Iz cxiê lênhx pêx xênhv nhoz tox siêz Sơn La tưz nox siêuz

               Chiê bax nox iz luz tsiêz 30, tok shông yiêz, tsôngv box Hmôngz nhoz jok Txôngx Maz, xã Co Mạ, huyện Thuận Châu (Sơn La) tưz shir phaz lus siz zâuv tsâu cxur chiê cxuz mor, tuôr nduôr nox tsiêz đros trâu nênhs Hmôngz đơưz têx tsôngk tril yo yiêz, lov jêv ntưk. Tsôngv box Hmôngz xar tiêk, têx luz nduôr blêx tsư ha, puôz tâu khênhx, jông gâux zos heik lol lênhx nênhs luz nênhx xênhz huôx thiêz cêr uô nox uô hâuk, têx chiv xênhz đrox tsuôs muôx nhoz hâur ntiêx têz. Niêv lâul Miv Xênhv Thox, nhoz jok Txôngx Maz heik:

                “Uô ntêx thâuv zuôr nox tsiêz mak pêz bax jov cxur, tsâu cxur, tuôr nduôr. Đhâu co zos hu plis tsiêz, bưs pos zơưs, hu têx lâul, chor nênhs tâu tas siv nênhx lok đros chuôz zis nox tsiêz 30. Shông no cur chuôz zis cux uô tâu kôngz, tu tâu mê njik têx tsiêx cxu viv li cux muôx keiz, muôx buô tuô chiê hu tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk tuôx đros nox tsiêz, lov jêv. Uô ntêx thâuv zuôr nox tsiêz no, cur cux tưz bax xơưs tâu têx chêr tril yo yiêz trâu chor nhuôs muk uô si lov jêv tsiêz hur si lơưv”.

                Thâuv seiz pov tsôngv box sơưr đơưk tuô keiz, tuô buô, tuôr nduôr blêx lov jêv ntưk trâu cxuô ziv chuôz zis cux chênhr zos luz six tsôngv box Hmôngz nhoz no nox tsiêz jov jơưk, bax tok shông yiêz. Nênhs Hmôngz khênhr nox tsiêz nzor đuô pir li tsiêz Choz Tsiz iz hlik, đros ntâu cxênhx cxênhv, chei đaz kruôs, têx txux chi jông nhiêk txơưr nhiêk tsi siz thôngx, tâu nênhs Hmôngz tuôr tsês, uô đreiv trơưk li chor lâul iz txưv chox nox uô lok:

              “Trơưk li pêz nênhs Hmôngz, hnuz tsiêz tsuv uô zuk Hmôngz li têx chei đaz kruôs chor lâul iz txưv chox nox chox uô kriê tsês. Hnuz 30 tsiêz, pêz tuô buô, tuô keiz chiê hu sơưr đơưk hâur chuôz zis têx njux plis lok nox tsiêz, hu plis kôngz plis lông, plis tsiêx plis cxur lok nox tsiêz. Đhâu hu plis tsiêz, phôngz zênhv tas mak chêir 3 hnuz tsi tâu zôngv, ro nhiêx txiêx, tsi muk uô liêx têz, zos tsi li mak shông ntơư zuôr khưr iz shông tsi tâu so, tsi yuô đros luôs muôx nhiêx sir zôngv....”.

                 Lar heik, têx yiêz thiêz jông nhoz tox siêz Co Mạ hâur cheix ntux yiêz zos têx pax txir khơưz, txir đuôx tơưs đơưz vok trâu cxiê qơư; zos tsôngv tuz nxeik hluôk Hmôngz hnar têx tsôngk yo, tiêz đei hlơưs, đei nhiêx khax jông jav đros trâu suôz trax, suôz kênhx....đror lov jêv ntưk.

              Co Mạ zos xã tox siêz hâur huyện Thuận Châu, Sơn La, muôx 90% jênh sôr zos tsôngv box Hmôngz. Txơưv luz nênhx tsênhv txov nhêv, yuôr 50% ntâu chuôz zis pluôs, taz  sik đros thiêz cấp ủy, hâu nov cxuô cấp cêr moz siêz txos, cxuô ziv chuôz zis nhoz tox siêz puôr lênhx muôx tsiêz nox cxix cxuô, shir phaz lus. Phôngv Xaz Xênhv Vax, Phưv Chủ tịch Ủy ban xã Co Mạ heik:

            “Hâur thax tsav xã Co Mạ têx chuôz zis pluôs tsênhv yuôr ntâu, hâur six hơưv tsiêz xã cux paz max, hu lơưk sơưr đơưk siz chos paz, txuôk đros têx lênhx nênhs uô hâux lưv jông siêz nhoz cxuô thax tsav qơư đros Đảng ủy, xã muôz huv puz trâu tsôngv pêx xênhv. Xã cux fuô uô têx hâux lưv, txux chi uô si lov jêv uz no chiê cxuô jok tuôx siz chuôs njiz, sik tưr ntâuk tux luz, đhiê kênhx, ntâuk poz, tuôr nduôr blêx....uô si lov jêv shông yiêz”.

            Đros trâu têx cêr uô nênhx yiêz, vav mênhx, huôv tsar nhiv no, têx txux chi jông hâur hnuz tsiêz tsôngv box Hmôngz nhoz suôv qơư no tuôr tsês, uô đreiv tưz uô trâu tsiêz 30, shông yiêz nhoz tox siêz Sơn La-Tây Bắc ziv yiêz jông đuô./.

Lê Hạnh-Thào Ly-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Tsov cưv thâuv tsoz phưz đas jos trâu nênhs muôx hnuz nhôngs siêz

          *Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz thâuv nox hâuk tsuv nox tsơưs thiêz  pheiz uô ntâu pluôk nox hâur iz hnuz:

          Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz li tsưr ziv nox hâuk muôx pưs txux lok six coaz tsôngv hâur hâux lưv muôz siêz đas jos thiêz hov hnuz nhôngs cux xưk li txu grês têx moz gênhs huôv xênhz. Chênhr viv li, têx vênhv thix lok tsưr ziv nox hâuk tsuv tâu tsov cưv jông. Tsênhz mênhx li đrav kaz:

          Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz tsi cxoz nox cov tsâu hâur iz pluôk nox. Tsuv nox tsơưs thiêz muôz pheiz uô 5-6 pluôk nox hâur iz hnuz chiê têx tsơưr pưr xâuk jux jus tas.

          Xeir têx zav nox kaz, nhiv kruôr tâu uô yiêz, têx zav nox tâu tsiv uô yênhx ntâu zav nox txơưr chiê thâuv tưs cux uô lênhx nênhs nhiêv nox.

          Uô zav nox tsi cxoz uô đơư njêr, nox cuz lok sik nox txiêk, tsi nox ntâu trox….Tsi nox têx zav nox tâu uô sei lok sik muôv muôs tov têx cêr, tsêr uô jâuz mor lok nox.

          * Tsưr ziv nox hâuk txu grês trox nox trâu nênhs muôx hnuz nhôngs siêz.

          Đrâuv hlôngr yiêz tsưr ziv nox hâuk hâur niêx hnuz cov huv đros, nênhs muôx hnuz nhôngs siêz li tsưr ziv nox tsơưr pưr hâur têx pluôk nox cux tsuv tsov cưv txos. Tov kaz no zos têx luk heik kriê lok tsưr ziv nox tsơưr pưr tsoz phưz đas jos trâu nênhs muôx hnuz nhôngs siêz:

          Thâuv tưs cux taz por muôx txâuk đạm, têx hmôngr, trox, vitamin thiêz khoáng chất. Taz sik, hâur yênhx tsơưr co tsuv uô li chas cov huv đros thiêz nênhs muôx hnuz nhôngs siêz.

          Tsưr ziv nox hâuk hâur niêx hnuz tsuv muôx jâuz, kok, txir ntông nhôngs thiêz nox tsơưs greix; tsuv nox cxaz têx njiêr nôngz chiê cxaz nzir khoáng chất; tsi nox ntâu plaz hnhur tsiêx cxu li plơưr, siêz, plaz….Nox ntâu têx zav njês, trâuz trik, shuôz. Txu grês têx tsơưr tros hâur têx pluôk nox; tsi nox hâuk ntâu thax; tsi nox đơư njêr thiêz nox ntâu kâuz./.

VinMec-Txâur Vax cxeik nhênhv