Ndo njôngr Hloz Hôx li luk heik kriê, truôx siêz paz tsôngv box mênhx cxưx thax tsav txov nhêv huôv tsar uô bluô nux

          Hâur shôngk shông 1959, tâu cán bộ Zênhx pênhz phax Leng Su Sìn, Mường Nhé, Điện Biên tôngv vênhx, lênhx hluôk nxeik Chu Chà Me mênhx cxưx Hà Nhì thâuv co nhiv kruôr muôx 17 shông truôx siêz mul cơưv ntơưr ntơưv Tsêr cơưv mênhx cxưx qơư tự trị Thái Mèo (nhiv no hlôngr bê zos Tsêr cơưv mênhx cxưx qơư tự trị Tây Bắc) đros siêz xar njôngr tâu cơưv ntơưr thiêz tror lok cxiv kho têz qơưk thiêz paz max pox nhuôs Hà Nhì. Jiês xuz thơưx tâu njiz Hloz Hôx hâur hnuz hơưv tos Ntâus zênhx lix xưv Điện Biên Phuv xiêz 7/5/1959, pos ndo njôngr Hloz li luk choz chêv: “Nêx tsênhv hluôk, luz nênhx tsênhv yuôr ntêr, tsuv sir jos cơưv ntơưr, cơưv ntâu đuô thiêz tror mul tsêr mak vênhv tôngv hluôk nênhs mênhx cxưx Hà Nhì mul cơưv ntơưr ntâu đuô”. Ndo njôngr têx lo lul Hloz heik kriê, pos thâuv tưs cux sir jos yênhx iz lênhx nênhs jông, zó siz cán bộ uô ntêx nyuôk nhoz tiv phaz.

          Jiês tiv 2 thâuv tâu huyện ủy Mường Tè xeir mul Dưv ntênhs chiv nhênhv Hnuz Quốc khánh xiêz 2/9/1960 ntơưv Hà Nội, pos Chu Chà Me tror tâu njiz Hloz Hôx, Hloz tsênhv ndo txos pos- lênhx hluôk nxeik nênhs Hà Nhì truôx siêz mul cơưv ntơưr. Thâuv pos heik hluôk nênhs Hà Nhì nhiv no tưz mul cơưv ntơưr ntâu đuô thâuv ntêx lơưv, Hloz kruôk thiêz choz chêv “Li mak lok six jông! Mul tsêr cox tror heik trâu têx hluôk nênhs Hà Nhì tiêk Hloz xar njôngr lơưr sir jos cơưv ntơưr hênhr đuô”. Phênhz kênh 2 jiês tâu môngr jông njiz Hloz Hôx, Pos Chu Chà Me puz pâuz: Hloz li lul choz chêv txos nhiv no pos ndo njôngr hâur siêz tsi plox. Hloz zos lênhx nênhs chox kriê cur thiêz mênhx cxưx Hà Nhì sir jos chiê muôx tâu luz nênhx vav mênhx, tsâu sor thiêz shir phaz đuô:     “Hloz heik tiêk mul tsêr tsuv vênhv tôngv têx hluôk nênhs Hà Nhì mul cơưv ntơưr ntâu đuô, cơưv ntơưr thiêx li pâuz ntâu đuô. Muk tsêr cur thiêx heik trâu pox nhuôs nhoz co, Hloz muôx lul nus txos Hloz choz chêv hluôk nênhs Hà Nhì tsuv mul cơưv ntơưr ntâu đuô, cơưv ntâu thiêx pâuz ntâu, thiêx uô tâu tsưr zuk têz qơưk, chiê tox siêz huôv tsar chuôk tiêx đras. Tsôngv box Hà Nhì tov kaz no mul cơưv ntơưr ntâu đuô, ntâu lênhx nênhs cơưv tiêr Đại học thiêz cux uô tsưr zuk têz qơưk”.

          Pos Mùa Thị Dí- kuz Phưv Chủ tịch UB tỉnh Lai Châu (kuz) zos mênhx cxưx Hmôngz, tâu xênhz zus thiêz hloz lox ntơưv iz xã tox siêz huyện Tủa Chùa (tỉnh Điện Biên), pos Dì txir pôngz thâuv pos tsênhv zâu, luz nênhx njiz ntâu phêv liv. Nzor mul lơưr cơưx mênhv, pos cxaz chuôz tơưv txênhz tir ntâus tros châuz Pháp ntơưv têz qơưk thâuv nhiv kruôr tâu 15 shông. Pos Dí puz pâuz: Jiês xuz thơưx tâu njiz Hloz Hôx zos Tsiêz shông 1956. Thâuv co pos nhiv kruôr muôx 16 shông thiêz tsi txơưx heik luk choz tsiz ntâu. Tsuôk pâuz heik iz lo thâuv njiz Hloz zos “Tsiêz yiêz thor phôngv Hloz muôx jông đas jos!”: Jiês tiv 2 pos Dí môngr jong njiz Hloz Hôx zos shông 1958. Thâuv co pos tsênhv zos teiv plor dưv Phêv ziv pox niêv têx mênhx cxưx tox siêz. Hâur 300 lênhx teiv plor muôx 40 lênhx tâu heik muk njiz Hloz Hôx. Đhâu têx lo lul nus Hloz tsês trâu đoanx, pos Dí ndo tiv zix zos thâuv Hloz tuôx jê pos thiêz heik lul Hmôngz nus pos:“Hloz heik lul Hmôngz thiêz nus ‘Nox mor tsi tâu’. Đhâu co Hloz tror choz chêv heik cur mul tsêr sir jos vênhv tôngv tsôngv box tu zus, tsiv uô kôngz nuv chiê txos tsiêz lênhx tưs cux muôx buô tuôx, phuôx tôngv phongz yaox “ 3 keiz 2 buô”. Ndo njôngr Hloz li luk choz chêv, truôx siêz uô lơưr Hloz, mul lơưr Đảng. Tsi muôx Đảng, tsi muôx Hloz mak têz qơưk Điện Biên zuôr tsi muôx hnuz no”.

          Ndo njôngr Hloz Hôx li têx luk choz kriê, pos Chu Chà Me thiêz pos Mùa Thị Dí puôr lênhx sir jos cơưv ntơưr, đros thiêz uô côngz xưv chinhr quyênx tov kaz no, chiê cxôngx co truôx siêz chox tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz thax tsav txov nhêv sir jos đuô hâur luz nênhx, huôv tsar chuôs thax tsav tiêx đras lơưr Hloz li luk choz chêv thiêz siêz xar njôngr./.

(Vũ Lợi- Txâur Vax cxeik nhênhv)