VOV4.K’ho- Tàm ală nam do, geh bơta dong kờl bơh Ƀộ Khoa họk mờ Kông nghệ dê, 14 rơndăp broă lơh gơwèt Broă lơh “Dong kờl ngui mờ bơto ngui bơta jak chài mờ măy mok lơh geh bơta pràn bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn ƀòn lơgar, tiah kơh bơnơm, tiah kòn cau dùl êt nă cau tơngai bơh nam 2016- 2025” (hòi lơyah là Broă lơh Ƀòn lơgar tiah kơh bơnơm) neh geh lam lơh jăt tàm càr Gia Lai. Ală rơndăp broă lơh neh dong tơnguh uă bồ tơngoh gĭt wă tàm broă lơh sa, cèng wơl cồng nha lơh sa geh ngan ai làng bol in.

Bi Rơmah Hyoech, kòn cau Jrai ơm tàm xã Ia Kly, kơnhoàl Chư Prông, càr Gia Lai là dùl tàm ală hìu bơnhă làng bol tus bal lơh rơndăp broă lơh “Bơ̆t bơtàu broă lơh tơrlòng lài ngui bơta jak chài măy mok bơtàu tơnguh kơphê” gơwèt Broă lơh Ƀòn lơgar tiah kơh bơnơm bơh nam 2019. Tus bal lơh rơndăp broă lơh do, bi geh bơto pơlam bơta chài sền gàr pơgồp bal mờ tuh dà tềm pềr ai 2 lồ kơphê hìu bơnhă dê in. Tus tŭ do, sươn kơphê hìu bơnhă dê neh gơ ai tơnhàu kờp bal geh 5 tấn kơphê gar tàm dùl nam, priă cồng geh pơgăp 70 tơlak đong. Bi Hyoech chờ hờp yal: Broă lơh tơrlòng lài do neh dong kờl ai añ in bè ală ding tuh dà tềm pềr, sơntìl kơphê mờ phơng sih. Añ gŏ tềm pềr geh uă ngan tơngai sền gàr kung bè ơn phơng; sươn kơphê hòn dờng niam ngan.

Hìu bơnhă bi Đinh H’man ơm tàm ƀòn Hvắc, xã Ayun, kơnhoàl Chư Sê là hìu bơnhă geh gơnoar ătbồ xã dong kờl tam gơl bơh chi tam lơh geh cồng nha dùl êt tus tam tơngời Mỹ. Bơh tŭ geh rƀah tus bal lơh broă lơh tơrlòng lài tam tơngời, hìu bơnhă bi Đinh H’man neh geh dong kờl sơntìl pa pơgồp bal mờ ală broă pơlam tam phan jak chài bơh tŭ pa tam tus tŭ tơnhàu. Kung jăt bi Đinh H’man yal sơl, kàl tus, bi geh bơto yal bơta chài tam mờ sền gàr tơngời ai làng bol tàm ƀòn in. Bi Đinh H’man, đơs: Hìu añ neh tam sơl bùm blàng mơya tài bơh ù rềp tiah geh dà den tàng bùm blàng sùm gơtìp chơ̆t, đah xã kung dong kờl sơntìl bal mờ phơng sih mờ pơlam bơta chài nàng tam tơngời den tàng bol añ kung chờ hờp chờ hờn ngan tài bơh tơngời hòn dờng niam ngan, kung mờr tus ngai tơnhàu sơl den tàng hìu bơnhă chờ hờp ngan.

Broă lơh tơrlòng lài tam tơngời Mỹ geh tam tàm Ayun, kơnhoàl Chư Sê

Broă lơh Ƀòn lơgar tiah kơh bơnơm gam lơh gơlik geh ală bơta tam gơl uă ngan gơwèt mờ bơta bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn ală tiah gam kal ke dê, ngan là tiah sar lơgar ngài, tiah làng bol kòn cau dùl êt nă cau tàm Gia Lai. Jăt ồng Nguyễn Văn Hợp, Kwang ătbồ Phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kơnhoàl Chư Sê dê yal, ală broă lơh tơrlòng lài ngui đòm lơh mờ ală broă lơh bơto ngui bơta jak chài mờ măy mok tàm gah broă lơh sa sươn sre, brê bơnơm rơhời lơh gơlik geh bơta tam gơl bơta gĭt wă bơh làng bol dê tàm broă tam phan, pơgồp bơnah kơ̆ kơl jăp rài kis làng bol mờ lơh sa- mpồl bơtiàn tàm tiah lơh rơndăp broă lơh dê. Ồng Nguyễn Văn Hợp, yal: Ală bơta jak chài geh làng bol lùp bơsram, đòm jăt neh lơh tam gơl geh jơh bơta chài tam phan bơh ờ jak chài ờ ngui đòm lơh ală broă lơh jak chaì măy mok neh gĭt ngui bơta jak chài măy mok, gĭt tam mờ sơngka sền gàr tờm tơngời, tam ñhơ̆t ròng kơnrồ mờ tam uă tờm chi lơh sơnơm.

