VOV4.Jarai - Neh wa djuai ania Bahnar ƀơi Dăp Kơdư hmâo lu tơlơi phiăn  jơnum ngui, kah hăng phiăn rơkâo tơlơi rơnuk rơnua, ngă yang huă asơi hle, ngă yang bơni, ngă yang Tơmom. Amăng anun, phiăn ngă yang Tơmom (phiăn ngă adơi ayong) lĕ sa phiăn jơnum ngui hmâo pran klă hiam ană mơnuih, ngă tui pran jua gum hrom hơbit, gum hrom lom mơ-ak hăng bưp tơnap amăng tơlơi hơdĭp mơda.

Phiăn ngă adơi ayong hăng bôh tŭ yua ngă brơi ană mơnuih jê̆ giăm hloh, kiăng khăp tơdruă. Lom pran jua dua bơnah tơpă sit, neh wa djuai ania Bahnar ƀơi tơring čar Gialai amra pơphun ngă adơi ayong ƀudah dô̆ iâu lĕ phiăn Tơmom. Mông ngă yang pơphun hăng tơlơi ƀuh ƀô̆ mơng kơnung djuai adơi ayong, plơi pla, tơlơi gum hrom mơng tha plơi. Ơi Đinh Ply, ƀơi tơring glông Kbang, tơring čar Gialai, lăi pơthâo:

“Amra hmâo 2 djuai, djuai ngă adơi ayong jê̆ giăm hăng ngă adơi ayong tui phiăn juăt. Blung a gah phiăn ngă adơi ayong. Lom ană mơnuih bưp tơnap tap amăng tơlơi hơdĭp mơda, hơdôm mơnuih tha rơma ƀudah pô ngă yang amra ngă bruă tơlơi pơmin pran jua. Tha plơi amra tô nao rai lăi pơthâo hăng pơphun ngă adơi ayong. Ngă adơi ayong ƀơi hơpă lĕ čơkă ngă ama ƀudah ngă amĭ, ngă ayong, ngă amai... laih anun tơdơi kơ anun gơñu mưn ƀuh pran jua mơ-ak hloh amra suaih duam ruă anun gơñu amra ngă kơjăp glăi tơdruă. Bơ̆ ngă adơi ayong jê̆ giăm bơhmu tu ñu kah hăng adơi ayong ngui hrom kiăng khăp kah hăng adơi ayong ha kian pruăi anun”.

Anih ngă yang Tơmom ƀơi sang Rông

Tui hăng ơi Đinh Ply, djuai ania Bahnar juăt ngă adơi ayong, biă ñu lom nao dô̆ pơ̆ anih dô̆ phrâo hmâo lu neh wa pơkon dô̆ hơdip hrom, gơñu ăt juăt pơphun mơn phiăn anai hăng rơwang prong hloh kơplah wah plơi anai hăng plơi pơkon, kơplah wah neh wa djuai ania anai hăng djuai ania adih. Yua kơ gơñu čang rơmang lĕ rơgao bruă anai tơlơi ngă kơjăp kơplah wah hơdôm mơnuih, hơdôm plơi pla amra kơjăp phik hloh, mơng anun gum hrom yak rơgao hơdôm tơlơi tơnap amăng tơlơi hơdĭp mơda, gum hrom djru nao rai amăng djop mơta bruă, djru tơdruă gum hrom pơđĭ kyar hăng ƀu ngă tơlơi sat amăng tơdruă. Ơi Đinh Ply brơi thâo:

“Ngă adơi ayong kiăng ƀuh jê̆ giăm hloh. Anun lĕ plơi ngă adơi ayong hăng plơi, kiăng lăi pô hơdĭp hrom jê̆ giăm găn nao rai ƀu hmâo tơlơi gun hơget dong tah, kah hăng sa bôh sang anô̆, pô amra gum hrom nao rơkâo hra, rơkâo añăm pơtăm, pơtơi... amra ƀu ƀuh kưguăm ôh. Tơdah pô ƀu ngă adơi ayong thơ amra ƀuh kưguăm hloh. Ta ngă yang kiăng pơdah pran jua pô amăng tơdruă”.

