Tsôngv box Poz Thơưx nhoz Điện Biên tuôr tâu tsês jông têx txux chi ntok ntâuz, xơưs hnaz

Zos heir nênhs Poz Thơưx iz lênhx tuz nhuôs, pos Quàng Thị Vừ nhoz jok Tọ Cuông, xã Ảng Tở, huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên heik pâuz: Txix thâuv muôx 13 txos 15 shông, pos thiêz têx lênhx nxeik, vir ndâuk tưz tâu têx lênhx pos, niêv kriê tsưr ziv uô pax ntâuz, ntok ntâuz. Lar heik, zos lok sâuv xơưs hnaz ntâuz êv, trâu uz trâu thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx hâur luz nênhx xênhz huôx niêx hnuz, tiv zix zos thâuv nênhs Poz Thơưx nox yôngz cok.

Chiê muôx tâu têx ntâuz xor lok xơưs hnaz êv, tsuv uô lok six ntâu nuv li: Chos pax, uô xor, jak xor, ntok ntâuz. Nênhs Poz Thơưx uô ntâuz tsi thôngx li iz cxiê heir nênhs tsơưs, lơưr uô têk xưz, tsi muôx yuôz xor, tsi muôx qơư jâuv ntok ntâuz. Thâuv zuôr uô ntâuz ntơư, lơưr muôz iz tos xor đơưz khi uô iz têk trâu ntơưv iz tus ndêx tsêr jê tsêr mor chiê thâuv tsâuk ntux chuz tơưk chis thiêx pov cêr uô, viv thâuv ntêx tsi tâu muôx tênhv tênhz li nhiv no, phênhv ntâu tsôngv box huôk uô ntâuz xor li heik sâuv zar tsâuk ntux đhâu muk uô liêx têz lok tsêr, nox hmo tas xưz; iz tos xor mak muôz khi, jis trâu ntơưv đuôr cov khor thiêz jâuv tos cưr tênhz ntok uô ntâuz. Iz jiês ntok ntâuz li co, tsôngv box khênhr ntok uô kror ntâuz đar xar muôx iz đok, ntêr 2 đax ntâu mak txơưv txâuk txiêr, xơưs uô hnaz êv. Zos tiêk ntok uô kror ntâuz đar thiêz ntêr đuô mak lênhx nênhs jâuv ntok ntâuz zuôr lok six gênhk: “Thâuv ntok uô tâu ntâuz, zuôr muôz njuôk, txiêr 2 kror lur, 2 kror ntêr; 2 kro ntâuz lur mak xơưs uô 2 saz hnaz, iz saz ntêr iz đok ntâu, 2 kror ntâuz ntêr đuô mak xơưs lo trâu 2 saz lur heik sâuv chiê  uô hluô hnaz, hluô hnaz tsuv ntêr, txâuk êv txix sâuv xưz pưs txos đrav đuôr. Tas nro têx nuv uô li heik sâuv puôr lênhx zos uô têk hur si, lar heik zos têx lênhx nxeik tsuv max mav xơưs uô jông cov kaz côngz gôngr, ntơư cux zos heik lol lênhx nxeik txơưx uô nox, gruôs khưr, xơưs uô tâu luz hnaz jông êv trơưk tsưr ziv, siêz xar”.

Nênhs Poz thơưx têx hnaz ntâuz co muôx 3 zav chênhr: Hnaz ntâuz đơưz, hnaz ntâuz liêz....Iz zav hnaz nhiêk xơưs nhiêk txơưr tsi siz thôngx thiêz cux zôngv nhiêk txơưr nhiêk uô lưv zav hâux lưv. Taz xơưs uô zôngx ziv đuô hur si cux zos chor hnaz đơưz, tas nro têx xor ntok ntâuz, xơưs hnaz puôr lênhx zos đơưz chiê uô yênhx ntâuz đơưz, hnaz đơưz , taz sik zav hnaz no ho tâu zôngv trâu nox yôngz cok. Pos Quàng Thị Vừ, nhoz jok Tọ Cuông, xã ảng Tở, huyện mường Ảng, tỉnh ĐB heik pâuz: “Hnaz đơưz zos zôngv thâuv muk seiz shuôs cưr tix nênhx tsa, nox yôngz cok. Thâuv tos tuz muk tok nhaz mak niêv txir tos pox zơưv zuôr bax chêr yo tiêz, fuôv txiêx, iz txox sir siê njuôz muôz têik cov jông tsês trâu iz luz hnaz đơưz gra muk trâu tus nhaz, no zos têx tsôngk yo tiêz muôz trâu nhaz. Thâuv tus nxeik zuôr muk pox zơưv tsêr mak gra luz hnaz đơưz no muk puz trâu niêv pos, chor niêv hloz, niêv nzơưv.....cxênhz jê tov tos pox zơưv xưk li lênhx nhaz Poz Ziz muôz fuôv txiêx puz trâu tos pox zơưv thâuv lok uô nhaz”.

Iz chas luz hnaz đơưz, hnaz txeix, hnaz liêz cux lok six phiv liv xơưs uô tâu, viv pôngz ntâu six hơưv, hnuz nhôngs đuô thiêz tsuv max mav muôz têx ntâuz liêz, ntâuz txeix, xor liêz njuôz lok siz fiv, xơưs uô iz kro jux juk: “Zav hnaz no phiv liv xơưs uô đuô pir li chor hnaz đơưz, viv tsuv muôz têx xor liêz njuôz, đơưz, đuz lok siz fiv, xơưs nriê uô cê thiêz xơưs, tik xor đei uô nxuôr trâu kaz hnaz, ndâux hnaz hur si. Zav hnaz no phênhv ntâu êv muk car ciêz, muk seiz shuôs cưr tix nênhx tsa xưz. Chor pox niêv lơưr khênhr zav hnaz co, txir nênhx mak tsi yuô êv, phênhv ntâu lơưr êv hnaz liêz”.

Hnaz liêz tas nro kror ntâuz phênhv ntâu zos muôz xor liêz ntok, shơư mê njik xor đuz xưz, kaz hnaz tsês mê njik têx tư xor liêz ntêr muôx iz zak têk đei trâu, ndâux hnaz mak xơưs nriê ntâu zav pax trâu cov khax jông jav. Uô zav hnaz no phiv liv đuô, pôngz ntâu six hơưv, hnuz nhôngs đuô thiêz thâuv tus tuz muk zuôr nhaz, nox yôngz ntơư thâuv tưs tưz zuôr muôx luz hnaz co êv. Zơưv Quàng Văn Cá, nhoz jok Tọ Cuông, xã Ảng Tở heik pâuz nzir: “Trơưk li nênhs Poz Thơưx chei phôngz cxưx, thâuv ntêx, tus tuz zuôr pox niêv, tsuv muk nhoz tov tos niêv têik zơưv txir iz ntuk ntêr li chox pox niêv lok tsêr, muôx kênh lênhx lơưr nhoz 2, 3 shông thiêx tâu tok pox niêv lol tov tos pox zơưv tsêr. Chênhr viv li, uô ntêx thâuv zuôr muk nhoz zus niêv têik zơưv txir, tus tuz ntơư niêv thiêz txir tsuv bax xơưs iz luz hnaz liêz li heik sâuv chiê êv sâuv xưz pưs, gra đros iz traz hnênhr, xiz xuz lok sik hnênhr nti, txơưv uô đaz uô kruô, txi côngv lok cux tsuv muôx luz hnaz liêz co, lar heik zos thâuv tus tuz muk zuôr nhaz thâuv tưs tưz bax cov tâu luz hnaz liêz”.

Nhiv no, hâur ciêz đrôngs muôx ntâu zav chuôz zênhx, ntâuz xor, taz sik tsôngv box Poz thơưx nhoz Mường Ảng, Điện Biên thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx têx hnaz li heik sâuv hâur luz nênhx xênhz huôx niêx hnuz chiê tâu êv muk uô hâux lưv uz no. Tsi tiêk li ntơư, têx hnaz xơưs uô li heik sâuv cux yênhx iz zav huv jông chiê muôz puz, uô puôr fênhx trâu têx lênhx kruô tuôx ndis shuôs têz qơưk uô si thâuv muk txos têx jêx jok lok sik đas cir zuôr muk tsês tâu seiz, paz tsôngv box muôx nzir phênhv sâu tâu. Cux khov li co, luôs hâux lưv ntok ntâuz, xơưs hnaz êv tâu tsôngv box tuôr tsês, uô đreiv iz tiêv đhâu iz tiêv tsi chiê pôngz plox./.

Đức Anh-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Cêr yuôk Cò Nòi hâur ntu tir ntâuk tros châuz Điện Biên Phủ

Chiê cxuô luz yêz thiêz tuz lênhv thâux xa cxuô chuôz zênhx, triêv fov đros trâu cxuô zav nox tuôx trâu qơư tir ntâuk tros châuz Điện Biên Phủ, tsuv tuôx đhâu cêr yuôv Cò Nòi.

          Đros co, tros châuz Pháp tưz xav tâu tiêk: Cêr yuôv Cò Nòi-Mai Sơn, Sơn La zos ntu cêr chênhr trâu tuz lênhv VN têx yêz thâux xa chuôz zênhx, triêv fov, cxuô zav nox tuôx trâu qơư tir ntâuk tros châuz Điện Biên Phủ. Chênhr zos li hêik ntơư, tuz lênhv tros châuz phaz tưz tsar yêz ntux tso bôngk ruôr txox cêr yuôv Cò Nòi, yêz thiêz tuz lênhv VN pêz muk lok tsik đhâu. Taz sik, 18 cxênhz lênhx hluôk nênhs nhoz cxuô tsênhv qơư hur si hâur têz qơưk sơưr đros tir ntâuk tros châuz; hâur ntơư muôx 1 cxênhz lênhx tuôx trâu cêr yuôk Cò Nòi, zos nhoz Đội 34, 40 tưz siz chos côngv đas jos tsưr ziv tir thêir tros châuz thiêz cxiv kho ntu cêr no cov yêz thiêz tuz lênhv pêz muk lok tâu đhâu ntu cêr Cò Nòi tuôx trâu qơư tir ntâuk tros châuz Điện Biên Phủ. Pos Nguyễn Thị Nụ, zos iz lênhx đros tir ntâuk tros châuz hâur ntu co hêik pâuz tiêk: Hâur shông 1954 txos trâu ntu tir ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên Phủ, hnuz tưs ntu cêr yuôv Cò Nòi cux trâus tros châuz tsar yêz ntux tso cxuô zav bôngk ruôr txox cêr co.  Hâur iz hnuz thiêz hmo, tros châuz tsar yêz ntux tso bôngk 10 ntâu jiês ruôr ntu cêr yuôv Cò Nòi thiêz tuô tuz lênhv VN pêz. Đruôz hnuz mak tuz lênhv VN pêz tsuv khiêr đrêiv, thâuv hmo ntux, tuz lênhv pêz mav tror lok kho đuô cêr cov tuz lênhv thiêz yêz thâux chuôz zênhx, triêv fov muk lok tâu đhâu ntu cêr no: “Hâur ntu co, tros châuz tuô chênhr hênhr, hâur iz hnuz tros châuz tsar yêz ntux tso yênhx puô tấm bôngk tuô ntu cêr no puôk tsuôx tas. Thâuv ntơư, tuz lênhv pêz thiêx kriz iz txox cêr muk txơưr chiê pêz tuz lênhv têx yêz muk lok tâu đhâu. Txơưv txov nhêv bâuv tưs, tuz lênhv pêz  uô siêz truôx bo siz côngv đas jos uô tâu truôx cxuô luôs hâux lưv zok muôz chiê tir ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên Phủ”

          70 shông xav txix ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên Phủ, hâur cxuô jiês tror muk sêiz shuôk ntu cêr yuôk Cò Nòi, cxuô lênhx tuz lênhv lâuk đrav ntêx cux tsênhv ndo njôngr têx tsưr ziv tir ntâuk tros châuz nhoz trơưr siêz tsik plox. Zơưv Lò Văn Hánh, sêiz car zok nriêr bôngk hâur ntu cêr yuôv Cò Nòi hêik pâuz: “Hâur ntu co tsuv muôx chor hluôk thiêz cur cux zos tuz hluôk tâu choz hâux lưv zok nriêr tros châuz têx bôngk, muôx ntâu jiês tưz zông yêiz 3 hnuz 3 hmo tsik tâu mor nox, tsik tâu dêx hâuk, txơưv txov nhêv bâus tưs pêz cux truôx siêz bo uô cov tiêr cxuô luôs hâux lưv zok muôz”

          Chiê ndo txiêx njis txos cxuô lênhx tuz lênhv  lâuk đrav ntêx sir tas ntâu đas jos, tsưr ziv tir ntâuk zênhx tros châuz đrav ntêx, txix shông 2000-2002, tỉnh Sơn La muôz pênhr nhiêx cxiv uô qơư di tích ndo txiêx njis txos chor tuz lênhv tir ntâuk tros châuz đrav ntêx tâu tas siv nênhx ntơưv ntu cêr yuôk Cò Nòi.  Shông 2004, qơư di tích co tâu  sâu bê trâu têz qơưs ntâuz ntơưr. Txos hli 7 shông 2021, tror cxiv uô tiêr nzir qơư di tích no ntu 1.  Côngz trênhx co, tâu xav tênhv zos cxuô hêir nênhs VN muôx cêr côngv siêz, sir tas đas jos tsưr ziv tir ntâuk tros châuz hâur ntu đrav ntêx. Zơưv Lò Đức Ngọc, phưv Bí thư huyện Đoanx Mai Sơn, tỉnh Sơn La hêik pâuz: “Qơư đuôz tuz lênhv cêr yuôv Cò Nòi, zos qơư muôx liv lox trâu VN chor hluôk ndo txiêx njis txos chor tuz lênhv lâuk đrav ntêx têx côngk đas jos, tsưr ziv cxiv kho têz qơưs”

          Tsênhz tiês, cêr yuôv Cò Nòi zos qơư chor tuz lênhv lâuk đrav ntêx tir ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên Phủ thiêz zos qơư tsiv grê trâu chor hluôk nhiv no cơưv shâuv, cxiv kho têz qơưs truôx tuk, tsôngv px ziv hnuz ziv muôx luz nênhx tsâu sor./.

          Tsu cxêik nhênhv-Trấn Long, CQTT Tây Bắc