Bảo hiểm trâul moz trâul saz thâuv uô hâux lưv-“iz cêr chơưv paz” trâu nênhs lox tôngv thâuv njiz trâul têx tsik jông

Niêv lâul Phạm Thị Út-cưk kriê ntơưr tsêr cơưv Cao đẳng nuv uô tỉnh Điện Biên thâuv iz jiês muk uô hâux lưv trâu jêx jok hâur hli 6 shông 2021, hmôngr tsi jông trâul ntos yêz. Đhâu seiz njuôk shuôs, niêv lâul trâul txo grêk đas jos lox tôngv 35% viv li tsuv so hâux lưv xar tâu iz đraz shông chiê chơưv kho moz.

Chênhr zos niêv lâul tưz cxaz chuôz Bảo hiểm trâul moz trâul saz thâuv uô hâux lưv, viv li xav txix thâuv trâul moz li heik sâuv txos nhiv no, iz hlik niêv lâul puôr lênhx cuiv nhiêx BHXH paz iz phênhv nhiêx txiêx. Uô ntêx thâuv tsi tâu ndê nhiêx hli lok hnuz xiêz 01/7/2023, chor nhiêx paz co zos zuôr xar 800 cxênhz đeiv; qir txix hli 8/2023, niêv lâul tâu paz iz tsov đeiv ntâu iz hlik. Txix têx li heik no tưz paz niêv lâul thiêz chuôz zis txo grêk tsơưs iz phênhv tưs phiv liv lok nhiêx txiêx thâuv tsuv kho moz ntêr hnuz:“Muôx têx thâuv xar, cxaz chuôz Bảo hiểm tsuôk zos lav cxaz chuôz trâu ntơư cov muôx xưz, xar tsi txos tiêk zuk zuôr njiz trâul phiv liv thiêz tsi zôngv uô đaz tsi. Taz sik thâuv muôx moz gênhk li no, cur thiêx pov bảo hiểm zos iz kro paz tâu zuk lok six ntâu hâur luz nênhx. Iz zav li thâuv ntu zuk trâul muôx moz, muk uô tsi tâuk hâux lưv mak cux muôx phênhv sâu tâu; thâuv moz jông lơưv taz sik tsi tâu muôx đas jos lok hâur niêx hli cux tâu nhiêx bảo hiểm hur si, têx nhiêx co paz lok six ntâu trâu chuôz zis”.

Xưk li niêv lâul Út, tix lâus Lò Văn Cường, công nhân Công ty Xi măng Điện Biên cux tâu Cuiv nhiêx BHXH muôz nhiêx paz thâuv hmôngr tsi jông trâul moz trâul saz:“Cur uô hâux lưv hâur công ty tâu 15 shông. Tâu công ty thiêz công đoanx cxuô cấp moz siêz thêv cxuô zav bảo hiểm li: Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm trâul pôngz hâux lưv uô, bảo hiểm trâul moz trâul saz viv uô hâux lưv....Thâuv njiz trâul phiv liv tâu paz zênhx max. Txix ntơư, pêz tso siêz uô nuv thiêz uô tiêr têx luôs hâux lưv tâu zok muôz”.

Tix lâus Cường, niêv lâul Út tsuôk zos 2 hâur lok six ntâu lênhx lox tôngv tâu cuiv nhiêx Bảo hiểm muôz nhiêx paz thâuv trâul muôx moz viv uô hâux lưv ntơưv tỉnh Điện Biên hâur ntu đhâu xưz.

Tsêr tok kruô tuôx nhoz so Mường Thanh hâur TP Điện Biên Phủ zos iz qơư uô tâu jông luôs hâux lưv thêv têx nhiêx bảo hiểm trâu nênhs lox tôngv. Zuôr xar 3 shông uô ntêx, tiv moz Covid-19 uô ruôr hiêv txos, qơư tok kruô co tưz tsuv cơư trôngx, tax nduô tsês tsi uô hâux lưv txeik tok kruô tuôx nhoz, so chiê phax tir thêir moz gênhk. Txơưv tsi muôx phênhv sâu tâu, taz sik, uô lơưr jông Chei Bảo hiểm xã hội thiêz Chei truôx tuk vêv xênhz lox tôngv têx cui tinhv, hâur yênhx hli taz viv cux thêv cxix cxuô têx bảo hiểm trâu nênhs lox tôngv, hâur co muôx bảo hiểm trâul moz trâul saz viv uô hâux lưv. Lơưr zơưv Đặng Việt Dũng, Giám đốc tsêr tok kruô Mường Thanh Điện Biên Phủ, co zos tsưr ziv chiê taz por luz nênhx trâu nênhs lox tôngv; iz chas ntơư cux zos iz kro chiê tsưx phưv tâu nênhs lox tôngv hâur ntu njiz trâul phiv liv:“Nhiv no pêz tsênhv muôx 109 canr bôv, nhân viên uô hâux lưv qơư txeik tok kruô no. Tas nro têx zav bảo hiểm chiê taz por truôx tuk luz nênhx trâu canr bôv, nênhs uô hâux lưv ntơưv no, pêz puôr lênhx zuôr hur si. Đros thiêz chor nênhs nhiv no uô hâux lưv hâur qơưk txeik tok kruô, iz hli pêz puôr lênhx thêv 150 tsov đeiv nhiêx bảo hiểm. Li ntơư, paz canr bôv, nênhs uô nuv tso siêz lês uô cxuô têx luôs hâux lưv”.

Têx shông jê lok no, ntâu lênhx lox tôngv nhoz Điện Biên tưz xeir muk uô hâux lưv trâu têx tsêr meir, xí nghiệp, công ty.... luôs 2 chas tỉnh; iz cxiê lênhx cux muk uô hâux lưv saz têz qơưk đrâuv chiê tsar ndê phênhv sâu tâu nhiêx txiêx. Taz sik, muôx kênh lênhx ho tsi pâuz tsênhz têx cui tinhv lok thêv cxuô zav bảo hiểm, viv li thâuv uô hâux lưv trâul moz trâul saz lok sik trâul pôngz hâux lưv uô, tsi tâu bảo hiểm paz nhiêx txiêx. Zơưv Lò Văn Hoan, Chủ tịch Ủy ban xã Chiềng Đông, huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên heik pâuz:“Chor tuz nhuôs nhoz hnuz nhôngk lox tôngv viv đeiv nhiêx, luz nênhx tưz muk uô hâux lưv ntơưv têx tsêr meir, công ty Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Hải Phòng.... Taz sik, ho tsi pâuz tsênhz têx cui tinhv lok thêv cxuô zav bảo hiểm. Chênhr zos li heik ntơư, Đảng ủy, hâu nov ntơưv qơư xar njôngr têx cơ quan cik txos paz yax kriê têx mông chiê pâuz tsênhz têx cui tinhv lok thêv cxuô zav bảo hiểm, thâuv trâul pôngz hâux lưv uô thiêx tâu bảo hiểm phênhv nhiêx muôz paz ntơư”.

Cux lơưr zơưv Hoan, tsênhz tiês, thâuv iz cxiê lênhx lox tôngv tsi pâuz tsênhz têx cui tinhv heik sâuv, mak cux tsênhv tsi tsơưs qơư sir zôngv lox tôngv tsi thêv cxuô zav bảo hiểm trâu nênhs lox tôngv, txơưv têx li heik co tưz tâu chei têz qơưk cui tinhv mênhx, uô nênhs lox tôngv tsi tâu têx nhiêx bảo hiểm muôz paz thâuv njiz trâul tsi jông./.

Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Tsoz phưz đas jos trâu chor nênhs hnuz nhôngs siêz

Uô ntêx thâuv tuôx tsêr kho moz, pos Lò Thị Sam, nhoz jok Mường Cai, xar Mường Cai, huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La pư tsik tsâus jos hlo, tsik kaz lox nox hâuk tiv sâur nyar tsik so ndê siêz, têx thâuv pos tsuôk xar nhoz iz lênhs xưz. No cux zos chôngz lênhx nênhs moz hnuz nhôngs siêz tsênhv chơưv kho moz ntơưv khoa Tâm căn, Tsêr kho moz Tâm thần tỉnh Sơn La li kror njiz trâus:“Nhoz tsêr mak cur chor sâur nyar ndê siêz, moz tâuz hâu, nox hâuk tsik tâu cux muk lok tsik tâu hlo. Nhiv no tuôx tsêr kho moz chiê chơưv kho mak tâuz hâu cux tsik yuô moz lơưv, cux nox tâuk, pư tâuk lơưv. Tuôx ntơưv no tâu chor bác sĩ sêiz shuôk jông thiêz sir jos chơưv kho trâu zuk, cur uô tsâus chor bác sĩ ntâu hênhr”.

