Đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông hơmâo anŏ prong rơhaih truh 4.760 km2, lir nao rai hăng rơbêh 6 boh tơring glông, plơi prong amăng tơring čar. Pơ anai hơmâo amăng rơ-ưng gah gŭ lŏn, gŭ čư̆ apui kơdir đưm đă adih prong hloh ƀơi kual Ngŏ Dơnung ASIA juăt lăi Đông Nam Á, hơmâo gru kơnăl nam anih dŏ mơ̆ng ană mơnuih mơnam blung a đưm đă adih, hin biă mă ƀuh lơ̆m amăng rơ-ưng gŭ lŏn ƀơi rŏng lŏn tơnah anai. Anai lĕ kual lŏn hơmâo lu gru grua hiam mơ̆ng rơbêh 40 djuai ania, sa črăn amăng “Anih anom gru grua hiam čing hơgor kual Dap Kơdư-sa mơta ia rơgơi tơlơi kơhnâo đưm ngă mơak pran jua ană mơnuih lŏn tơnah”. Djop anih djă pioh lŏn mơnai glai klô či Nâm Nung, đang glai dêh čar pơgang ƀơi Tà Đùng, glai kmrơ̆ng hơmâo hnoh ia krông drai ia, Drai Sap dŏ djă pioh hơdôm rơnoh yom phara mơ̆gn mơnong hơdip, lŏn mơnai glai klô, anih anom hiam rô̆….

Rim rơwang hrơi tơjuh hơmâo ba nao 2-3 grup tuai hyu ngui nao pơ Krông Knô, kual gah lăm amăng đang bơnga rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông, yă Lý Mai Ly, khua sang jưh tuai homestay Tơ̆ng Jŭ, tơring čar Dak Lak hok mơak lăi: kual lŏn anai hơmâo pơhưč pran jua ƀing tuai amăng dêh čar hăng jar kmar.

“Kâo ba hyu ƀu hơdor hơdôm grup tuai ôh nao pơ Krông Knô hyu ĕp lăng. Tal blung a lĕ hơdră hyu amăng glai, mơnơi ia hnoh, ƀu djơ̆ lăi mơnơi ia hnoh đôč đač ôh, mơnơi ia amăng drai krông pioh kơ ƀing hor hyu ĕp lŏn glai, rơbat tơkai amăng čư̆ čan, gah yŭ tơ-ui kyâo glai dŏ hơnơ̆ng, hmư̆ čim brĭm hlô mơnong mơñi laih anun jua ia rô ƀơi drai. Dua lĕ lông mut hyu ĕp lăng amăng lăm rơ-ưng čư̆ apui kơdir, mơnuih tha rơma hloh lĕ 76 thun, anet hloh lĕ kiah 2 thun, gơñu mut nao amăng gŭ čư̆ lơ̆m rơ-ưng adih hyu ĕp lăng kru ană mơnuih đưm đă dŏ amăng rơ-ưng pơtâo, anun lĕ amăng rơ-ưng C3 hăng C6”.

Hơdôm tơlơi găn rơgao hiam phara ƀơi đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông pioh glăi, djă kơjăp amăng pran jua hăng mơnuih kơsem min Phạm Thị Trầm, anom bruă pơkă lăng lŏn mơnai glai klô gah Anom bruă kơsem min boh thâo ia rơgơi mơnuih mơnam Việt Nam lăi:

“Tơlơi gêh găl kơ bruă tuai hyu ngui hiam mơak biă mă hơmâo gơnam tuai hyu ĕp lăng pơ anih hling hlang, mut amăng lăm gŭ čư̆ lơ̆m amăng rơ-ưng, hyu čuă lăng king hmua pơdai, biă mă ñu gru grua hiam mơ̆ng đưm đă adih. Hrŏm hăng anun, hơmâo lu gơnam đang hmua dưi pơđĭ kyar bơwih brơi kơ ƀing tuai hyu ngui. Kơnong kơ drơi jăn kâo pô lu wơ̆t laih rai pơ Krông Knô lêng blơi ba braih mơ̆ng anai ba glăi pơ Hà Nội. Ƀuh lĕ ñu phara biă mă”.

Tơlơi mơ̆ dŏ ngă h’ưi dŏ čŏk glăi amăng pran jua mơ̆ng ƀing tuai nao pơ Đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông lĕ, pơ anai hơmâo lu hơdră bơwih bơwăng brơi kơ tuai kiăng gơñu dŏ glăi ngui lu hrơi. Ơi Lê Văn Hà, Anom kơsem min lŏn mơnai glai klô gah Anom kơsem min boh thâo ia rơgơi mơnuih mơnam Việt Nam, pơčrâo rơđah, dŏ kơƀah anih dŏ glăi, đih đom sang jưh tuai lu, aka ƀu hơmâo sang sĭ mơdrô gơnam djă pioh hơdor kơ anih hyu ngui, jơlan nao rai dŏ tơnap tap, bruă ba tuai hyu ngui ƀơi Krông Knô, Dak Nông dŏ raih daih, tŭ kơ hơmâo, yua phara drơi pô ngă đôč. Tơring glông, tơring čar kiăng hơmâo jơlan hơdră pioh lir hơbit djơ̆ rơ-ua hăng djop sang anŏ mơnuih ƀôn sang, khul ngă hrŏm hăng sĭ mơdrô, kiăng abih bang ba yua anŏ gêh găl phara hơjan amăng kual wai lăng djă pioh gru grua hiam mơ̆ng đưm lŏn tơnah, amăng rơ-ưng čư̆ apui kơdir, pơjing rai gơnam sĭ mơdrô, pơhưč tuai hyu ngui lu hloh:

“Ƀơi Krông Knô kâo ƀuh anŏ phrâo lĕ lu sang anŏ raih daih pơphun ngă mă hơjăn pô đôč. Dua lĕ lu sang bruă ngă hrŏm aka ƀu dưi ngă ôh, klâo yơh anŏ yom hloh lĕ sang bruă sĭ mơdrô ăt ƀu hơmâo pơphun bruă bơwih ƀong sĭ mơdrô lơ̆m bruă anai ôh. Ră anai, kiăng ngă `bruă ba tuai hyu ngui lĕ lir hơbit mơ̆ng djop pô anun”.

Ơi Nguyễn Xuân Danh Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Krông Knô, pơhaih tơpă, anih tuai hyu ĕp lăng amăng lăm đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông ăt aka ƀu mut nao ĕp ƀuh lu ôh. Ră anai pơdjơ̆ nao anŏ gun pơkă hơnơ̆ng, pơdjơ̆ nao lŏn glai ră anai hlăk pơsir hĭ, tơring glông pơblih tui ƀơƀrư̆ dăp hơdră brơi tuai hyu ngui, kiăngg pơkra hơdră djơ̆ lăp hơmâo tơlơi djru mơ̆ng anom bruă bơwih ƀong sĭ mơdrô.

“Ƀing gơmơi hơmâo laih braih sĭ djă anăn Ƀuôn Cuah, hơmâo boh ƀơr anăn čư̆ apui kơdir, djop mơta boh troh djă anăn Krông Knô, laih anun sâm cau....jing hơdôm hơbô̆ bruă hlăk ngă. Sa tơlơi dơ̆ng lĕ mă yua jăng jai ƀơi hơdôm amăng rơ-ưng hơmâo jơlan mut nao ĕp lăng brơi tuai nao čuă ăt dŏ rơkâo Gơnong bruă Gru grua Pơrơguăt drơi jăn hăng tuai čuă ngui pơtô brơi hơdră ba tuai hyu ngui”.

Kơƀah prăk tuh pơ alin hăng bơngơ̆t hŭi soh glăi tơlơi phiăn pơtrun wai lăng lŏn glai jing pơdjơ̆ nao anŏ wai lăng kông ngăn đưm lŏn tơnah dêh čar, sa tơlơi gun djop tơring glông ƀơi Dak Nông aka ƀu ngă tui djơ̆ tơhnal pơkă tui hơnơ̆ng gêh găl mơ̆ng đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO. Kơ bruă anai, Kơ-iăng nai tha prin, nai prin tha Trần Tân Văn, ding kơna khul lăi pơthâo khul đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO lăi pơthâo:

“Pơkă kual hơdôm anih hơmâo nam gru kông ngăn đưm dêh čar pioh čih anawn djă pioh, wai lăng klă laih anun pơđĭ kyar bruă tuai hyu ngui; hơdôm  đơ đam lŏn pơkŏn lĕ dưi mơ̆n brơi pơđĭ kyar bruă mă bơwih ƀong huă kah hăng tơđar, jê̆ giăm hăng plơi pla, pơgang pioh ayuh hyiăng lŏn glai. Bruă mă bơwih ƀong huă mơnuih mơnam mơ̆ng djop tơring glông khom lir hơbit hăng đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah”.

Yă Tôn Thị Ngọc Hạnh, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Nông, brơi thâo, tơring čar hơmâo jơlan hơdră djru kơ hơdôm sang anŏ, mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă dŏ djă pioh gru grua hơđăp hiam klă mơ̆ng djuai ania, brơi akŏ pơdong anih jưh sang dŏ homestay. Hơdôm bruă mă djru ba, pơhưč tuh pơ alin ăt ngă brơi hră pơar amuñ amĕ mơ̆n. Tơringg čar pơtum čih pơdah thâo tơlơi pơhing ia rơgơi mrô, mơ-it amăng telephôn hơmâo bơnah pơčrâo ba jơlan kơ tuai hyu ngui ƀơi djop anih amăng Đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông, hơmâo tơlơi pôr pơthâo rơđah rơđong. Tôn Thị Ngọc Hạnh, brơi thâo dơ̆ng:

“Tơlơi ră ruai hiam klă biă mă ƀing gơmơi brơi čih ră ruai glăi kơ anih anom đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah, tui hăng anun hơmâo 3 arăt jơlan ba tuai hyu ngui: Tơlơi akhan hri kơ apui hăng ia, er jua mơñi mơ̆ng angin phrâo, jua mơñi tôw-ua hyu mơ̆ngg lŏn tơnah; rim arăt jơlan tuai nao ĕp lăng hơmâo lir hơbit hăng sa tơlơi ră ruai phun akha ñu anih anun. Gơmơi dŏ djă pioh kông ngăn đưm đă prong biă mă ĕp ƀuh ƀơi anăp mơta hăng hơduah ĕp anŏ hiăm hơgŏm pran jua samơ̆ hơmâo rơnoh yom kơ boh thâo ia rơgơi pioh bơwi brơi djop mơta bruă tuai čuă ngui ĕp lăng. Ƀing gơmơi hlăk iâu pơthưr tuh pơ alin, ƀing tuh pơ alin djop tơlơi thâo, tơlơi khăp piohh pơđĭ kyar bruă tuai čuă ngui mơak pơ anai”.

Đang bơnga amăng rơ-ưng lŏn tơnah UNESCO Dak Nông jing anih pơtum lu rơnoh yom ba gru hlâo kơ lŏn tơnah, čư̆ apui kơdir, pioh hyu ĕp, kơsem min gru grua mơ̆ng đưm hăng anŏ lu djuai mơnong hơdip hơmâo phara amăng kual. Čang rơmang hơdôm kông ngăn gru grua anai tañ dưi pơlar đĭ pioh kơ Dak Nông hrưn đĭ kơtang hloh, gir run kiăng jing tơring čar pơđĭ kyar amăng thun 2030 ƀơi kual Dap Kơdư kah hăng tơhnal pơkă amăng Hră pơtrun jơnum ruah khua ping gah tơring čar Dak Nông tal XII.