Tơdroăng rơhdruê "Bơto bơtê kòn sau – Hnê khĕn kuăn cháu’’ dêi ngê̆ nhân K’ Brèm VOV Tây Nguyên hiăng châ hên ngế hâk vâ, tơbleăng ăm ngế ki ê veăng ngăn, ƀă chêh tơno ki lĕm. Tơdroăng ki má môi dêi tơdroăng rơhdruê kố cho ngê̆ nhân rơhdruê ƀă tơdrá reng chôa ‘lâng, rơkong rơhdruê ai ti lâi mơhno ti mê laga mot trâu, môi tiah pơchên khĕn kuăn cháu rêh lĕm, ‘nâi mơnê tơdroăng roh ton nah ƀă pâ nhuô̆m pơlê hâi kố. Mâu tơdroăng rơhdruê môi tiah:

‘’Nah pơlê pin kơtiê pá puât

Nôkố hiăng lĕm ‘nâng,

Pó kuăn pâ thế tơrŭm môi tuăn môi tiah ká tung têa plông, chêm a plêng.

Bu kal tơdjuôm môi tuăn ngôa rơkê, pơlê pin kô thăm mơnhông mơdêk tâ...’’

Pôa K’Branh ối a thôn Kon Tách Đăng, cheăm Đinh Văn Lâm Hà, mơhé hơnăm hiăng krâ, ivá ôh tá pá hro, laga drêng ai nhŏng o troh lăm pôu, pôa rơhdruê tơdroăng ‘’Sôk ro tơdah nhŏng o’’. Pôa K’Branh tối:

 “Tơdroăng rơhdruê K’Ho ai hên tơdrá. Rêm tơdrá pơtối châ rơhdruê a rêm roh phá dêi pó. Tung mâu roh trâm mâ, leh hô̆i rêm ngế hmâ rơhdruê reng, ƀă rơhdruê loong mê châ rơhdruê vâ kheăn kơdeăn kăn ƀô̆, rơhdruê tơdah tơmối, phiu ro trâm mâ. Pakĭng mê ối ai mâu tơdrá tung mâu hâi mơdĭng môi tiah rơhdrê pâ xeăng báu cho rơhdruê tam pơt’’. Hmâ tơdroăng rơhdruê châ rơhdruê drêng ai roh tơkŭm, leh hô̆i. Klêi kơ’nâi hiăng ai ôu drôu xiâm tung châ, rêm ngế kô rơtế dêi pó rơhdruê, vâ kơ-êng, mơhnhôk dêi pó’’.

Nâ Ka Thổi ối a bêng Bảo Lộc, kong pơlê Lâm Đồng, sap ing ối kŭn hâk vâ tơdrá rơhdruê tam pla, lah loong, tam pơ̆t... Hâk vâ pơtâp, nâ chiâng ngế ki rơhdruê dêi pơlê, châ hên pri a mâu roh tơ’noăng, leh hô̆i khôi túa lĕm dêi kong pơlê. Nâ Ka Thổi hâk ro tối:

“Ƀă pói vâ ôh tá lôi hía ki lĕm khôi túa lĕm hdroâng kuăn ngo tơná, tung mê mâu tơdroăng rơhdruê ki pôa pâ lôi ăm, drêng tơmâng mâu jâ pôa rơhdruê mơhá pá vâ plĕng mâu tơdroăng rơhdruê tiô rơkong vâi krâ nah, laga xuân mơ-eăm pơtâp vâ rơxông ối nếo la ngin hâk vâ ‘nâng, vâ tá hiâm mơno ƀă mơnhông tơdroăng ki lĕm mê dêi hdroâng kuăn ngo dêi ngin’’.

Tơdroăng rơhdruê K’Ho ki hên ôh tá ai tôu chêng koăng, lơ prôa, ting ning, lơ drêng hlŭm khiê̆n lơ kĕng. Laga, tơdroăng ki pro vâi ê hâk mê cho tơdroăng drêng hiâm mơno vâ mê rơhdruê, ôh tá tiô ki klâi ôh, pá vâ ƀối ‘na rơkong rơhdruê. Ngế rơhdruê hmâ tiô tơdroăng pơxá ƀă tơdroăng hlê plĕng dêi tơná vâ pro xêh tơdrêng mê. Pơtih, tung ƀai ‘’Nhŏng o tơrŭm môi tuăn’’ dêi ngê̆ nhân Pang Ting Poh, rơkong rơhdruê chôa ‘lâng hlối ai hlŭm kĕng hơ’muăn ‘na tơdroăng tơrŭm môi tuăn tung pơlê.

Pôa K’Thế - Cho Phŏ kăn pơkuâ Tíu xiâm mơhno khôi túa lĕm tro – Rơ’jíu, um tơvi tơring Lâm Hà (ton), ai 40 hơnăm ƀă tơdroăng rêh ối khôi túa lĕm kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo a pơlê. Ôh tá xê to tơdrêng mơđah tơbleăng chêng koăng, pôa ối ti tăng rah, hriăn plĕng ƀă pro mâu tơdroăng rơhdruê tiô mâu tơdrá hdroâng kuăn ngo K’Ho. Pôa K’ Thế tối ăm ‘nâi:

“Tơdroăng rơhdruê K’Ho ai tá mâu tơdrá môi tiah rơhdruê reng, rơhdruê loong, rơhdruê tam pơt, rơhdruê tiâ pro tơhmâ,...Mâu tơdrá kố hiăng ai sap ing ton nah, tơdrá ƀă rơkong rơhdruê châ rơhdruê tiô tơdroăng tung hiâm mơno hâk vâ ôh tá môi tiah mâu tơdroăng rơhdruê rơxông nếo ai ngế ki chêh pro inhên. Mâu tơdrá hdroâng kuăn ngo châ rơhdruê a mâu roh leh hô̆i, mơdĭng lôi tơnâp kiâ, mơdĭng kâ báu nếo, pro nhŏng o, pơlê pơla. Rơhdruê hdroâng K’Ho hmâ ôh tá tôu ƀă chêng, prôa, ting ning, laga ai drêng ai hlŭm keng plôi, pro chiâng tơdrá ro tơniâ ƀă chuât hơngế tâ’’.

Ngê̆ nhân Ka Să Ha Nhiếu, ối a cheăm Đức Trọng, kong pơlê Lâm Đồng, tối ăm ‘nâi: tơdroăng rơhdruê K’Ho djâ rơkong pơchân trâu hơngế ‘na tuăn pâ pơlê, tơdroăng hâk vâ pêi cheăng, tơdroăng pơyô droh rơtăm ƀă hiâm mơno tơrŭm môi tuăn. Drêng tung pơlê ai tơhôu, ngế ki ‘nâi rơhdruê tòng bơr kô chiâng xúa rơkong vâ mơnhên, tối ƀă pro mơngế tơmâng pơhlêh hiâm mơno. Pôa Ka Să Ha Nhiếu pói vâ:

"Tơdroăng rơhdruê K’Ho cho tíu ai mâu rơkong rơhdruê ki lĕm, gá hnê kuăn mơngế tơdroăng ki pro mơngế lĕm, hâk vâ pêi cheăng, tơrŭm môi tuăn pâ dêi pó vâ pơlê rế hía rế mơnhông mơdêk. Á pói vâ Rơ’jíu Việt Nam mơdêk thăm rế hên chôu mơ’no tơdroăng rơhdruê hdroâng K’Ho, mơni hên ngế kô ‘nâi, ƀă ing mê vâi krâ kuăn pơlê kô hâk vâ pêi cheăng hên tâ".

Tơdroăng ki tơdjâk ó rơdêi dêi mâu măng pơlê pơla dế pro ăm tơdrá rơngê, ting ting K’Ho troh achê tâ ƀă mâu rơxông hơnăm ối nếo, sap ing mâu clip hơdruê ki hơniâp ro tung dế ngo ngối kong troh mâu ƀai ki vâi pro tiô chal nếo nôkố mơhno ăm mơngiơk Tây Nguyên. Mâu nhak sih xuân hbrâ rơnáu ăm ki ro dêi tơdrá rơngê, ting ting K’Ho mot tung ƀai hơdruê, mâu tíu ki ki lĕm tro ƀă mơđah ăm pơlê pơla ngăn, hmâng, ăm hlo tơdroăng ki vâ hmâng ƀă rak vế tơdrá rơngê, ting ting dế chiâng môi tơdroăng túa lĕm tro kơhnâ lĕm tung tơdroăng rêh ối nôkố.

 “Ôi kuăn ôi, ngí pôi tá krôu xếo

Loi kuăn hôu ăm nôu hmiân tuăn lăm a chiâk a deăng

Ôi kuăn ôi, ngi pôi tá krôu xếo hôu,

Loi kuăn hôu ăm nôu hmiân tuăn lăm achiâk vâ hngêi pin ai kế kâ phâi hơtôu”.

Mê cho mâu rơkong rơngê, ting ting ki hơniâp ro ó khât tung ƀai hơdruê lông kuăn dêi mơngế K’Ho châ Kâu lak ƀô̆ Hơnăm ối nếo Di Linh, kong pơlê Lâm Đồng mơ’no tung trang fanpage, tơ’mot hên hĭn ngế ki hâk, xo, ƀă chêh ‘măn mâu tơdroăng ki tơná hâk vâ, ô eăng.

Xuân tung măng pơlê pơla, mâu hơnăm ối nếo mơngế K’Ho mơ’no môi ƀai tơngí, mơhno tơdroăng hâk ro dêi ngế droh K’Ho djâ ngế rơtăm lăm ngăn tơnêi tơníu ki lĕm dêi kong kế dêi pơlê cheăm Lâm Đồng .

 “Lăm troh pa tá, á djâ ngoh lăm ko hdréa Kơrla,

Prôk troh a tơdế troăng trâm í kong á mơhno ăm ngoh,

Í kong lo ing klâng lo ing kong lăm troh akố”.

Ing mâu rơkong pơlê dêi nôu, mâu ƀai rơngê, ting ting hiăng mot tung mơheăm chhá, mê nôkố ngế rơtăm K’Tẻm, a cheăm Bảo Lâm 1, kong pơlê Lâm Đồng rế hâi vâ hmâng tơdrá rơngê, ting ting. Ngoh tối:

“Á hâk vâ hmâng khât mâu ƀai rơngê, ting ting ai inâi ki ô eăng tơdroăng rêh kâ ối dêi pơlê cheăm, ngo ngối kong kế, hnê pơchân túa pêi cheăng kâ, tơdroăng rêh ối ai pơxúa, mê cho mâu tơdroăng ki pơxúa khât ƀă hên ki ê. Ki kơnía kân má môi ki rơngê, ting ting djâ vế ăm mâu hơnăm ối nếo, mê cho mơhnhôk ‘na hiâm mơno gá hên, mơdêk ki hlê plĕng, hnan thế mâu hơnăm ối nếo kal athế veăng tơdjuôm ivá rak vế ƀă mơnhông túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo tơná. Rơngê, ting ting môi tiah séa troăng prôk ăm mâu hơnăm ối nếo tung tơdroăng rêh ối pêi cheăng xuân môi tiah rêh kâ ối rêm hâi”.

Pin dế hmâng ƀai “Lọt Ger” tơkéa vâ tối cho “Lăm rup xi xŏng, rup ká” xua Khu ngê̆ thuât peăng Hdroh Tây Nguyên (Lâm Đồng) hơdruê. Kố cho môi to ƀai ki châ chêh pro tiô mâu rơngê, ting ting K’Ho Lạch, mơhno túa ki lĕm chal krâ dêi kuăn ngo iâ mơngế a Tây Nguyên, ƀă tơdroăng kơxoăng ki lĕm ro.

Nhak sih Krajan Plin cho môi ngê̆ nhân, nhak sih kuăn ngo K’Ho a Lạc Dương, kong pơlê Lâm Đồng. Pôa châ vâi ô eăng ƀă tơdroăng ki chêh mâu ƀai hơdruê tiô mâu tơdrá rơngê, ting ting, tơdrêng amê hlối cho ngế ki châ vâi lo tung kuăn pơlê ƀă tơdroăng ki tơkŭm po rak vế túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo tro ƀă mơjiâng pro ôm hyô. Nhak sih Krăjan Plin tối:

“Mâu ƀai rơngê, ting ting dêi á cho pro tiô mâu tơdrá rơngê, ting ting dêi mâu hdroâng kuăn ngi ki ê môi tiah Rơđế, M’Nông, K’Ho, Chăm ƀă hên kuăn ngo ki ê. Kơpong tơnêi ƀă kuăn mơngế tíu mê hiăng pro ăm á ai mâu tơdroăng ki ƀriê tung hiâm mơno, pro ăm á mâu tơdrá vâ chêh chiâng ƀai rơngê, ting ting. Á cho ngế ki hdrối nah hiăng hơdruê, hiăng tí tăng tơkŭm túa lĕm tro chal krâ, tí tăng tơkŭm ‘muăn hơdrôu, khôi túa tơlá ƀă hên ki ê drêng ‘nâ gá tiô kơ mâu tơdrá rơkong hdruê rơngê sap ing chal krâ, kuăn mơngế, kơpong tơnêi, lơ ai drêng rôh ki ‘nâ mê ki ƀriê tung hiâm mơno gá lo ing mâu tơdrá rơngê, ting tung tơdroăng ‘muăn hơdrôu. Kơpong tơnêi Peăng Hdroh Tây Nguyên kố gá lĕm ƀă krip tơdrŏm khât. Tâng ôm hyô ôh tá krâ túa lĕm tro kong pơlê, ƀă mâu mâu um kơchuâ chêh ngê̆ thuât, mê ôm hyô kô prôk troh lâi ôh? Mâu ƀai rơngê, ting ting ngê̆ thuât kô pro ăm tơmối rơhêng vâ tăng ‘nâi, kô râng chêng tơmối troh a Đà Lạt. Sap ing tuăn tơchĕng mê, á chêh pro mâu ƀai rơngê, ting ting, mâu thơ, mâu túa kơxoăng vâ mơđah ăm tơmối troh a Đà Lạt, troh a Lâm Đồng.

Hơdruê K’Ho, ing rơkong pơlông, hơdruê ting ting troh mâu tơdrá ki châ pro nếo, dế mơnhên ivá krá tơniăn drêng tơdjâk rơdêi tung măng pơlê pơla ƀă tung tơdroăng túa lĕm tro pơlê pơla. Tơdroăng ki pêi pro dêi khu rơxông ối nếo, ivá mơ-eăm tăng tơkŭm, hnê pơtó dêi mâu ngê̆ nhân rơtế ƀă mâu tơdroăng pro ngê̆ thuât tro ƀă túa lĕm tro kong pơlê hiăng po troăng tơmiât troh vâ rak vế mâu tơdrá rơngê, ting ting. Rêm túa ki rơrêk K’Ho ôh ti xê to tơmâng, mê ối chiâng tíu tơhrâ troh dêi hiâm mơno, tơdjêp pơlê pơla ƀă veăng mơđah tơbleăng um méa Lâm Đồng troh ƀă vâi pú, tơmối achê hngế.