VOV4.Xơ Đăng - Tung tơdroăng rơngê ting ting dêi hdroâng Jarai, pakĭng mâu tơdroăng pơto pơtih, hnê tối ‘na pêi chiâk pêi deăng, tơdroăng pro tơhmâ pơla droh rơtăm, hâk kơdĕn pơlê pơla, cheăm bêng, mê ối ai mâu tơdroăng rơngê ting ting mơhno tối, pơto pơtih ‘na tơdroăng cheăng kăch măng ki kal kơnía. Tung hneăng tơplâ xâ Mih tŏng xo dêi tơnêi têa, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum cho kơpong ki tơplâ kân ó khât. Mâu hdroâng kuăn ngo a tíu kố hiăng môi hiâm mơno tiô Đảng, tiêo kăch măng, môi hiâm mơno, veăng kum dêi pó drêng trâm xahpá, khŏm tơplâ hlâ rêh vâ châ pro tơleăng lĕm pơlê pơla. Ing hiâm mơno ki mê, ti xê to châ chêh tối tung tơdroăng roh ton nah dêi hlá mơ-eá chêh tối ‘na tơdroăng kal nah, mê ối cho mâu tơdroăng ki kal châ rak vế mâu tơdroăng rơngê ting ting dêi hdroâng Jarai.

Pin rơtế tí tăng hmâng mâu tơdroăng rơngê ting ting hdroâng Jarai “Se dar ană tơring” (Tơrŭm môi tuăn plâ xâ) xua jâ Y Vol rơngê cho vâ mơhno tối ‘na hneăng ki lăm thâo xo mâu tơdroăng rơngê ting ting dêi Kơ koan teăng mâ Rơ’jíu Việt Nam. Klêi kơ’nâi mơgêi tơdroăng rơngê ting ting ki vâ ăm ngin thâo xo mê, jâ Y Vol hiăng pơto pơtih mâu tơdroăng ki tơná hiăng tơmiât xuân môi tiah mâu tơdroăng ki rơngê ting ting mê ga ai ti lâi:

“Á rơngê ting ting mâu ƀai rơngê ting ting kố klêi kơ’nâi hâi xiâm châ tơleăng lĕm nah, drêng mê, mâi á hnê á rơngê. Nốkố á chôu vế tơdroăng ki nâ á hiăng veăng lăm pro mô đô̆i tơleăng lĕm lăm mơđah ăm mâu lêng kuăn pơlê tung kong, ki veăng cheăng kăch măng, mơhnhôk hiâm mơno kuăn pơlê kơhnâ mơ-eăm lo lăm plâ xâ. Xuân xua ti mê, á pói rơhêng vâ ing mâu ƀai rơngê ting ting kố hơdruê hơ’muăn tối mâu tơdroăng ki ối trâm pá puât vâ kuăn cháu vêh chôu vế mâu tơdroăng ki roh ton nah dêi ngin hneăng hdrối nah ƀă hnối  mơhnhôk tơdroăng ki lĕm tro mê”.

Xuân chiâng vâ tối, roh ki lăm thâo xo tơdroăng rơngê ting ting nếo achê kố dêi Kơ koan teăng mâ Rơ’jíu Việt Nam cho roh ki vâ lăm cheăng ki vâ ‘nâi mơnhên mâu tơdroăng ki ai păng ‘nâng. Mâu tơdroăng rơngê ting ting mê hiăng châ thâo xo a Plei Chốt, pơlê kân Sa Thầy, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum xua tơná mâu ngế kuăn pơlê ki mơhno tối dêi. Vâi tá hâi teăm hmâ ƀă tơdroăng  ki mơđah a pú hên, kơdrâm mơngế, ƀă xuân tá hâi teăm châ mơnhên tối inâi ngê̆ nhân. Jâ Y Vol tối ăm ‘nâi, mâu ƀai rơngê ting ting châ chêh bro ƀă hnê ‘măn ăm rơxông nôkố cho tơdroăng ki kơnía git ó păng ‘nâng, ƀă xuân cho vâ ai tơdroăng hnê hriâm ‘na hnoăng cheăng kăch măng.

“Mâu ƀai rơngê ting ting kố cho dêi mơngế Jarai a pơlê Chốt. Á rơngê ăm kuăn cháu i tơmâng vâ vâi ‘nâi, hriâm ƀối hnối rak vế dêi tơdroăng rơngê ting ting kuăn ngo Jarai tơná, mâ tá lôi ga hía, tá troh nôkố, kuăn cháu athế vêh hriâm nếo. Hên mơngế Jarai nôkố ôh tá xê to ‘nâi tơdroăng rơngê ting ting ‘na chal tơplâ xâ Mih. Mâu tơdroăng rơngê ting ting mê cho châ chiâng a chal ki pá puih xua tơplâ xâ, khu ‘mêi pro tơ’nhê tơ’nhĕng pơlê pơla. Vâi rơngê ting ting vâ tối ‘na mâu tơdroăng ki xahpá ki vâi hiăng trâm, vâ rơxông kơ’nâi mê châ hlê plĕng. Rơxông xahpá xua hêng klêa, khăng krôk, ôh tá ai phái hmê vâ kâ tung pơla rêh ối tung kong kế, ngo ngối, bu ‘nâi tí tăng chiâ pôm prâi, pôm eăn tung kong i kâ pơtân. Kâ pôm prâi, pôm hrốu tung kong vâ híu rêh ối hâi kố hâi tá, mâu hâi khế ki kơklêa, hrâ mơnguâ mê xuân u ối ƀă kuăn pơlê, kuăn pơlê kơdo mơ-eăm kâi chân vâ tơkâ luâ tơdroăng xahpá vâ pơtối xông pơplâ xâ ki tong lăm tơbriât tơnêi têa, pơlê pơla, chal ki mê nah ôh tá ai môi ‘noăng phái, môi pơ’leăng hmê tung pơtok klêa. Maluâ hiăng ai hên ngế hlâ la kuăn pơlê xuân ối kơdo mơ-eăm, khŏm rêh vâ tơplâ khu xâ”.

Jâ Y Vol rơngê ƀai tối ‘na kăch măng

Tiô jâ Y Vol ối a pơlê Chốt, pơlê kân Sa Thầy tối, tung rơxông tơplâ xâ nah, mâu ƀai rơngê ting ting cho ai pơxúa kân khât mơhnhôk hiâm mơno kuăn pơlê kân kĕng ó; tơdroăng mơhnhôk mâu kăn ƀô̆, mô đô̆i ƀă tâi tâng kuăn pơlê veăng pơplâ xâ, pro tơleăng lĕm pơlê pơla. Jâ Y Vol hiăng tối nhên ‘na tơdroăng mê:

“Ki nhên dêi mâu ƀai kơdĕn kheăn kăn ƀô̆ mê, môi tiah: “Amai kăn ƀô̆” cho kơdĕn kheăn mâu vâi nâ o ki cheăng ‘na kăn ƀô̆ a rơxông lăm pro kăch măng nah. Kăn ƀô̆ ki hnê tối ‘na tơdroăng cheăng kăch măng mê ối rơhêng vâ ăm tơnêi têa pin châ tơleăng lĕm, kring vế, rak ngăn tơdroăng tơniăn krê dêi hdroâng mơngế. Môi tiah ko ƀai rơngê mê dó inâi “Ô nâ kăn ƀô̆ kăch măng” môi tiah a kơ’nâi kố:

Ô nâ kăn ƀô̆, tăng kơnốu cho athế mô đô̆i,

Ô nâ kăn ƀô̆, tăng kơnốu athế ối tung trung đô̆i

Plâ măng đi đo ối tung kong kế

Hâi măng đi đo ối tung loăng pơlái

Ô nâ kăn ƀô̆, rŏng pôu kơxâk phái prôk lăm

Ô nâ kăn ƀô̆, rŏng râng hlá mơ-eá ki kí

Ô nâ kăn ƀô̆, lăm hnê mơhnhôk djâ vâi droh rơtăm

Ô nâ kăn ƀô̆ rơkê tơdroăng hnê tối ăm kuăn pơlê i tơmâng....”

Ai mâu ƀai rơngê ting ting xua Kơ koan teăng mâ Rơ’jíu Việt Nam kơpong Tây Nguyên hiăng thâo hrik xo a tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum xuân châ mơhno tối tuăn loi tơngah, pói rơhêng vâ tơdroăng hơniâp lĕm dêi mâu kuăn pơlê. Jâ Y Vol tối ăm ‘nâi, mâu tơdroăng pói rơhêng vâ châ rơngê ting ting hiăng chiâng tơdroăng ki ai păng ‘nâng klêi kơ’nâi hâi châ tơleăng lĕm tơnêi têa.

“A Kon Tum, ngin rơngê ting ting cho vâ veăng cheăng tung khu ki pro tơleăng lĕm pơlê pơla, pói rơhêng vâ tơnêi têa châ tơrŭm chiâng môi, pói rơhêng vâ kuăn pơlê châ rêh ối tơ’lêi hlâu, ai hngêi trăng lĕm krá, tơdroăng rêh kâ ối kro niân; pói rơhêng vâ ăm tâi tâng rêm ngế pơrá hơniâp ro, sôk phiu rêh tung rơxông hơniâp lĕm. Klêi kơ’nâi tơnêi têa châ tơleăng lĕm, pin hiăng hlo nhên tơdroăng ki hơniâp ro, tơ’lêi pêi chiâk deăng; mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ ƀă hiăng ai hên liăn ngân, kế tơmeăm. Ai liăn kơnôm pêi klâng, pêi chiâk tơniăn lĕm, pêi pêt  kơphế, pêt báu, tơdroăng rêh kâ ối hiăng hơniâp ro, tơniăn lĕm. Ing hâi châ tơleăng lĕm troh nôkố, tơdroăng rêh kâ ối hơniâp ro, kơnôm ai kăch măng hnê djâ ƀă po troăng prôk”.

Mâu inâi ‘na tơdroăng roh ton nah, mơnhên tối mâu roh ki tơplâ khên tơnôu dêi khu lêng ƀă kuăn pơlê pin tung hneăng tơplâ xâ Mih a kơpong tơnêi dêi Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum, tơdroăng mê xuân hiăng châ pơto pơtih tung tơdroăng rơngê ting ting dêi hdroâng Jarai ki hơniâp ro. Jâ Y Vol ối a pơlê kân Sa Thầy hâk ro ‘nâng ‘na hnoăng cheăng ki lăm pêi pro kăch măng dêi kơpong tơnêi Kon Tum ki hiăng ai xêh môi tiah ‘na ngo ngối, inuá, môi tiah inúa ngo 995 Čư̆ Tan Kra, tơraih tơƀai tơplâ Kleng ƀă hên hĕng tíu ki ê.

“Mâu bai rơngê ting ting mê xuân kơdĕn kheăn kối ngo môi tiah Čư̆ Kuh, Čư̆ Krah, Čư̆ Yan. Mê cho mâu inâi ngo, inuá ngo dêi pơlê pơla, cheăm bêng pin. Hmâng á vâ rơngê tối tiah kố hôu:

Ô ngo Čư̆ Yan cho ngo châ tơleăng lĕm dêi pơlê pơla

Ô ngo Čư̆ Kuh cho inuá ki ối chôu vế, tíu ki tơkŭm rêm ngế

Ô ngo Čư̆ Tan Kra, mơngế Čư̆ Tan Kra đi đo khíu pâ mâu ngoh mô đô̆i

Yan ô Yan, Čư̆ Yan tối rơkong xông blong plâ, Čư̆ Kuh troh ngo Čư̆ Krah

Ô ngoh nâ o pin, pin rơtế dêi pó xông blong plâ xâ ô vâi ngoh nâ o....”.

Maluâ tá hâi teăm cho ngê̆ nhân, ôh tá hâi hmâ ƀă tơdroăng ki mơđah rơngê ting ting a pú hên, khu kơdrâm, la mơngế Jarai a pơlê Chốt, pơlê kân Sa Thầy, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum cho mâu ngế “ngê̆ sih” ối rak vế hên mâu tơdroăng ki kơnía tung mơhno túa lĕm tro tơdroăng rêh kâ ối dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Ki rơhêng vâ tối, hiâm mơno kăch măng dêi mâu hdroâng kuăn ngo akố, tí xê bu châ chêh tối to tung hlá mơ-eá ‘na tơdroăng roh ton nah, mê u ối đi đo tung mâu ƀai rơngê ting ting dêi hdroâng kuăn ngo ak.

Quốc Học - Nay Jek chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng