Di sản vênhx huôv Mo Mường ntơưv Đắk Lắk

Bax cxix cxuô tsuv mor txi côngv muôx cxuô zav lơưr phongx cxưx cxôngx nzor, pos Quách Thị Hoa Phượng, mênhx cxưx Mường, nhz jok 3, xar Hòa Thắng, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk hêik txir nênhz tuôx paz trâu chuôz zis uô jiês txi côngv pox côngz zơưv côngz. Pos Phượng puz pâuz, côngv thôngx mênhx cxưx Mường tsir qơư nhoz txix Hòa Bình lok nhoz ntơưv Đắk Lắk kuôk no muôx iz đraz ntâu thể kỷ. Ntơưv qơư nhoz yiêz, lơưr cux tuôr tsês jông zuk mênhx cxưx têx phongx cxưx thiêz vênhx huôv cxôngx nzor. Hâur co, hêik txir nênhz tuôx uô nênhz paz cov muôx đas jos, thor trâu chuôz zis muôx luz nênhx jông hâur chỏ jiês ntênhk, txi côngv zos kror phongx cxưx tâu uô hâur luz nênhx:“Chor hnuz ntênhk, hnuz txi côngv pox côngz zơưv côngz mak tsuv hu txir nênhx tuôx uô nênhz, tiv zix zos hnuz txi côngv pox côngz zơưv côngz hâur yênhx shông mak tsuv muôx cxix cxuô. Txir nênhz tuôx mak hu zâuv pox côngz zơưv côngz lok nox pluôs mor, nox tas mak thiêz hêik lơưr tror kaz muk”.

Mo Mường muôx chor jax hêik lơưr pax huôv, muôx ntâu tsênhv njiêz jông, hêik txos ntâu kror hâur luz nênhx thiêz ntu nênhx thâuv ntêx lok; hêik txos lịch sử, cxuô zav đros cxuô kror muôx hâur luz nênhx txix thâuv nzor lok. Mênhx cxưx Mường chor suô mo tâu hêik lơưr jax, suôz sênhr jông.

Mênhx cxưx Mường tsik muôx ntơưr sâu, viv li chor jax mo tsik so tâu hêik kriê tsês đhâu luk hêik nhoz cxuô cxênhx txir nênhz, tuôr tsês đhâu têx ntênhk hâur luz nênhx. Txir nênhz zos chor nênhs tuôr tsês chor txux chi mo, pâuz txos ntâu jax thiêz pâuz txos ntâu kror ntênhk, phongx cxưx. Lơưr txir nênhz Bùi Văn Minh, nhoz xar Hòa Thắng, thành phố Buôn Ma Thuôtk, tỉnh Đắk Lắk, Mo Mường tâu uô hâur yênhx ziv chuôz zis, chiê uô lơưr iz kror phongx cxưx, li uô đaz uô kruô, thor trâu chuôz zis tsik muôx moz gênhs, nox yôngz cok, uô tsêr yiêz:“Iz zav li Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động, tas nro puôr lênhx tsuv muôx txir nênhz uô, iz huyện lok sik thax tsav qơư cux muôx chor suôz mo sik txơưr mê njil. Nox tsiêz mak hêik txơưr, nox yôngz cok cux ho hêik txơưr. Hok chor ntênhk hôiv, chêix ntux yiêz, kriz uô nox cux tâu hêik sik txơưr hur si”.

Tsir lok nhoz ntơưv Đắk Lắk nzor tiv zix txix shông 1954 thiêz tsir txix ntâu tỉnh xav txix chor shông 1980, nhiv no côngv thôngx mênhx cxưx Mường nhoz Đắk Lắk muôx zuôr xar 16 cxênhz lênhx nênhs, uô nênhx nhoz ntơưv têx huyện EA Kar, Krông Năng, Ea H’leo, Krông Bông thiêz thành phố Buôn Ma Thuột. Txơưv muôx chôngz nênhs, taz sik chor nghệ nhân pâuz Mo Mường tsuôk yuôr muôx 6 lênhx nênhs. Chor txir nênhz muôx pưk txux zov chênhr hâur mênhx cxưx Mường lu nênhx, sir jos kriz uô têx phongx cxưx Mo Mường trâu hâur luz nênhx. Kror no hax zav tâu khav tênhv thâuv Luz nênhx xar hôiv thiêz phongx cxưx Mo Mường tỉnh Đắk Lắk tưz tâu Bôv Vênhx huôv, Thể thao thiêz Du lịch tso trâu hâur bê ntơưr Di sản vênhx huôv phi vật thể têz qơưk txix hli 2, shông 2024. Lênhx txir nênhz Bùi Văn Thành, nhoz xar Hòa Thắng, thành phố Buôn Ma Thuột, shir phaz hêik pâuz:“Thâuv tâu têz qơưk côngz jênhv zos nghệ nhân Mo Mường, cur pov zos iz kror shir phaz trâu pêz mênhx cxưx. Ntâu shông pov tâu zuk kror hâux lưv uô, iz zav li uô nênhz thor trâu sơưr đơưk muôx đas jos, thor muôx ntux yar ntux nas jông, sâu tâu kôngz lôngk ntâu, kriz uô thâuv muôx nox yôngz cok lok sik uô tâu tsêr yiêz, mak têx co tâu côngz jênhv xuz thơưx cis zos pêz mênhx cxưx Mường li cxuô kror, đros co zos tưz tâu têz qơưk sir jos kruôk txos, sir jos paz trâu mênhx cxưx Mường li pêz”.

Lơưr Cục Di sản vênhx huôv, Bôv Vênhx huôv, Thể thao thiêz Du lịch, di sản Mo Mường nhiv no yuôr ntơưv 7 tỉnh, thành phố. Ntơưv Đắk Lắk, hâur ntu nriêr pâuz, thôngz sâu thiêz ntâuk gri qênhx shênhx di sản Mo Mường, txix shông 2022, tỉnh tưz sik côngv đros Viện Âm Nhạc Têz qơưk thiez têx tỉnh muôx di sản Mo Mường cxiv tsa têx ntâuz ntơưr têz qơưk chiê muôz trâu Tsưr tsix Zoz zux, Khoa học thiêz Vênhx huôv Liên hợp quốc (UNESCO) tso trâu hâur Bê ntơưr Di sản vênhx huôv phi vật thể tsuv por vêv sêi đrơưv. Tiến sĩ Phạm Minh Hương-Viện tsar Viện Âm nhạc, Học viện Âm nhạc Têz qơưk Việt Nam puz pâuz:“Côngz xưv tsuv uô ntơưv tỉnh Đắk Lắk, co zos zuôr tsuv xơư đuôz thiêz cơưv tsês chor luk, chor ntênhk Mo zov chênhr thiêz cxix cxuô tiv zix kriz uô thiêz tuôr tsês tâu. Côngz xưv co zuôr zos taz viv hêik pâuz thiêz kriz uô ntâuz ntơưr zos Viện Âm nhạc uô, hok thax tsav qơư hâux lưv mak zos sir jos nriêr pâuz sâu tsês têx di sản”./.

                                                                                                         VOVTN-Lik Thox cxêik nhênhv

Ndis shuôk têz qơưs

Huôv tsar truôx qơư di tích lịch sử txuôk đros uô qơư ndis shuôk têz qơưs hâur thax tsav Sơn La

          Qơư di tích lịch sử Trung đoanx 52 Tây Tiến zos iz hâur têx qơư di tích nto bê hâur thax tsav Mộc Châu, tâu cxiv uô zos đrêiv li zơưv Quang Dũng, zos iz lênhx tuz lênhv nhoz Trung đoanx li jax pax huôv Tây Tiến, qơư cxiv uô đar 5 cxênhzz thiêr.

          Qơư di tích no, zos iz qơư muôx njiêz luk hêik lok cxiv kho têz qơưs, tir ntâuk tros châuz Pháp hâur ntu đrav ntêx. Zơưv Đinh Hồng Phúc, Tsar ban sêiz car qơư di tích Trung đoanx 52 Tây Tiến shir phaz lul hêik pâuz: “Qơư di tích tâu cxiv uô zos đrêiv zơưv Quang Dũng, lênhx tuz lênhv nhoz Trung đoanx jax pax huôv Tây Tiến. Haur cxuô njiêz luk pax huôv co, hêik cxix cxuô hâur cxuô ntu tir ntâuk tros châuz, cxiv kho têz qơưs truôx tuk”

          Pos Nguyễn Thị Hoa, phưv chủ tịch Ủy ban Thị Xã Mộc Châu cux hêik pâuz tiêk, cxuô qơư di tích tâu cxiv tsa ban sêiz car, txuôk đros huôv tsar uô cxuô qơư ndis shuôk têz qơưs, tâu cxuô công ty sêiz car qơư ndis uô si sâu trâu hâur ntâuz ntơưr, cxơưz cxiz tâu chôngz lênhx kruô tuôx sêiz shuôk txos Mộc Châu, tsôngv px muôx phênhv sâu tâu yênhx tỷ nhiêx nhiêx chox lok cxiv kho chuôz zis, ziv hnuz ziv muôx luz nênhx truôx tuk, tsâu sor:“Pêz cux xar tiêk, luôs hâux lưv uô txuôk đros cxuô qơư ndis uô si, sêiz shuôk têz qơưs hâur thax tsav huyện, uô ntêx pêz tsuv muôz pênhr nhiêx cxiv uô cov huv đros tsôngv kruô siêz nhiêv”

          Trơưk li Tiến sĩ Tống Thanh Bình, phưv tsar bộ lịch sử, khoa xã hội, tsêr cơưv Đại học Tây Bắc, chiê khơưk tsês thiêz huôv tsar uô cov tâu truôx têx qơư di tích vênhx huôv txuôk đros cxiv uô cxuô qơư ndis uô si, iz chas muôz pênhr nhiêx cxiv uô, tsuv zok nriêr cov tqqu cxuô qơư uô huv đros têx tsiv grê hâur thax tsav qơư co: “Đhâu sik thav, pêz tsuv moz siêz txos chor chox kruô ndis uô si, sêiz shuôk têz qơưs, tsênhz mênhx chor nênhs chox kruô co tsuv pâuz tsênhz lok têx vênhx huôv lịch sử tsiv grê hâur thax tsav qơư nhoz no. Đros co, tsuv sir zôngv ntâu faz tsưr ziv yax kriê cov muox chôngz lênhx kruô pâuz txos. Cur xar, hur si chor sêiz car qơư ndis uô si thiêz tsôngv px cux li hâu nov ntơưv qơư, chor nênhs nhênhz chơưv…tsuv pâuz tsênhz lok têx muôx liv tsiv grê lok vênhx huôv lịch sử txos trâu côngv thôngx”

          Mộc Châu iz chas muôx tox trôngz câuv har jông jav thiêz muôx chuô lax nziês hâur yênhx shông, cux tsênhv zos qơư tuôr tsês tâu cxuô vênhx huôv di tích lịch sử tsiv grê./.

                                                                      Tsu cxêik nhênhv-Trấn Long