Vâ pro kơchâi ki hơkĕm ăm i kơhiâm, mê vâi krâ-nhŏng o hdroâng Rơđế ối lăm mot tung kong tăng kêi mâu hlá loăng ki pơrá phá dêi pó, môi tiah hlá loăng plâi hrá, hlá đinh lăng, hlá loăng tróu, hlá plâi nong kơbâng, hlá kơmâ hơkốu ƀă hên mâu hlá loăng ki ê, vâi lŭm mâu hlá ki mê ƀă hơ’nêh mâm, lơ ká vâ i kâ. Rêm hlá loăng kơbâng ga pơrá tâ ki chêk, hơ-iâ, chôu, ngeăm, xăng pơrá phá dêi pó. Bu ai mâu ngế ki hiăng hmâ kâ, hmâ ‘nâi mâu hdrê loăng tung kong, mê vâi nếo ‘nâi nhên ki lâi cho hlá ki chiâng kâ, hlá loăng ki lâi ôh tá khoh. Xua ti mê râ, mâu ngế pro kơchâi hơkĕm hlá loăng châ hmâ tối, cho mâu ngế ki rơkê ‘na hdrê loăng nhâ tung kong.
Jâ H’Rưm Êban, ối a ƀuôn Akŏ Tam, bêng Tân An, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố:
“Pro kơchâi hơkĕm ƀă hlá loăng ôh tá xê hmâng to vâ kêi hlá loăng ki lâi xuân hôm. Athế ‘nâi kong kế, athê kơnó mâu hdrê loăng, athế ‘nâi rơnó hdró hâi khế. Hlá loăng tơmong pin athế tăng rah kêi xo ki kơbâng, lăm kêi a pêa kơxo má drêng dế ối ai têa ngêa krêa a hlá, mê hlá kơbâng mê ga lĕm, rơngiâp, hơ-iâ. Hlá loăng ki lâi xăng, mê athế tăng kêi tá hlá loăng kơbâng ki hơ-iâ vâ ga drêng pin hơkĕm kâ ƀă mâm, ôh tá tâ xăng. Mê cho túa pơkeăng ki nôu pâ, jâ nôa pin chal vâi krâ roh nah hiăng hmâ hnê tối, chôu ‘măn ăm pin chal nếo nôkố”.
Mâm ki hơkĕm kâ ƀă mâu hlá loăng ki mê cho hơ’nêh mâm chu ki ai rơmâ iâ, la bu âp tê, la ƀă hơ’nêh mâm ki ôh tá ai rơmâ mê pin xuân chiâng pôh ăm i chên a khâng on, lơ ká têa kroăng xuân chiâng pheăng rơ-ĕng a kơnoh on, klêi mê, rah xo mâu hlá loăng ki kơbâng mê hơkĕm ƀă ká pôh mê âi, mâm lơ ká ki pôh athế tâm ƀă po hăng, plăng kơtĕm, êi ƀă hên mâu hlá nhâ kơxâm, xú hŏm ki ê hía, Mâu hơ’nêh mâm, ká ki pôh hiăng chên mê, vâi hmâ chiê hdrê hdrêng, hdrối vâ lŭm tung mâu hlá ki pin hiăng rah xo vâ kâ.
Vâ thăm ai tơ’nôm ki kơhiâm lơ ôh dêi mâm ki hơkĕm hlá mê, ga ối kal ai kế ki vâ hơ-iu, ki vâ tut, tiô kơ mơngế Rơđế, drêng vâ kâ mâm ki kơkĕm mê, athế pêi po hăng, plăng, klô̆ng, xuân ai drêng ‘nâ vâi ối tiê plâi krôi ăm ga i chôu iâ lơ têa măm vâi hmâ pêi ƀă hăng, toih. Tơmeăm măm ki tut mê, athế vâl ăm ga i tơmot, tơkâ iâ, xăng po iâ, ai ki chôu ha, hăng há, xú hŏm mâu kơxâm, mâu hlá nhâ tung kong. Jâ H’Rưm Êban tối ăm ngin ‘nâi, têa măm cho kế vâ thăm pro rế kơhiâm ăm mâm ki kâ hơkĕm ƀă mâu khu hlá nhâ tung kong, ing mê, mơjiâng chiâng kế kâ, mâm kâ, ká kâ ki pơrá phá dêi kong kế, ngo ngối:
“Po hăng, têa măm tâng lơ xêa blâp, lơ lối kơ xăng po ga ôh tá kơhiâm xếo. Kâ athế hơ-iâ, kơhiâm, tơtro ƀă krôk, drêng pin lŭm mâm âp, mâm pôh ƀă mâu túa hlá ki mê ga kô hơ-iâ, kơhiâm pá kâi tối. Tơmối troh kâ mâm, lơ ká ki hơkĕm mê ah, vâi kô ối chôu vế đi đo”.
Drêng kâ mâm, ká ki hơkĕm, lŭm ƀă mâu túa hlá nhâ kong kố, mơngế Rơđế ôh ti hmâ dâi loăng đuih lơ uâng, mê vâi hmâ tĕp, rah xo hlá kơbâng ƀă hơ’ngrăng kŏng, vâi kô tơ’lêi vâ lŭm mâu hơ’nêh mâm, lơ ká, hnối hơ-iu, tut a po hăng, plăng kơtĕm, lơ têa măm. Rêm xoh kâ cho rêm xoh châ tâ mâu tơmeăm ki nếo, xua ga, roh kố vâi lăm tăng kêi hlá ki kố, roh kơ’nâi ah vâi lăm tăng kêi hlá ki ê nếo, tơdroăng ki kơhiâm ga xuân pơrá phá dêi pó há. Kâ kơchâi hơkĕm hlá loăng kố cho roh ki vâ rêm ngế châ ối tơkŭm dêi pó, tơpui tơno, hơniâp ro. Tung mâu roh leh mơdĭng, pơkŏăng ŏng mế, lơ tơdah tơmối, vâi hmâ hbrâ mâu mâm âp, mâm pôh, ká âp, ká pôh chôu ‘măn a tơdế, klêi mê vâi ‘măn tâ tá cho hlá loăng ki kơbâng, tơkéa vâ tối, cho tơdroăng ki hơniâp ro, sôk suâ kân khât, ai tuăn mơno hlế rơkê kơ nhŏng o, tơmối dêi mơngế Rơđế. Jâ H’Loan Niê, ối a ƀuôn Akŏ Tam, bêng Tân An, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố:
“Hdrối nah, tung tĭng to hngêi nếo lơ tơdah roi, tâng ôh ta ai kơchâi hơkĕm mê ôh tá ai hlá hơkĕm mê cho ta hâi teăm ai tŭm kế tơmeăm ki vâ tơdah tơmối. Kơchâi hơkĕm mê cho vâ mơho tối tơdroăng ki hlế, rơkê kơ tơmối, tơdroăng ki kơhnâ khât ƀă tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, cheăng kâ ƀă kong kế, ngo ngối. Kâ kơchâi ki hơkĕm kố, cho kâ tá tơdroăng ki mơhno tối i hiâm mơno tơná, tá mâu khôi túa, vêa vong dêi pơlê cheăm”.
Ƀă mơngế Rơđế, kơchâi hơkĕm kố cho kế kâ ki vâ pro mo lĕm ăm ivá châ chăn. Hên hlá loăng tung kong ki cho pơkeăng vâ tah lôi trếo ki ‘mêi tung châ, pro ăm tung châ chăn chiâng rơngiâp lĕm, pro lĕm ăm troăng klêa. Nâ H’Jen Êban, ối a ƀuôn Akŏ Tam, bêng Tân An, kong pơlê Dak Lak ai hơ’muăn tối tiah kố: Kâ kơchâi hơkĕm mê cho túa ki vâi krâ-nhŏng o vâ pro rơngiâp lĕm ăm ivá châ chăn, kơdroh tah lôi mâu tơdroăng châi tamo.
“Jâ pôa pin roh nah hiăng hmâ hơ’muăn tối, kâ hlá loăng nhâ tung kong ga pro ăm kliâm pin tah lôi pơreăng, oâ ngâng, kéa jí, klêa ôh tá tro mơđŭng, phâi. Mâu ngế ki châi tamo tâng kâ mâu hlá loăng, nhâ tung kong to lâi hâi kô pro ăm ngế ki mê vêh ai ivá mo dâi lĕm. Laga, ôh tá xê kâ hlá ki lâi xuân chiâng, mê cho tăng rah kêi hlá kơbâng ki krúa, hlá ki lĕm, ki hbú, hmŏng xêh tung kong ilâng kân”.
Kơchâi hơkĕm mâm, ká cho kơchâi ki kơhiâm, hơ-iâ, cho tơmeăm ki ai xêh tung kong kế, ngo ngối, kơnôm ing kơpeăng kŏng dêi mơngế Rơđế ƀă hiâm mơno hâk hlế kơ nhŏng o, kơ tơmối. Tung rêm kơtâ hlá mê, rêm kơtó hơ’nêh mâm mê, rêm xoh hơ-iu, tut a po hăng, plăng kơtĕm cho môi tơdroăng ki vâ hơ’muăn a kong kế, ngo ngối, cho mơhno tối tuăn mơno ki hlế, hâk vâ, cho i hiâm tuăn ki mơjo pâ. Vâi ki lâi hiăng ai môi xoh châ kâ kơchâi hơkĕm mâm, ká ƀă hlá loăng kong ki kơbâng kố, ngế ki mê ối chôu vế đi đo, ôh tá xê to hơ-iâ, kơhiâm, mê ối chôu vế hiâm tuăn, ‘na tuăn mơno, ki lĕm tro krê xêh dêi hdroâng kuăn ngo Rơđế a kơpong tơnêi Tây Nguyên kố.
Viết bình luận