Zơưv Lường Văn Tân, nhoz jok Mảy, xar Chiềng Chung, huyện Mai Sơn hêik:“Uô ntêx mak muôx moz, pư tsik tsâus jos hlo, 2 thiêz zos têx têk tơư yênh viv li cur tuôx tsêr kho moz chiê chơưv kho tâu muôx iz ciêz mak cux jông ntâu lơưv, pư tâu, nox tâu thiêz cux shir phaz đuô lơưv”.

Lơưr bác sĩ chuyên kho tâm thần, chor nênhs lâul tiv đas jos trâus txo grêk, viv li tsik so trâus moz têx zav moz cik txos đaz ntuz, cxơưx, xar ntâu, iz cxiê zav moz txơưr li sâur nyêr, moz lênhs plơưr, moz poz kix cxa, packinson, alzheimer. Khov trâu têx kror trâus moz, yênhx lênhx nênhs moz zuôr tâu chơưv kho lơưr têx tsưr ziv sik txơưr, nênhs moz li đas jos thiêz kror moz zuôr tâu kho jông txix 15-20 hnuz tuôx tsêr kho moz chiê chơưv kho.

Khoa Tâm căn, Tsêr kho moz Tâm thần tỉnh Sơn La tsik so chơưv kho têx zav moz cik txos shưz xar, cêr cxơưx hâur luz nênhx thiêz phênhz tsik mênhx… xav mak iz hnuz chơưv kho trâu 30-40 lênhx nênhs moz, hâur co chor nênhs lâul tsav muôx 1/3 chor nênhs tuôx chơưv kho moz ntơưv no. Lơưr chor bác sỹ, tsoz phưz đas jos trâu chor nênhs hnuz nhôngs siêz zos kror lok six zov chênhr taz sik cux njiz tsik tsơưs têx phiv liv, viv six hơưv chơưv kho ntêr, đrâuv sir zôngv yuôx mak têx tsưr ziv li thav pêv cov shir phaz zos tsưr ziv tsuv tâu uô đros muôx sik côngv jông nhoz chuôz zis thiêz tsêr kho moz. Bác sỹ Sa Hải Nam, khoa Tâm căn, Tsêr kho moz Tâm thần tỉnh Sơn La puz pâuz:“Chor nênhs hnuz nhôngs siêz mak tsik so trâus moz têx zav moz cik txos cêr cxơưx, xar ntâu thiêz têx zav moz cik txos packinson. Đrâuv zôngv yuôx mak zov chênhr tiv zix zos paz trâu chor nênhs lâul tsik xar ntâu, muôx luz nênhx shir phaz, co zos kror zov chênhr tiv zix chiê paz chơưv kho cov jông moz sêi”.

Txix hâur shôngk shông txos nhiv no, Tsêr kho moz Tâm thần tỉnh Sơn La tưz txêik kho trâu xar muôx 5.800 lênhx nênhs; hâur co chor nênhs nhoz hâur tsêr kho moz chiê chơưv kho xar muôx 1.800 lênhx nênhs; chor nênhs hnuz nhôngs siêz muôx txix 30-40% tas nro chor nênhs moz. Zos chor nênhs zôngx ziv trâus moz têx zav moz cik txos đas jos, shưz xar taz sik chor nênhs hnuz nhôngs siêz ho tsik tâu tsov cưv txos ntâu, viv li tsuv tas ntâu six hơưv chơưv kho, viv li chơưv kho cux tsik tâu jông luôx tưs. Hâux lưv njuôk shuôk, hêik pâuz lok đas jos zos kror lok six zov chênhr, viv li tsuv tâu uô tsik so txix 1-2 jiês hâur shông chiê paz trâu chor nênhs hnuz nhôngs siêz muôx jông đas jos./.

Thanh Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv