Tơlơi lăi pơthâo glăi kơ čang rơmang đơ đam rŏng lŏn tơnah mơ̆ng Sang prăk Rŏng lŏn tơnah lăi pơthâo akô̆ rơwang hrơi tơjuh anai pơkă lăng hmâo pơđĭ kyar bơwih ƀong rŏng lŏn tơnah thun 2024 amra hrŏ trun truh rơnoh 2,4%. Anai lĕ thun hrŏ trun tal 3 tô̆ tui tlôn hăng ƀiă hloh 0,75% bơhmu hăng hơnong pơkă hrŏm rơwang hlâo. Rơnoh đĭ kyar bruă sĭ mơdrô đơ đam rŏng lŏn tơnah kơnong kơ dưm kơnar ha mơkrah bơhmu hăng hlâo kơ klin ngă. Hrŏm hăng anun, WB pơsit đơ đam rŏng lŏn tơnah ăt hmâo tơhnal pơplih mơn bruă đĭ kyar ră anai hluai tui bruă pok pơhai hơdôm hơdră bruă ha amăng plĕ kiăng pơtrut pơphun “tuh pơplai hơđuh đĭ”. Yă Đặng Nguyệt Minh, Khua Khul kơsem min mơ̆ng Keh prăk tuh pơplai Dragon Capital pơsit:

 “Thun 2023, amăng đơ đam rŏng lŏn tơnah hmâo găn rơgao laih tal hrŏ trun gơnam sĭ ƀu kloh. Lăng tui mơ̆ng Dragon Capital brơi ƀuh, mrô gơnam sĭ ƀu kloh mơ̆ng kual Mi Kô̆ hăng Kual Ơi Mi; mrô gơnam sĭ ƀu kloh ƀơi đơ đam rŏng lŏn tơnah lĕ ƀơi hơpă anun rơnoh sĭ ƀu kloh pơwot glăi rơnoh kơjăp. Ƀing ta amra čang rơmang phun akha bruă bơwih ƀong huă Việt Nam hmâo găn rơgao hăng thun 2024 jing thun hơkrŭ đĭ bơwih ƀong”.

Mơnuih juăt bruă lăi lĕ, jơlan prăk mă yua mơ̆ng tuh pơplai ƀơi anăp mơ̆ng dêh čar tac rơngiao FDI ăt kah hăng tuh pơplai găn gao pô pơkon ƀơi anih anom blơi sĭ hră prăk Việt Nam thun 2024 amra kơtang biă hăng rơđah rơđông hloh dong. Hăng bruă sĭ gơnam kơ dêh čar arăng, kual phun akha sĭ gơnam kơ dêh čar arăng hmâo rơgao, ƀing ta pơphun tal hơkrŭ glăi phrâo. Tuh pơplai bruă hrŏm lĕ pran pơtrut hăng đăo gơnang kơ anom bơwih ƀong tuh pơplai pơwot glăi. Yua anun, Gong gai dêh čar hmâo pơsit kơtang tuh pơplai bruă hrŏm. Bơ̆ bruă blơi yua, amra dô̆ tơguan kaih mơ̆ng anô̆ pơkă hrŏm kơmlai anun ha mơkrah gah tlôn thun 2024 amra hơkrŭ glăi klă hloh. Nai prin tha, Cấn Văn Lực, Ding kơna Khul lăi pơthâo Hơdră bruă prăk kak Lŏn ia ta, pơsit:

 “Việt Nam amra hơneč mă pơtrut pơđĭ kyar samơ̆ ƀu bơngot đơi ôh yua kơ nua gơnam đĭ, hăng đĭ nua gơnam amra dưi wai lăng klă tui tơhnal ba tơbiă lơm ngă hơdư̆ anô̆ pơgô̆ tơnap mơ̆ng dua ƀut gơnam, bruă bơwih phun lĕ braih pơdai, gơnam ƀong mơñum hăng sang dô̆, gơnam man pơdŏng, yua anun ƀing ta ngă hiưm hơpă ngă klă pran pơtrut pơđĭ kyar hmâo ră anai”.

Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang hmâo tŭ ư hrŏ trun dong mă jia gơnam mơ̆ng 10% trun dô̆ 8% amăng ha mơkrah akô̆ thun 2024 pioh pơsur bruă blơi sĭ hăng djru anom bơwih ƀong. Khă hnun hai, hrŏm hăng anun čang rơmang anom bơwih ƀong kơtưn hloh dong bruă hrŏ trun mă jia, prăk apah hră pơ-ar hăng hơdôm prăk nô̆p, khul bơwih ƀong čang rơmang lu hloh dong amăng bruă pơplih ngă hră pơ-ar. Kiăo tui anun, hơdôm prăk apah ngă hră pơ-ar, hơdôm prăk pel ĕp bruă rim tal tơdah ƀu kiăng đơi, khom hrŏ trun dong pioh djru hơkrŭ glăi hăng pơtlaih tơnap pơ̆ anăp anai. Anai lĕ hơdôm hơdră bruă yôm phăn biă. Ơi Đậu Anh Tuấn, Kơ-iăng Khua čih pioh Khul mut phung sĭ mơdrô hăng bruă măi mok Việt Nam, ƀirô pơ ala kơ khul mơnuih bơwih ƀong lăng ƀuh:

 “Kâo ƀu hor ôh bôh pia “pơtlaih tơnap”, yua kơ pơtlaih tơnap jing ƀing ta dơnong kơ kiăo tui hơdôm tơlơi tơnap hăng bruă gơgrong hlâo, čung ba mơ̆ng Kơnuk kơna hrŏ trun lu biă. Ƀing ta khom lui bôh pia “pơtlaih tơnap” mă bôh pia “ngă gal brơi”. Anai lĕ hơdră ngă juăt klă hloh. Bruă prăp lui amăng ngă gal brơi kơ hơdôm bruă bơwih ƀong sĭ mơdrô mơ̆ng anom bơwih ƀong amra jing tơlơi kiăng ngă ƀơi lu gưl”.

Mrô yap ăt brơi ƀuh mơn tơlơi lăp bơngot lĕ, đĭ kyar GDP hơdôm hrơi rơgao mơ̆ng lŏn ia hmâo tơlơi gum hơgôp yôm phăn mơ̆ng tuh pơplai bruă hrŏm – jing phun, lơm anun tuh pơplai mơnuih ƀon sang kơnong kơ hmâo rơnoh ƀiă hloh mơ̆ng thun 2019-2023. Yua anun, pơtrut tuh pơplai mơnuih ƀôn sang hluai tui bruă pơsur tuh pơplai, pioh hơkrŭ glăi pran pơtrut pơđĭ kyar anai mơ̆ng bruă bơwih ƀong jing yôm phăn biă pơ̆ anăp anai, hrŏm hăng anun rơkâo pơtrut hơdôm pran pơđĭ kyar phrâo. Ơi Nguyễn Đức Hiển, Kơ-iăng Khua Grŭp bơwih ƀong dêh čar ta pơtă:

 “Bơwih ƀong mrô, pơplih mrô gum hơgôp yôm phăn amăng bruă bơwih ƀong, jar kơmar pơsit yôm rơnoh đĭ kyar mơ̆ng Việt Nam hmâo 19% - lu hloh kual. Djru bruă bơwih ƀong mrô amăng GDP ăt đĭ mơn. Amăng pok pơhai ăt dưi ngă lu tơlơi klă mơn, samơ̆ khom pel ĕp glăi bruă pơtrut, hrơi pơplih mrô amăng bruă ngă đang hmua yua măi mok, yôm phăn biă, yua kơ đĭ kyar mơ̆ng bơwih ƀong mrô ăt hluai tui kơ gum hơgôp đĭ kyar mơ̆ng sĭ gơnam kơ dêh čar arăng mơ̆ng bruă măi mok điện tử hăng ba glăi đĭ kyar yôm kơ Việt Nam ƀu lu, ƀing ta ăt jing pơhrư̆i mơn".

Ƀing juăt bruă bơwih ƀong ăt pơtă mơn, hơkrŭ pran đĭ kyar hơđăp nao hrŏm hăng pơtrut pran pơtrut phrâo, ăt jing sa jơlan kiăng đing nao pơ̆ anăp anai. Nai tha prin, nai prin tha Hoàng Văn Cường, Ding kơna Jơnum min prăk kak ngăn drăp Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang dêh čar pơblang:

 “Ƀu dưi lui rơgao hĭ ôh hơdôm pran pơtrut đĭ kyar sui hăng anai, anun lĕ tuh pơplai bruă hrŏm. Khă hnun hai, tơlơi kiăng đing nao lĕ anăm pơdơi hĭ ƀơi tuh pơplai phun ƀơi jơlan nao rai đôč ôh mơ̆, khom pơplih kơtang nao anom mă yua pơkon dong, kơsem min hơdră mă yua măi mok, pơplih mrô... Hăng abih bang hơdôm bôh than anai amra djru pơtrut ƀing ta tŭ mă hơdôm jơlan gah phrâo”.

2024 lĕ thun “đĭ kyar kơtang” pioh ngă giong prong hloh hơdôm tơhnal pơkă mơ̆ng kơčăo bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam 2021-2025, ăt lĕ rơwang phun kơplah wah tal anăp nao hơdôm tơhnal pơkă pơđĭ kyar truh thun 2030. Dong mơ̆ng akô̆ thun mơtăm, Gong gai dêh čar ta ăt tŭ ư hrŏm mơn akô̆ bruă git gai mơ̆ng thun 2024 lĕ 16 bôh pia yôm hăng 4 tơlơi pơhing khom ngă, lĕ: “Gơgrong klă, Gơgrong hlâo hmao tlôn, Pơtrut đĭ kyar pơčeh phrâo hăng Ba glăi bôh tơhnal Kơjăp sui thun". Tui anun, khul bơwih ƀong glăk tơguan hrơi mă yua, bôh tơhnal ngă tui tum djop, khut khăt hăng tañ tơlơi pơhing khom ngă mơ̆ng Gong gai amăng thun 2024, pioh pơtrut hơdôm pran pơtrut hăng ba glăi kơ khul bơwih ƀong sa anih tuh pơplai pơhlôm, kơjăp, ngă phun kơjăp kơ anom bơwih ƀong thâo rơđah tơhnal gal hăng yak rơgao tơlơi lông pơđĭ kyar./.