Mơnuih amăng sang anô̆ dua bơnah dô̆ lăng phiăn ngă adơi ayong jak iâu mơñum čok tơpai, sa čơđeh añăm mơnong pơdah phiăn ñu  

Juăt ñu djuai ania Bahnar pơphun ngă yang amăng mơguah, anun lĕ lom ayuh hyiăng rơ-ơ̆, adai bơhač kơ bơngač. Mơng ataih, jua đing, jua hơgor hrom hăng jua čing tơtar hyu čơkă adơi ayong nao pơ̆ plơi, adơi ayong ngă adơi ayong.

Kiăng pơphun ngă yang Tơmom, ơi Đinh Thiên, ƀơi tơring glông Kbang, tơring čar Gialai, brơi thâo:

“Gơnam ngă yang hmâo mơnŭ hăng un. Amăng mông ngă yang ngă ama ană rông, ama rông djru hrom sa drơi un, pô ană rông lĕ sa drơi mơnŭ hăng get tơpai. Phiăn ngă adơi ayong ăt tui anun mơn. Ngă adơi ayong lĕ khom nao ngă yang gah sang ayong, ngă ama ană rông lĕ khom ngă yang gah sang pô  ama rông”.

Lom ngă yang giong, hơdôm mơnuih ngă adơi ayong hăng tha plơi mut amăng sang pô anun prăp lui ngă yang. Amăng mông ngă yang dô̆ ƀơi krah gơnam ngă yang, tha plơi phai yang rai hmư̆ lăng. Lom phai yang dưi hmâo yang rơbang tŭ ư ăt lĕ lom dua čô mơnuih ngă adơi ayong mơñum hrom tơpai blung a, tơdơi kơ anun truh tha plơi, amĭ ama dua bơnah, tuč rơnuč ñu lĕ truh kơnung djuai, gơyut gơyâu gum hrom abih bang djop mơnuih nao pơhmư̆ mông ngă yang. Ơi Đinh Ơn, ƀơi tơring glông Kbang, pơblang:

“Mơñum anai lĕ kiăng ƀuh hmâo mơnuih ngă gŏng jơlan. Pô ngă yang ngă gŏng jơlan hlao. Ngă adơi ayong anai iâu lĕ ngă adơi ayong tơpă sit truh kơ djai kah mơng abih, ƀu dưi wor bit ôh. Sit lăi ngă adơi ayong laih khom hơdĭp hrom kah hăng adơi ayong ha kian pruai”.

Amăng mông ngă adơi ayong, arăng brơi nao rai gơnam rak pioh hơdor glăi. Anun amra kông kom, kiơng ƀudah ao, toai. Tha plơi lĕ pô pơphun jao brơi gơnam tam kơ dua čô pô ngă adơi ayong. Jao rah, tha plơi pơtă pơtăn rah hơdôm tơlơi mơ-ak klă tơlơi djơ̆, pơtă pơtăn hơdôm bruă dưi ngă hăng hơdôm bruă khom dưi ngă amăng tơlơi rô nao rai dua bơnah, tơdah ƀu ngă thơ yang rơbang amra kơhmal. Ơi Đinh Thiên lăi pơthâo:

“Hăng ao ƀudah kông kom, mơnil mơng ayong lĕ brơi kơ adơi. Añŭ, kông mơng adơi lĕ brơi kơ ayong. Hmâo djop mơnuih lăng ƀuh dua adơi ayong čut. Anun lĕ tơlơi pơkôl 2 adơi ayong ƀu dưi lơi nao rai tơdruă ôh yap wot tơnap hăng jơnap truh kơ djai kah mơng abih”.

Sui hăng anai, djuai ania Bahnar ngă adơi ayong, ama ană, amĭ ană yua kơ lu bôh than ba truh. Phiăn Tơmom djă jă tơlơi klă hiam ană mơnuih, ngă tui pran jua gum hrom hơbit, djru nao rai tơdruă lom tơnap, hmâo tơlơi ƀu mơ-ak ăt kah hăng gum hrom lom hmâo tơlơi mơ-ak amăng sang anô̆ hăng plơi pla./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang