Drêng mâu reăng mâ hâi kong péa pâ troăng pơlê Plei Ơp tơpo eăng lĕm, xuân cho drêng kuăn pơlê rơmêt dêi drô xiâm, chêng koăng ăm mâu hâi kâ plâ hnăm ôu plâ khế. Ngoh Puih Ly, kuăn pơlê a Plei Ơp tối ăm ‘nâi, pakĭng pêt tơmeăm khoăng, păn mơnăn mê tê mơdró, mơdró môi tơdroăng, ôm hyô a Plei Ơp pơrá mơnhông mơdêk. Ngế ai tơdroăng teăn pong chêa, tŏn, kơreăng, tơdroăng teăn ếo pơtâk, pế drô xiâm lơ rơkê ‘na tôu chêng, pơrá pêi lo liăn hên. Cheăng kâ dêi kuăn pơlê nôkố hiăng tơniăn xua mê rế mơdoh hên tơdroăng tơmâng mơnhông khôi túa lĕm tro vâi krâ nah:

“ ‘Na khôi túa lĕm tro troh hâi tiô khôi vâi krâ nah dêi mơngế Jarai pơrá xối pleăng kuât, po mơdĭng lôi tơnâp kiâ, tôu chêng koăng xuân châ rak, ôh tá păng lôi. Xua chêng koăng sap ing rơxông jâ pôa nah, mê rơxông pôa peăng pâ, pôa peăng nôu lôi ăm hên vâ hnê ăm rơxông ối nếo la ngiâ ah. Mơhé hdrối nah phá tơ-ê, pơlê pơla nôkố hiăng phá, nôkố kuăn pơlê kơbố xuân ai tơdroăng cheăng tơniăn.’’

Kuăn pơlê Plei Ơp nôkố ai hên tơdroăng vâ tơdah tơmối ôm hyô: teăn ếo pơtâk, pế pơchên kế kâ, pế drô xiâm, teăn pong chêa, tŏn, kơreăng ƀă hiá hé, hnê mơhno lăm ngăn mâu ki kơnâ khôi túa lĕm vâi krâ nah ôh tá xê to rak mê ối chiâng ivá vâ mơnhông. Tơmối troh pơlê Ơp ôh tá xê vâ ngăn, mê vâ rêh hrá, tơmâng, tâ ƀă ‘mot dêi tơná tung tíu khôi túa lĕm tro ki phá tơ-ê dêi mơngế Jarai. Jâ Hoàng Thị Hảo, tơmối troh ing Cao Bằng tối drêng troh lăm pôu pơlê Ơp.

“Châ khât cho mơhúa, á châ prôk tiô tour mê á hlo cho lĕm ‘nâng, kong kế lĕm ‘nâng ƀă kuăn mơngế a Gia Lai mê cho hiâm mơno lĕm, kong prâi mê rơngiâp lĕm cho tơtro ăm tơmối lăm ôm hyô a Gia Lai’’.

Nôkố pơlê Ơp ai péa khu tôu chêng koăng, môi khu mơngế kân ƀă môi khu droh rơtăm phô̆m xông kân, rơtế khu xuăng, tơdroăng pêi kố rế thăm kơhnâ ó. Hên rơpŏng kuăn pơlê, khu tê mơdró a Pleiku ƀă kong pơlê Gia Lai hiăng rah Plei Ơp cho tíu mơ’no liăn cheăng. Thôn trương Rơ Mah Hur hâk tơngăm xua tá chiâk deăng ƀă khôi túa lĕm tro dế châ tơkŭm chiâng môi tung pơkâ mơnhông ôm hyô pêi chiâk deăng – pơlê pơla.

“Châ tơmâng mơ’no liăn cheăng ăm pơlê Ơp ngin mâu tơmeăm khoăng môi tiah troăng kân, kuât, hngêi trá hlá xá vâ rak khôi túa lĕm dêi pơlê. Kuăn pơlê ƀă á xuân hlo cho chiâng vâ mơnhông mơdêk. Kuăn pơlê châ hriâm ‘na ôm hyô, troăng tơpui tơno ƀă tơmối, kuăn pơlê hâk kơhnâ pơtâp vâ ‘nâi troăng mơnhông ôm hyô.”

Rơtế ƀă kuăn pơlê, mâu tíu tê mơdró ƀă khu râ kăn pơkuâ pơlê xuân thăm rơtế prôk mơnhông ôm hyô. Jâ Trần Thị Trà My, Ƀơrô Khôi túa lĕm tro – Rêh ối pơlê pơla bêng Pleiku tối ăm ‘nâi, khu râ kăn pơkuâ bêng hiăng mơnhên inhên troăng prôk mơnhông pơlê Ơp chiâng pơlê ôm hyô pơlê pơla tiô túa, tơdjêp ƀă rak vế khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo Jarai.

“Phiu ro cho mâu tơdroăng kố hiăng tơdah châ tơdroăng ki môi tuăn veăng dêi kuăn pơlê Ơp. ‘Na ki xiâm mê nôkố kuăn pơlê pơlê Ơp hiăng hbrâ ăm tơdroăng tơdah ƀă kum tơmối troh lăm ngăn châ tâ châ hlo ‘na khôi túa lĕm tro, ‘na tơdroăng tiô khôi vâi krâ nah, ‘na kơchâi kâ Jarai... Pói vâ khât tung la ngiâ tour ôm hyô kô hên ngế ‘nâi troh, kuăn pơlê pơlê Ơp châ tơdah hên tơmối tâ mê nếo.”

Drêng tơdroăng rêh ối thâ dêi kơphô̆ ngo Pleiku, pơlê Ơp dế chôa ‘lâng chiâng tíu ôm hyô pơlê pơla pêng păm khôi túa lĕm tro. Kuăn pơlê ƀă tơmối troh akố, rế châ tâ tơdroăng ki tơniăn lĕm ai ti lâi mơhno ti mê, rế mot trâu tung mâu tơdroăng khôi túa lĕm tro. Kuăn pơlê pơlê Ơp dế rơtế dêi pó mơjiâng môi pơlê hdroâng kuăn ngo Jarai tơtro pơla tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối ƀă mơhúa pơlê xiâm, tung dế khôi túa vâi krâ nah ƀă rơxông nếo nôkố.

Rơtế ối a kơphô̆ ngo Pleiku, tâng môi tiah pơlê Ơp hơniâp ro tung kơphô̆ ƀă mơhúa pơlê cheăm, mê pơlê Ia Nueng xuân ối ro, ai to mơngiơk túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo Jarai. Biển Hồ Tơ Nưng châ pơtih môi tiah “péa pâ mâ Pleiku” ƀă troăng xâk mâ ngiât cho kong loăng hngó plâ hơnăm khía pêi tơ-it dêi rơpó chiâng ai idrâp chuât. Pakĭng mê, pơlê Ia Nueng môi tiah rơlâu dêi xâk xŏn huăn chu a ‘nâi ngiâ kơphô̆ ngo. Ia Nueng lĕm krip, têm rơpiât, krip tơdrŏm, môi tíu bâ eăng ‘na thôn pơlê nếo tiô túa pơkâ, dế mơ-eăm pơhlêh tơná chiâng pơlê túa lĕm tro ôm hyô pơlê pơla ki hơniâp ro.

Pơlê Ia Nueng hâi kố xâp ăm tơná môi ngiâ méa nếo ƀă mâu troăng prôk ki hiăng châ ok ƀê tong krúa lĕm, mâu toăng hngêi ki lĕm krip la xuân ối rak mơhúa xiâm dêi môi pơlê Tây Nguyên chal krâ. Tíu kố, mơngế Jarai châ vâ chê 97% pơ’leăng mâ mơngế, hiăng pêi klêi thôn pơlê nếo tiô túa pơkâ sap ing hơnăm 2019. Tơkâ luâ mâu tơdroăng tơdjâk pơhlêh dêi kơphô̆, Ia Nueng xuân ối rak ki lĕm, tơdrŏm ƀă mâu kế tơmeăm túa lĕm tro chal krâ kơnía git. Ngoh Thiên, ngế pơkuâ thôn Ia Nueng, hâk tơngăm drêng tối ‘na mâu tơdroăng ki hiăng pơhlêh a pơlê xiâm:

“Ing tơdroăng ki mơjiâng thôn pơlê nếo, tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nhŏng o châ mơnhông khât. Rơpŏng kơtiê kơdroh, rơpŏng chía niân hlo tâk. Kuăn pơlê tung pơlê vâi loi khât tung tơdroăng pơkuâ dêi Đảng ƀă Tơnêi têa. Vâi krâ nhŏng o ngin hlo phiu ro khât”.

Tung mâu rôh hôp pơlê, drêng châ tối ‘na troăng hơlâ mơjiâng pơlê ôm hyô pơlê pơla, kuăn pơlê a pơlê Ia Nueng pơrá tối phiu ro ƀă vâ môi tuăn khât. Pôa Hmrik, krâ pơlê ăm ‘nâi: Kuăn pơlê tung pơlê vai ro khât, bô bố xuân rơhêng vâ châ veăng gum dêi ivá tơná vâ pro tơdroăng pơkâ. Vâi krâ nhŏng o veăng pêi ing tơdroăng cheăng ki kŭn má môi môi tiah rak vế krúa lĕm, tơnêi tơníu hyôh kong prâi vâ pơlê krúa lĕm, pêt reăng drô troăng pơlê pro ăm gá lĕm. Vâ pơlê Ia Nueng môi tiah hâi kố ai hnoăng veăng dêi pôa Hmrik, krâ pơlê kơhnâ hnê tối, mơhnhôk jâ ƀlêi chiâng kuăn pơlê tung pơlê Jarai vâi hiăng tah lôi túa tơlá ki ôh tá tro, rơtế ƀă dêi rơpó mơjiâng túa rêh ối rơkê plĕng, rak vế ƀă mơnhông túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo.

“Hâk tơngăm khât xua tơdroăng rêh ối kuăn pơlê châ mơnhông. Troăng prôk tung pơlê krá kâk, krúa lĕm, mê cho tơdroăng tơmâng ngăn tŏng gum dêi Đảng ƀă ivá mơ-eăm dêi kuăn pơlê”.

Môi tiah rơkong pôa Hmrik, krâ pơlê tối, Ia Nueng hâi kố ôh ti xê to krúa lĕm mê ối cho tíu rak vế mâu tơdroăng ki kơnía git ton nah pro ăm tơmối hâk vâ. Mê cho mâu loăng ki kân hiăng ton hiăng châ lối hrĭng hơnăm, têa kơneăng chal krâ, mâu toăng hngêi trá ƀă kuât xuân ối môi tiah ton ôh tá pơhlêh. Malối, tíu kố ối rak krâu tơmeăm túa lĕm tro ki lĕm tơviah. Pơlê nôkố ai 5 to kơtum chêng koăng, châ tŏn tung mâu rôh po mơdĭng ki kal môi tiah pơkoăng ong mé, mơdâm kiâ, mơdĭng hâk suâ hiăng kân ƀă hên ki ê. Rơtế amê, mâu cheăng chal krâ môi tiah tĕn pong, kơtum, tŏn, pong rơgi loăng, tĕn ếo pơtâk xuân châ mâu rơpŏng rak vế.

Cho môi tung mâu ngế ki hâk vâ ƀă tơdroăng cheăng hnê tối ôm hyô pơlê pơla, nâ H’Huyên, Kăn hnê ngăn vâi kơdrâi pơlê Ia Nueng ăm ‘nâi, hdrối nah, kuăn pơlê tung pơlê bu pro ôm hyô ki vâi pro xêh. Nôkố châ hnê tro tơdroăng mê vâi krâ nhŏng o kô tơdjuôm ivá, mơ-eăm ăm Ia Nueng chiâng tíu troh ôm hyô ki hơniâp ro.

“Thôn Ia Nueng pơtối rak loăng trâi têa kơneăng xuân ối lĕm tiah mê. Ôm hyô tung kuăn pơlê achê Biển Hồ, tơmối ôm hyô nếo prôk tơkâ luâ kô chu lăm ngăn a kơpong ki kố. Tíu kố vâi krâ nhŏng o tơrŭm kŏng ‘no ivá pro troăng hơlâ pơlê ăm krúa lĕm”.

‘Na peăng mâu kăn cheăm, tơdroăng tơkêa bro mơnhông Ia Nueng chiâng pơlê ôm hyô tung kuăn pơlê dế châ cheăm Biển Hồ tơbleăng rơdêi. Tiô pôa Đặng Khánh Toàn, Phŏ kăn hnê ngăn Vi ƀan kuăn pơlê cheăm, pakĭng tơdroăng pơtối rak vế tơmeăm khoăng ton nah, cheăm dế tơkŭm po lâm hriâm, hriâm tơ’nôm vâ hlê tung tơdroăng pro tíu ôm hyô.

“Vi ƀan Kuăn pơlê cheăm Biển Hồ hiăng chêh inâi ƀă Khu xiâm ngăn Túa lĕm tro Tơ’noăng ivá ƀă Ôm hyô mơnhông pơlê Ia Nueng dêi mơngế Jrai chiâng môi tung mâu pơlê ôm hyô ki vâi ô eăng dêi Việt Nam. Nôkố tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hiăng kro mơdrŏng. Malối akố ai kơdrum loăng kân ton hrĭng hơnăm. Ngin xuân hiăng mơjiâng ƀă pơtối rak kloh têa, pơtối rak hngêi a tơnâp kiâ, pơtối rak túa lĕm tro tung kuăn pơlê...”.

Ƀă tơdroăng môi tuăn dêi kuăn pơlê, tơdroăng tơmâng pêi kơtăng khât dêi mâu kăn, tơdrêng ƀă hên túa lĕm tro Jarai ki kơnía châ pơtối rak vế, loi khât pơlê Ia Nueng kô rĕng chiâng môi tíu ôm hyô ki lĕm ro tung lơ gât Tây Nguyên, veăng kum châ xo tơ’mot liăn ƀă mơnhông tơdroăng rêh ối, tơxâng ƀă pơlê thôn tiô túa nếo ‘na pơtối rak túa lĕm tro ƀă mơnhông krá ton.