Tŭ do, Gia Lai neh mờ gam lam lơh 14 rơndăp broă lơh gơ ơm tàm Broă lơh dong kờl ngui đòm lơh mờ bơto ngui bơta jak chài măy mok lơh geh bơta pràn bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn ƀòn lơgar, tiah kơh bơnơm, tiah kòn cau dùl êt nă cau tơngai bơh nam 2016- 2025, mờ kờp jơh priă tă lơh rlau 99 tơmàn đong. Ală rơndăp broă lơh neh lam lơh geh 38 broă lơh tơrlòng lài tàm ală tiah; dong kờl bơto ngui 79 broă pơlam ngui măy mok, ală broă pơlam ngui là ală bơta jak chài măy mok geh ngui đòm lơh tàm broă lơh sa pơgồp bơnah bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tàm tiah sar lơgar ngài, tiah làng bol kòn cau dùl êt nă cau. Ồng Trần Anh Tuấn, Phó Kwang ătbồ Sở Khoa họk mờ Kông nghệ càr Gia Lai, pà gĭt: Bơh broă lơh do, làng bol tơnơ̆ tŭ lơh ală broă lơh tơrlòng lài ngui đòm lơh ală bơta jak chài măy mok den ndrờm cèng wơl cồng nha uă rlau pơndrờm mờ bơhiàn mờng kwèng tam phan lài do, geh làng bol dùl nùs bal, kờñ bal mờ pơn jăt tai lơh sùm nàng bơtàu tơnguh. Bơh hơ̆, làng bol kòn cau dùl êt nă cau geh lơh geh priă gơguh tai mờ kơ̆ kơl jăp geh lơh sa.

Jăt Ƀộ Khoa họk mờ Kông nghệ, Broă lơh dong kờl ngui đòm lơh mờ bơto ngui bơta jak chài măy mok lơh geh bơta pràn bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn ƀòn lơgar, tiah kơh bơnơm, tiah kòn cau dùl êt nă cau tàm tơngai bơh nam 2016- 2025 neh lơh geh rlau 1 rbô 200 broă lơh tơrlòng lài ngui đòm lơh mờ bơto ngui bơta jak chài măy mok geh cồng nha, geh broă lơh dipal mờ tiah ƀòn brê bơnơm bơh tơl ù tiah ƀòn lơgar, tiah kơh bơnơm mờ tiah làng bol kòn cau dùl êt nă cau. Tàm hơ̆, geh rlau 30% broă lơh tơrlòng lài geh lơh tàm tiah kơh bơnơm, tiah làng bol kòn cau dùl êt nă cau. Bơ̆t bơtàu geh rlau 20% broă lơh tơrlòng lài lơh bal ngui đòm lơh bơta jak chài măy mok jăt ală broă lơh gơlik phan kă bro, lơh geh broă lơh broă sa ai làng bol in. Bơto ngui geh rlau 1 rbô 500 dơ̆ măy mok pa, jak chài rài do dê dipal mờ tơl tiah, tơl ƀòn, lơh geh bơta pràn bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn ƀòn lơgar, tiah kơh bơnơm, tiah làng bol kòn cau dùl êt nă cau.

Mùl màl tàm Gia Lai, ală broă lơh tơrlòng lài gơ ơm tàm rơndăp broă lơh ƀòn lơgar, tiah kơh bơnơm neh bơh sơnrờp lơh jăt geh cồng nha, ngan ngồn lơh tam gơl bơta gĭt wă, broă lơh bơh làng bol lơh broă sa dê. Mờ tiah kòn cau dùl êt nă cau tàm càr, broă lơh neh dong ală bơta jak chài geh ngui đòm lơh tai sơlơ uă, ngui geh bơta pràn, bơta ƀươn bơh càr Gia Lai dê tàm gah lơh broă sa sươn sre.

Cau cih Hoàng Qui- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến