Čeh tơpai amăng tơlơi hơdip mơda djop djuai ania ƀiă kual Dap Kơdư
Chủ nhật, 06:17, 28/04/2024 VOV/Nay Jek pơblang VOV/Nay Jek pơblang
VOV4.Jarai-Amăng tơlơi hơdip tơlơi mơak mơ̆ng mơnuih ƀôn sang djop djuai ania kual Dap Kơdư, tơpai čeh ƀudah čeh tơpai hă yôm biă mă. Bơ čeh lĕ ƀu kơnong jing gơnam kông ngăn ƀudah mŭk grăm đôč ôh, jing gơnam ngă anŏ pioh ngă yăng bơngăt jua, gơnam pơyơr kơ rơkơi bơnai lơ̆m pơdŏ ung mô̆ laih anun jing gơnam pơhmutu kơ mơnuih pơdrong, sang anŏ, kơnung djuai hing ang lơ̆m plơi pla.

Čeh tơpai mơnuih ƀôn sang djuai ania Bnông iâu lĕ Yăng, djuai ania Êđê hrup Jarai mơ̆n Čeh, djuai ania Mă iâu lĕ Drăp hăng Yăng, bơ djuai ania Bahnar lĕ Ge. Čeh tơpai hơmâo lu mơta anet prong, rơmong rơwang, dlông ber hơmâo soh hăng anăn iâu hơmâo mơ̆n čeh tuk čeh tang, čeh bô čeh ba, hueč, čeh brung čeh brang, hơmâo rup bơnga, rup ania čơgrai  lêng kơ hơmâo soh, hơmâo čeh đa arăng pik mia ia iom jŭ kô̆ mơtah, mriah ia uai lŏn. Hơdôm djuai čeh yôm kah hăng čeh tuk čeh tang, čeh djă ba pơ anăn kơnung djuai, čeh pioh yua kơ bruă ngă yang pơprong…..Čeh arăng ming pơkra bah ñu wil, drơi čeh bah prong rŏng ƀai, truh gah klôn anet hlơ hluañ hnun, čeh arăng man pơkra mơ̆ng lŏn krăi, lŏn khur, giong anun hŭl amăng apui kơtang, arăng man klia nao hăng ia dơnar pơtâo čur ƀudah hăng lŏn yôm.

Hăng lu djuai ania ƀiă amăng kual Dap Kơdư, čeh arăng lăng kah kông ngăn yôm hloh (gah Plơi Ku juăt lăi mŭk grăm). Yua kơ anun, mơnuih ƀôn sang djă pioh, răk lui amăng sang anŏ ngă kông ngăn, hơmâo pơgang lui klă hloh. Sang anŏ kơnung djuai phung wang añang kor, hlơi hơmâo čeh lu lĕ kiăng lăi gơñu mơnuih pơdrong hing ang hloh, tăp năng kơnong hơmâo sang anŏ pơdrong lĕ djă pioh hơdôm rơtuh boh čeh djop mơta amăng sang, amăng atông ƀudah hơjai…

Nai prin tha Bùi Ngọc Quang, Kơ-iăng Khua sang bruă djă pioh gru grua djuai ania Việt Nam, brơi thâo čeh lĕ gơnam arăng pơjing rai sa tơlơi pơpŭ hiam hăng pơdah rai kơnuih pơdrong sah amăng rim sang anŏ ƀơi kual Dap Kơdư:

“Đưm adih, čeh, tơpai čeh yôm pơphăn biă mă laih anun arăng pơpŭ, bơni pơgang ba hiam klă amăng sang anŏ. Čeh pơdăp lui, akă ƀơi tơmeh ƀudah čơgăn pơnang sang, hrô klơi akă hring kjăp hŭi bơrơbuh čeh”.

Lu mơta čeh mơnuih ƀôn sang ƀơi kual Dap Kơdư mă yua, samơ̆ ƀu djơ̆ lăi mơnuih ƀôn sang pơkra mă pô ôh, yua hyu mơdrô khan čan blơi, sĭ mơdrô hăng lu djuai ania pơkŏn amăng kual ataih, tơring tơrang phara dêh čar ieo gah blơi tŭ. Yua kơ anun, čeh tơpai hơmâo lu mơta hơbô̆ phara phara soh, pơhrôp rup rap, anih pơkra ming ăt mơ̆ng phara ba anih tơring, dêh čar pơkŏn soh pơƀuh brơi. Juăt pơ anăn kơ čeh tuk čeh tang, čeh bô, čeh ba. Hơmâo čeh đơ đa arăng ming pơkra hiam, čeh yôm pơmă biă mă.

Čeh tơpai ƀơi kual Dap Kơdư arăng juăt blơi lu lĕ gah rơngiao ia jŭ uai, hơmâo ia mriah kơñĭ uai, kač rup mơnuih, rup phun kyâo, rup ania čơgrai. Hăng čeh yôm hloh pioh ngă yang jing čeh hin, yôm rup arăng man nao dua drơi ania čơgrai, rup čim kô̆ ăt arăng kač ngă gru bul, pơrơdah gah rơngiao, hơmâo čeh đa dơ̆ng ngă rup rơmung ƀơi tơngia čeh....

Tui hăng ơi Đinh Ply, Khua kơnung djuai gah djuai ania Bahnar, plơi gru grua djop djuai ania Việt Nam lăi, hlâo adih mơnuih ƀôn sang kual Dap Kơdư pơkra mă hơmâo mơ̆n čeh anet hăng lŏn krăi pioh tơnă asơi anih tơkong tơpai. Kiăng dưi pơjing rai čeh tơpai arăng ngă lu črăn bruă, mă lŏn khur lŏn krăi, ba glăi man pơkra, ngă anih pioh čuh hŭl hăng apui kơtang, truh kơ bruă ngă yang iâu lăi bơngăt atâo. Rim črăn mă bruă, ƀing mơnuih kơhnâo kơhnăk pơkra ming tong ten biă mă kiăng dưi pơjing rai gơnamklă hloh:

“Hlâo adih, arăng man čeh hăng lŏn. Ană plơi dŏ pơ kual lŏn pơpă, arăng mă lŏn anun man pơjing, laih anun čuh hŭl hăng apui kơtang. Tui hluai anŏ gêh găl mơ̆ng phara ba sang anŏ, čeh anet prong hơmâo soh. Ră anai, mơnuih ƀôn sang ƀu pơkra dơ̆ng tah, kơnong hyu blơi đôč”.

Rơngiao kơ hơdôm čeh pơkra ming phara hnong, phara rup rap, hơdră pơjing, tui hluai djuai ania mơ̆n ƀơi kual Dap Kơdư hơmâo hơbô̆ čeh phara, anŏ hiam ăt hnun mơ̆n, kah hăng čeh amĭ ƀă ană, sa djuai čeh yôm biă mă, hơbô̆ pơkra ming ñu phara, mơnuih ƀôn sang kual Dap Kơdư khăp kiăng biă mă. Čeh amĭ ƀă ană, arăng pơkra mơ̆ng lŏn khur alŏng, ia iom kah hăng klĭ rơnŭng jŭ uai, ƀu trah nao ia dơnar ôh. Nai prin tha Buì Ngọc Quang, Kơ-iăng Khua sang bruă djă pioh gơnam gru djuai ania Việt Nam, lăi tui anai:

“Čeh anun lĕ čeh đôč đač samơ̆ ƀơi rŏng ƀă ba čeh ană anet. Lăng nao kah hăng amĭ ƀă ană, dŏ pơƀuh amĭ ñu ƀă ană”.

Čeh amĭ ƀă ană ñu rup dô phlôñ ƀiă, pơkra ming tui hơbô̆ kian čeh gah rŏng pơtlep hrŏm čeh anet sô̆ hăng bah, dlông mơ̆ng 10-15 cm, dưi pơhluh nao rai amăng lăm hăng hơmâo rup pơhrôp kah hăng amĭ ƀă ană. Bơnga arăng pơjing rai lĕ ngă tŭt wil hrup boh ƀi laih anun rup čing čă pơtlep gah rơngiao, drơi čeh hơmâo ngă rup ania čơgrai. Čeh hơmâo lu hơbô̆, mơ̆ng hơbô̆ sa boh čeh ania ƀă ba sa boh čeh ană truh 4 boh čeh ană jum dar ƀơi rŏng čeh, hơmâo pơtlep ƀơi tơngia čeh, pioh arăng dưm nao đing mơñum tơpai sit kiăng. Nai prin tha Buì Ngọc Quang lăi dơ̆ng:

"Čeh amĭ ƀă ană tui hăng tơlơi phiăn đưm pioh kơ tơlơi mơak sang anŏ. Čeh anai pioh lui hơjăn ñu đôč, brơi kơ đah kơmơi hăng tơdah sang anŏ anun rơnuk rơnua mơak klă lĕ čeh anai arăng ƀu mă yua ôh, kơnong djă pioh amăng sang đôč, akă lui ƀơi gah hmua, akiăng hmua amăng glai klô, kơnong pô đah kơmơi pô sang đôč thâo”.

Ăt kah hăng lu djuai čeh pơkŏn mơ̆n amăng plơi pla, čeh amĭ ƀă ană lĕ kông ngăn yôm biă mă hăng mơnuih ƀôn sang djop djuai ania kual Dap Kơdư, lu biă mă ñu lĕ kông ngăn amĭ ama, ơi yă pioh glăi kơ ană tơčô tơčĕ. Rim thun, mơnuih ƀôn sang ngă yang, hơdôm čeh yôm anun ăt ngă yang iâu lăi brơi kơ čeh mơ̆n. Ngă yang hơmâo tơpai, añăm mơnong, asơi brông koč….arăng mă dưm ƀơi anăp čeh hăng iâu lăi, ngă yang, laih anun hling ia amăng čeh tơpai kah hăng bơmơnơi brơi čeh, iâu kiăng rơnuk ngă sang rơnang ngă hmua, sang anŏ hăng ană plơi pla hiam jong hơtai drơi jăn suaih pral na nao soh.

 

 

VOV/Nay Jek pơblang

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC