Amăng Jơnum ngui rơman Buôn Đôn, hrŏm hăng hơdôm hrơi jơnum ngui kơphê Buôn Ma Thuột tal 8 laih rơgao, tuai čuă ngui dưi nao lăng mơ-ak, pơpŭ tơlơi thâo rơguăt mơng pô mơgăt rơman dŏ hlăk ai Y Quang Byă. Anai lĕ hlăk ai M’nông klĭ kliang hơtăm, drơi jăn añrăng găng, amŭ peñ, ñu lĕ pô wai rơman Khăm On. Tơdơi kơ mông ngui pơplông hrŏm, Y Quang ur kơtang “Trum!” rơman Khăm On amra tŏ tơ-ut mơtăm kiăng kơ pô mơgăt ñu dưi trun mơng rŏng rơman hiăp bit hăng tuai čuă ngui. Pô anai lăi pơthâo, hơdôm boh pơhiăp hăng rơman lêng hăng tơlơi djuai ania M’nông soh.

“Kâo anăn Y Quang Byă, ră anai kâo 17 thun, Bơ anai lĕ Khăm On, 40 thun. Anai lĕ rơman sang anŏ gơmơi rông mơng ñu 10 thun truh ră anai. Kâo lăng Khăm On kar hăng mơnuih ƀu kơƀah ôh amăng sang anŏ. Kâo kiăo tui wai lăng ñu mơng hơdôm tơlơi anet hloh”.

Y Quang Byă lĕ rơnuk tal 4 amăng sang anŏ hơmâo gru grua phuăng rơman glai. Bơ Khăm On arăng guăi mơng glai rưng ba glăi rông amăng sang anŏ Y Quang, lơ̆m glăi pơ plơi pla djuai ania M’nông mơng ñu phrâo 10 thun. Thun blan phuăng rơman, ơi Y Thốt Knul ăt črâo brơi bruă mơgăt rơman brơi ană ñu lĕ Y Quang Byă. Găn rơgao sui thun phuăng rơman, rơman juăt hơdip amăng glai rưng jing ding kơna amăng sang anŏ, hăng hơmâo pơanăn tui hăng tơlơi phiăn mơng mơnuih djuai Lao ƀơi Buôn Đôn. Truh prong, Khăm On djru brơi lu bruă amăng sang anŏ, plơi pla mơng bruă pơdŭ pơgiăng gơnam đang hmua, dui kyâo pơdong sang. Đa thun blan Khăm On mut hrŏm pơgiăng hyu tuai čuă ngui, ba hyu tuai găn nao ia krông Sêrêpok, ba tuai hyu čuă amăng plơi pla. Hơdôm hrơi rơhông bruă, Y Quang Byă ba Khăm On pot glăi glai rưng kiăng ñu dưi ĕp glăi tơlơi hơdip tui sô hơđăp.

Hơmâo ama ñu pơtô brơi amăng sui thun pơlir hăng rơman Khăm On, Y Quang Byă thâo rơguăt amăng bruă črâo ba rơman hăng hơdôm boh pơhiăp anun lĕ: rơbat nao, dŏ glăi, tŏ tơ-ut, ñŭ amăng ia, rơbat hmar, rơbat rơnang, weh gah ieo, gah hơnuă, luai ia….Amăng jơnum ngui rơman Buôn Đôn thun 2023, yua kơ thâo rơguăt amăng bruă črâo ba rơman mơng pô mơgăt rơman Y Quang mơ̆ rơman Khăm On dưi mă pri prong hloh amăng tal pơplông rơman kơkuh kơ tuai hăng mă pri 3 amăng tal pơplông pik, tol yol gơnam hiam brơi rơman. Y Quang Byă hok mơ-ak pơdah 2 pok hla kơ pơpŭ kơ rơman mă pri prong hloh hăng pri tal 3 mơng rơman Khăm On.

“Thun anai rơman sang anŏ dưi mă 2 pri, pri prong hloh mơng pơplông kơkuh kơ tuai hăng pri tal 3 mơng pơplông pik, tol yol gơnam hiam. Hơdôm thun hlâo anun rơman sang anŏ nao pơkiăo mă pri prong hloh, hơdôm hla kơ arăng pơpŭ amăng tal pơplông hlâo anun tol bă sang mơtăm yơh”.

Ayong Y Quang Byă brơi thâo, bruă wai lăng rơman lĕ bruă hŭi rơhyưt; hơmâo lu mơnuih rơka rơkač lơ̆m lê̆ trun mơng rŏng rơman. Mơnuih mơgăt rơman kiăng thâo pran jua rơman; tơdah ñu glăk añ anăm tui nao giăm ôh, khŏm brơi ñu pơdơi amăng glai. Rĭm rơman hơdip phara mơn, ƀing ta yua ñu ăt phara mơ̆ kơnong ƀing wai rơman kah thâo rơđah, khŏm tơdu rơnang rah, ur pơhiañ kơtang rah…ñu kah mơng hmư̆ tui. Sit biă ñu, mơnuih wai rơman kiăng thâo khăp, thâo hluh hănbg hơdip jê̆ giăm hăng rơman.

Bruă hơdip mơ-ak hăng rơman lĕ gru grua mơng djuai ania M’nông. Rơnuč thun hlâo, Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Dak Lak pơsit mă yua 55 klai 400 klăk prăk kiăng kơ ngă tui bruă pơplih hơbô̆ bơwih brơi tuai čuă ngui mơng pơgiăng hyu tuai hơdai nao ngui lăng hăng rơman đôč. Hơnong pơkă mơng akŏ bruă lĕ pok pơhai hơbô̆ bruă bơwih brơi tuai čuă ngui jê̆ giăm hăng rơman, lui hĭ pơgiăng hyu tuai hăng pơhlôm brơi tơlơi dưi brơi kơ hơdôm boh sang anŏ rông rơman. Amăng Jơnum ngui rơman Buôn Đôn phrâo rơgao, hơdră bruă anai sit nik hơmâo ngă tui. Ƀing mơnuih mơgăt rơman lăi hrŏm hăng Y Quang Byă hnun mơn ăt tŭ ư hăng hơdôm bruă ngă anai.

“Mơng thun anai amra lui hĭ abih hơdôm bruă pơgiăng hyu tuai hăng rŏng rơman, kơnong kơ phĭn rup hăng rơman, čuă ngui jê̆ giăm hăng rơman. Kâo ƀuh tui anun ăt djơ̆ mơn, ăt hning rơngô̆t mơn yua juăt đĭ hyu rơman mơng anet laih, tơdah ƀu hơmâo bơwih brơi tuai čuă ngui, sang anŏ gơmơi amra ba rơman mut amăng glai brơi hyu ƀong pơtơi, tơbâo”.

Hơbô̆ bruă brơi tuai čuă ngui hyu lăng rơman, pơđut hĭ bruă pơgiăng hyu tuai hăng rŏng rơman ăt hơmâo tuai čuă ngui tŭ ư. Nao jơnum ngui rơman Buôn Đôn thun 2023, tuai čuă ngui Trần Văn Bảy mơng plơi prong Buôn Ma Thuột brơi thâo:

“Lơ̆m hơdai nao brơi tuai hyu lăng rơman amra pơhlôm brơi tơlơi suaih pral brơi rơman. Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Dak Lak ăt hơmâo tơlơi lăi pơthâo ƀu brơi pơgiăng hyu tuai hăng rŏng rơman dong tah. Sit biă ñu mơnuih ƀon sang hăng tuai čuă ngui lêng kơ tŭ ư soh. Thun anai, tuai nao jơnum ngui rơman Buôn Đôn lu biă mă, lu ƀiă pơhlôm hăng rĭm thun, ƀuh mơ-ak biă mă”.

Rơman lêng dŏ hơdip hrŏm hăng mơnuih djuai ania M’nông ƀơi kual lŏn Buôn Đôn hing ang. Mơng đưm đă ră hlâo rơman pơdŭ gơnam, pơgiăng mơnuih, rơman nao pơ hmua hrŏm, rơman nao ngui ngor hrŏm…Pran kơtang mơng rơman ăt lăng kar hăng pran gum pơgôp abih bang mơnuih, amăng sang anŏ hăng ană plơi pla. Yua anun, bruă hơdip mơ-ak hăng rơman ăt lĕ gru grua mơng mơnuih djuai ania M’nông./.