’hoong, tỉnh. A noo Bàn Văn Toàn, đội trưởng đội văn nghệ âng vel Suối Lìn, đoọng năl: “Bơơn  a conh a bhươp pa choom đoọng pr’múa r’riu lâng công năc đội trưởng đội văn nghệ lang p’niên âng vel Suói Lìn, a cu lâng apêê coh c’bhuh t’bhlâng pa choom. Nâu câi c’bhuh zi âi choom múa, acu lêy pr’,úa r’riu n’nâu pa bhlâng chr’năp, căh muy zooi lang p’niên cơnh a zi bơơn năl ghit c’leh văn hóa, liêm pr’hay âng acoon coh đay năc dzợ chroi đoọng zư đơc lâng pa dưr đợ chr’năp văn hóa âng aconh a bhươp đơc đoọng ha lang zi.”

Múa r’riu năc muy coh bâc c’leh văn hóa ty đanh, liêm pr’hay âng ma nưih Dao Tiền. Zâp bêl tết tươc ha pruôt chô, coh prang vel bhươl âng đha nuôr Dao Tiền coh chr’hoong Vân Hồ, tỉnh Sơn La năc dưr chr’va đơơr pr’múa r’riu r’rộ r’răm, bhui har, t’đang t’pâh t’mooi ch’ngai đăn./.

Đặc sắc điệu múa chuông của người Dao Tiền ở huyện Vân Hồ,  tỉnh Sơn La

                                                                                                     Triệu Biên -  VOV5

Trong các nghi lễ, tín ngưỡng của người Dao Tiền ở huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, múa chuông là điệu múa linh thiêng. Đồng bào nơi đây đã cùng nhau gìn giữ điệu múa này từ thế hệ này đến thế hệ khác, như nét đẹp văn hóa truyền thống không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của mình.

Với đồng bào Dao Tiền ở Vân Hồ, Sơn La, múa chuông là một trong những điệu múa chính trong các nghi lễ của đồng bào.  Tết nhảy, lễ lập tịch (cấp sắc, đặt tên cho người trưởng thành), tết thanh minh, tiễn đưa người mất, cầu mùa đều có múa chuông. Đặc biệt, múa chuông trong tết nhảy của người Dao Tiền được coi như một nghi lễ tạ ơn tổ tiên, Bàn Vương đã cứu rỗi dân làng ngoài biển năm xưa. Múa chuông để bảo vệ cuộc sống gia đình, dòng tộc, cầu xin tổ tiên phù hộ, che chở cho mọi thành viên trong gia tộc mạnh khỏe, làm ăn phát đạt. Bà Bàn Thị Vinh, dân tộc Dao, người dân ở bản Suối Lìn kể từ khi còn bé, bà đã tiếp xúc với các điệu múa chuông của dân tộc và được ông bà, cha mẹ truyền dạy, hướng dẫn: "Múa chuông là một nét văn hoá độc đáo của đồng bào Dao Tiền, được duy trì từ bao đời nay. Tôi rất vui mừng là thế hệ đi trước và đã truyền dạy cho nhiều nhiều thế hệ con cháu tiếp tục duy trì điệu múa này, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Dao."

Trong điệu múa này, chiếc chuông nhỏ bằng đồng có chuôi là đạo cụ chính để người múa cầm, kết hợp với một số đạo cụ phụ như trống con, đàn nhị, sáo… tạo thành nhạc điệu nhịp nhàng nhưng rộn ràng, khỏe khoắn. Múa chuông thường là múa tốp có thể tốp nữ hoặc nam 8 người; hoặc tốp 8 nam, 8  nữ, càng đông càng vui. Khi múa, người múa tay phải cầm chuông lắc từ trong ra ngoài, tay trái cầm que, đưa đi 3 nhịp, đưa lại 3 nhịp, chân nhún lùi lại một bước, nhún tiếp 3 nhún, đi theo vòng tròn ba bước từ trái sang phải, rồi xoay tròn về vị trí ban đầu và cứ thế múa liên tục cho đến khi hết các bài hát. Khi chuẩn bị kết thúc nhịp múa mọi người chuyển đội hình từ vòng tròn thành các hàng ngang. Nhịp cuối tất cả mọi người cùng hú to. Vừa múa họ vừa hát những bài hát cổ xưa, mô phỏng quá trình mưu sinh trên đất mới, dựng vợ gả chồng, sinh con đẻ cái trong từng gia đình.

Là một trong những thành viên đầu tiên của đội múa chuông của người Dao bản Suối Lìn từ khi thành lập năm 2017 đến nay và là người truyền dạy điệu múa chuông của bản, ông Bàn Văn Sênh, người Dao Tiền ở bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, cho biết, trong bản có nhiều đội văn nghệ, với nhiều lúa tuổi khác nhau, từ lứa tuổi thiếu niên đến các người cao tuổi đều có đội múa riêng biệt. Đội văn nghệ của ông phụ trách truyền dạy có 10 - 12 người, đều là nữ giới: "Được bà con tin tưởng giao phụ trách làm đội múa chuông hội người cao tuổi của bản Suối Lìn, tôi rất vinh dự và tự hào. Tôi đã sắp xếp công việc gia đình, cố gắng tham gia, truyền dạy điệu múa chuông của người Dao cho các thành viên trong đội. Tôi cũng luôn khuyên dạy con cháu trong gia đình phải biết giữ gìn bản sắc văn hoá của dân tộc, nhất là điệu múa chuông."

Múa chuông của đồng bào Dao Tiền ở Vân Hồ không chỉ để phục vụ bà con trong bản, trong xã, mà còn tham gia biểu diễn tại các ngày hội văn hóa các dân tộc, liên hoan nghệ thuật quần chúng ở huyện, tỉnh.

Anh Bàn Văn Toàn, đội trưởng đội văn nghệ của bản Suối Lìn, cho biết: "Được ông cha truyền dạy điệu múa chuông và cũng là đội trưởng của đội văn nghệ lớp trẻ của bản Suối Lìn, tôi và các thành viên trong đội tích cực học điệu múa chuông. Bây giờ đội đã múa thành thạo, tôi thấy điệu múa chuông này rất ý nghĩa, không chỉ giúp lớp trẻ như chúng tôi hiểu được nét văn hóa, bản sắc của dân tộc mình mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa mà ông cha để lại cho thế hệ chúng tôi."

Múa chuông là một trong những nét văn hóa truyền thống, đặc sắc của người Dao Tiền. Tết đến xuân về, trên khắp bản làng của đồng bào Dao Tiền ở huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La lại vang lên điệu múa chuông, rộn ràng, vui nhộn, mời gọi du khách gần xa./.