VOV4.Jarai - Bâo nao tơlơi akhan kual Dăp Kơdư, năng ai [ing ta amra pơmin nao mơtăm tơlơi akhan mơng djuai ania Êđê, Ot ndrong mơng djuai ania Bơnông, [udah Hơ Mon mơng djuai ania Bahnar. {ia\ mơnuih thâo le\, djuai ania Hơdang glông T’đrá ăt hmâo tơlơi akhan mơn.

Tơlơi akhan mơng djuai ania Hơdang glông T’đrá dưi e\p [uh tal blung a amăng thun 2001, jing laih sa amăng hơdôm tơlơi yôm phăn pioh Anom kơsem min bôh thâo phrâo mơnuih mơnam Việt Nam in tơglit so\p hơdrôm hră “Tơlơi akhan đưm kual Dăp Kơdư”.

Ơi A Ar plơi Kon Gu 1, să Ngọc Vang, tơring glông Đak Hà, tơring ]ar Kontum tơthư\ do# akhan amăng sa bôh, akhan kơ Dăm Duông. Ană plơi tum pơ[u\t jum dar `u, do# pơhiăp rai amăng sa bôh sa bôh.

Nghệ nhân A Ar dưi iâu le\ “Anih dưm tơlơi akhan” mơng djuai ania Hơdang T’đrá, pô hmâo djă pioh laih hăng glăk djă pioh, ăt kah hăng lăi pơthâo abih bang bôh yôm tơlơi akhan djuai ania Hơdang, djru kơ tơlơi pơjing rai mơng sop hơdrôm hră yôm: “Anih dưm tơlơi akhan kual Dăp Kơdư”.

Nghệ nhân A Ar lăi, tơlơi akhan mut amăng drơi dong mơng anet. Truh 18 thun, `u dưi hmâo wa `u pơtô glăi, pơtô brơi akhan hơdôm tơlơi akhan kơ Dăm Duông, kah hăng Dăng Duông hlư\ jing rơmung, Dăm Duông amăng drơi jăn ơi tha, Dăm Duông hmâo ara\ng mă ngă hlun dang [udah Dăm Duông pơtlaih dra Bar Mã… hăng 4 tơlơi akhan kơ tơdăm Duông yua ơi A Ar hrom hăng hơdôm mơnuih thâo akhan [ơi tơring glông Đak Tô, Đak Hà, adôh akhan jing 4 mơta tơlơi akhan hri klă hloh hmâo hrom anăn amăng hơdrôm hră “Anih dưm tơlơi akhan hri kual Dăp Kơdư”, dưi in tơglit thun 2004-2007.

Bôh yôm tơlơi akhan hri djuai ania Hơdang akhan kơ tơlơi [u mơ-ak drơi pô, hơdôm tơlơi kơdo\ng nao rai kơplah wah djuai ania Hơdang hăng djuai ania pơkon lom djă pioh lo\n, djă pioh plơi pla, pơgang plơi pla, pok tơbiă jơlan gah.

Abih bang lom mă bruă ngă đang hmua, phiăn juăt, gru grua bôh thâo, hơdôm tơlơi thâo thăi, tơlơi găn rơgao… mơng djuai ania Hơdang ăt dưi lăi nao rơđah mơn gru grua amăng hơdôm tơlơi akhan.

Ơi A Jar [ơi Plơi Đôn, phường Quang Trung, plơi prong Kontum, pô hmâo ]ih pơblang truh kih 15 mơta tơlơi akhan mơng djuai ania Hơdang T’đrá brơi thâo:  

“Dong mơng do# anet kâo hmâo hmư\ laih ara\ng adôh, lăi nao lu kơ tơlơi akhan. Amăng anun, hmâo lu tơlơi mơ\ kâo kiăng khom hrăm tui.

Bơhmutu `u hơdôm tơlơi pơhiăp tui bôh pia, hơdom tơlơi kiăng khăp, adôh tơlơi pơkhăp, hơdôm tơlơi adôh, bôh pia lăi nao tơlơi pơkhăp ăt hmâo mơn, gah tơlơi hơd^p mơda ngă đang hmua, hmua pơdai ăt hmâo mơn”.

Ngă yang dưm ]ơnang ia mơng djuai ania Hơdang

Lu tơlơi akhan hmư\ mơ-ak dưi hmâo `u akhan hăng hơdôm bôh thâo pha ra, pơhư\] mơnuih hmư\ [uh pơhlôm ako# tlôn tơlơi akhan. Pơ]eh rai tơlơi akhan jing laih sa bôh thâo, sit `u mơnuih akhan hri le\ mơnuih dưi pơdah sa tơlơi akhan hmâo lu bôh pia tui anun.

Tơlơi akhan dlông hloh hmâo năng ai `u 10 [a\ng cassette 90 mơnit, do# glăi, yap hơnong `u rim tơlơi akhan dưi hmâo pô akhan, akhan amăng 8 mông. Nghệ nhân A Jar lăi pơthâo:

“Hăng kâo, tơlơi akhan le\ sa kông ngăn hmâo noa yôm biă. Amăng anun kâo dưi thâo hluh phiăn juăt. Amăng anun hmâo lu tơlơi pia, bôh pia yôm biă. Hăng rim tơlơi hơmon `u hmâo sa bôh yôm dơlăm biă.

Tơlơi hơpă `u leng kơ anăp nao kơ tơlơi klă, hiam, tơpă, djru ană mơnuih ta gah pran jua hơd^p klă. Ara\ng [uh hơdôm tơlơi klă hiam, mơ\ ara\ng khom tui”.

Tơlơi akhan gah djuai ania Hơdang glông T’đrá iâu le\ hơmuan, dưi thâo blung a amăng thun 2001-2002, yua kơ Nai tha prin, nai prin tha Võ Quang Trọng, Khua sang ia pioh gru grua djuai ania Việt Nam pơsit.

{ơi tơring ]ar Kontum, [ơi hơdôm bôh tơring glông Đak Hà, Đak Tô, gru\p hyu pel e\p hmâo djă pioh 106 mơta tơlơi akhan.

“{ing gơmơi phrâo djă pioh kơnong kơ 50 mơta tơlơi akhan, kâo pơmin anun khom yu\ ngo\ kơ 100 mơta akhan. Kâo pơmin anun le\ sa rơwang bruă truh kih amăng lu mơta, biă `u tơlơi pơgang hơdôm gru grua bôh thâo djop djuai ania”.

Tơdah [ing ta tal blung a nao pơ\ plơi Hơdang T’đrá thơ tơlơi akhan hri Hơdang amra jing “hơdrôm hră ]ih” djru gơyut lu biă amăng bruă hyu hơduah e\p bôh thâo mơng plơi pla djuai ania anai./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang