Mâu ngế hơnăm ối nếo hloh rơkê tung mơjiâng tơmeăm khoăng xah hêi dêi kuăn ngo
Chủ nhật, 05:00, 10/08/2025 Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên
VOV.Xơ Đăng - Tung tơdroăng rêh ối dêi hdroâng mơngế kuăn ngo pin, tâ tá cho kong kế, ngo ngối ki pin hmâ trâm hlo, mâu vâi ngoh ki châ dó inâi nghệ nhân kuăn ngo Rơteăng trối A Huyền, a Quảng Ngãi ƀă A Bliêt, a kong pơlê Dak Lak cho hâk git khât tung tơdroăng ki mơjiâng pro, hlê plĕng, ƀă pơtối hnê tôu chêng koăng, tôu tơrưng, klŏng put, rêi têng nêng ƀă hên mâu tomeăm xah hêi ki ê dêi vâi krâ roh nah. Ing idrâp tơrưng ki chuât xơtó ing hngêi dêi tơná, ing pơlê dêi tơná troh a mâu khu kơtum, tơnâng chêng kơlá ki rơ-eăng tơniâ, vâi ki mê ôh ta xê to rak vế mâu idrâp, tơdrá, prôa ki chuât tiô túa tơlá vâi krâ nah mê ối ‘mâi rơnêu thăm vâ tơdrá hdroâng kuăn ngo tơmot tung túa rêh ối chal nếo, pơtối tơdjêp troăng túa lĕm tro dêi pâ pôa ing kơpeăng kŏng ƀă tuăn ngôa dêi tơdroăng ki hâk git mê

Tung môi toăng hngêi ki kŭn dêi tơná a cheăm Đăk Tô, kong pơlê Quảng Ngãi, nghệ nhân A Huyền tôu ƀai ki châ vâi krâ-nhŏng o ôu eăng, mê cho ƀai “Tiếng chày trên sóc Bom Bo”, tôu ƀă prôa tơrưng, xua tơná ngoh mơjiâng pro dêi. Búa tối ăm nhŏng o ‘nâi nhene iâ ‘na tơdroăng mê:

“Tơrưng ki kố á pro tiô túa ki nếo, ga xuân chiâng vâ tôu tiô mâu tơdrá dêi vâi krâ roh ton nah, ƀai ki kố á chêh bro thăm tơ’nôm ƀă tôu mơđah tiô chal nếo nôkố. Vâ khoh châ chiâng pro tơrưng ki kố ga chía pá xêh, vâ khoh ai klŏng phêa ki vâ pro mơjiâng kố athế lăm mot tung kong ilâng, ngo ngối, kơ’nâi mê, pôe tiô kơmâ phêa, phu a khâng on vâ phêa i chia chut, khăng ƀă krá kâk tâ, klêi mê, pôe, rơgi tiô kơ idrâp, tơdrá ki chuât ga ki tơtro, xua pin athế hmâng ăm ga pơtro i nhên”.

Ngoh A Huyền-Ngê̆ nhân Rơteăng ai hơ’muăn tối, klêi kơ’nâi mơgêi mơhriâm a hngêi trung Cao đẳng Văn hoá-Nghệ thuật Quân đội, ngoh cheăng a Đoàn Nghệ thuật kong pơlê Kon Tum (ton). Tung pơla mơhriâm, pơtâp, lăm mơđah, ngoh A Huyền hiăng châ kâ hên pri, hên mê dai. La troh mơ’nui ngoh xuân prếo vêh dêi a pơlê, hngêi tơná, nôkố, ối a cheăm Đăk Tô, kong pơlê Quảng Ngãi vâ pơtối mơjiâng pro, tô mơđah mâu prôa dêi kuăn ngo, ối achê ƀă tơdroăng rêh ối tung pơlê cheăm.

“Xua ối a Đoân mê nah hmâ to lăm mơđah đi đo, ôh tá toh chôu vâ tí tăng lăm pôu ngăn, tơmâng, hriăn plĕng, tí tăng thâo xo, chêh tối mâu tơdrá, mâu idrâp dêi tơdroăng rơngê ting ting ƀă hên mâu tơdroăng ki ê. Mê cho tơdroăng ki tơná á rơhêng pói vâ sap ing nah. Xua mê, a pâ pơtê ing Đoân, klêi mê vêh a pơlê châ toh chôu hên, hâi khế vâ hriăn plĕng ƀă mơjiâng pro mâu tơrưng, tơmeăm khoăng xah hêi dêi kuăn ngo tơná pin”.

Ôh ta xê to châ pơtối rak vế tro khâp idrâp-tơdrá chuât tiô khôi hmâ dêi vâi krâ roh nah, mê ngoh A Huyền ối hriăn tơmiât, thăm mơnhông mâu troăng kơtâu dêi tơdrá kuăn ngo vâ ga tơmot ƀă túa rêh ối chal nếo nôkố. Vâi krâ Rơteăng pin hmâ tối tơrưng nôkố cho không, ga ai 15 klŏng phêa, la ngoh hiăng mơjiâng pro không ki mê ai 46 to klŏng, tơkéa vâ tối mơjiâng 46 idrâp – tơdrá ki chuât pơrá phá dêi pó, vâ ga tơtro ƀă tơdroăng ki kơtâu dêi tơdrá ƀă mơđah mâu tơdrá tiô chal nếo. Pakĭng mê, ngoh A Huyền ối mơjiâng pro lối hrĭng khu tơrưng kân kŭn,, tơmeăm xah hêi ki ê, môi tiah têng nêng, klŏng pút, prôa hmốu ƀă hên mâu tơmeăm khoăng ki ê. Tơdrêng amê, ngoh ối mơdoh hên chôu phut, hâi khế vâ hnê pơtho tơdroăng tôu chêng tôu koăng, tôu không, ‘mâi rơnêu chêng koăng, ƀă hnê rơngê ting ting ăm khu rơxông nếo.

“Drêng vêh troh a Đăk Tô, á hiăng pơxiâm mơjiâng prôa không 15 to klŏng, tiô khôi túa dêi Rơteăng. Laga, ƀă tơdroăng ki pơtối mơnhông ‘na tơdrá chal nếo, á hiăng pro thăm prôa không mê ai 46 to klŏng. Dế nôkố á hiăng pro hên mâu tơmeăm khoăng, mâu prôa dêi kuăn ngo, môi tiah têng nêng, klŏng put, không, prôa hmốu ƀă hên hĕng mâu tơmeăm xah ôm hêi ki ê. Ƀă hnối ‘mâi rơnêu ăm idrâp chêng koăng tro tiô tơdrá ki chuât tiô khôi hmâ dêi kuăn ngo tơná ngin”.

Xuân kơhnâ, git hâk păng ‘nâng ‘na tơdroăng tí tăng hriăn plĕng, mơjiâng pro ƀă thăm bro ăm i lĕm ro mâu prôa dêi kuăn ngo, ngoh A Bliêt (hdroâng Rơteăng) ối a buôn Kon Wang, cheăm Tân Tiến, kong pơlê Dak Lak hiăng mơjiâng mâu khu prôa tơrưng, cho không ki tơná hiăng tơmiât tơchĕng dế ối kŭn nah. Ngoh cho ngế ki kot mâ hơnăm 8X, châ dêi ngoh rơmúa cho Nghệ nhân ưu tú - Pâ Gut ƀă rơpŏng hngêi hiăng păn roăng, chĕm mơdrêh ƀă mâu tơdrá prôa, mâu chêng koăng, têng nêng, tơdroăng rơngê ting ting sap ing ối tơxĭn nah. Ƀă hiâm tuăn hâk mơnâ păng ‘nâng ta tuăn ta i hiâm, ngoh A Bliêt hiăng hriâm xêh mâu tơdrá ing mâu hngêi trung, mơjiâng pro chiâng păng ‘nâng mâu khu prôa tơrưng ki ai 2-3 râ, ga ai idrâp  chuât, hên tơdrá pơrá phá, prŏng - prông, vâ tôu mơđah môi to prôa, lơ tôu pơtro ƀă mâu prôa ki ê, lơ vâ tôu pơtro ăm khu vâi ki hơdruê:

“Drêng dế mơhriâm a râ má péa nah, á pơxiâm tí tăng hriăn plĕng, pro tơrưng. Drêng mê nah, á pro roh má môi tá hâi teăm chiâng, pro roh má péa idrâp chuât ga trí tróu, xua drêng mê nah á ta hâi teăm ‘nâi nhên tơdrá ga kơtăn dêi pó tiah lâi, kơtâu ti lâi, môi tiah mâu tơdrá đô, rê, mi ƀă hên mâu tơdrá ki ê...á xuấn tá hâi teăm ‘nâi nhên. Á tí tăng mơjiâng pro dêi xêh, xua pâ á thế á pơtâp bro xêh. Klêi kơ’nâi á hriâm tơdrá a Ƀuôn Ma Thuột á hiăng hlê plĕng iâ ‘na tơdrá, malối ki kơtăn prŏng, prông, hơngế achê pơla mâu idrâp chuât mê, túa ki tơdrá tâk chu, mâu tơdrá xiâm hmâ tâng hmâ ‘nâi dêi tơdrá Rơteăng ƀă hiăng ‘nâi kơnó nhên mâu tơdrá đô, rê, mi ƀă hên mâu tơdroăng ki ê. Ing mê, á hiăng chiâng mơjiâng pro tơrưng roh ki apoăng nah, hiăng ai tơdrá chuât lĕm ro, ƀă hiăng chiâng păng ‘nâng”.

Mâu prôa không ki xua ngoh A Bliêt mợiâng pro mê chiâng vâ tôu mơđah xêh môi ngế, lơ tôu pơtro ƀă hên mâu prôa ki ê, lơ pơtroh ƀă mâu tơdrá rơngê ting ting Rơteăng ƀă hên mâu tơdrá ki ê hía. Vâ khoh ai klŏng phêa ki pro không mê, ngoh athế prôk hơngế, vêh pơlê ton, cho pơlê Đăk Xanh, cheăm Văn Lem, tơring Đăk Tô, kong pơlê Kon Tum (ton nah), kơtăn hơngế ing hngêi châ hrĭng km. Ngoh athế lăm tung kong ilâng vâ tăng mâu klŏng phêa ki krá lĕm, vâ ing mê, chiâng vâ po rơdâ tơdrá ing prông troh a prŏng, mơjiâng mâu tơdrá tâk, chu, ga tơxâng chiâng vâ tôu tiô tơdrá ing Si ki prông troh a tơdrá Si ki prŏng kơtăn 2 râ.

"Á athế prếo vêh a pơlê ton drêng pơlê xiâm ai tơkŭm po Tĭng kâ báu nếo a hâi lơ 25 khế 10 dương lịch rêm hơnăm. Hơnăm ki lâi á xuân prếo vêh a pơlê ton. Klêi kơ’nâi mâu hâi ôu drôu tri-triê̆u mê, á lăm tung kong vâ tăng rah phêa ki vâ pro tơrưng. Pakĭng mê, á ối mơjiâng pro ta chêng kơlá, idrâp chuât ga mê xuân vâ môi tiah mâu chêng kơlá dêi hdroâng Rơđế, teăng chêng meăm hlái, vâ ăm mâu vâi o, vâi muăn tơ’lêi djâ vâ mơhriâm, pơtâp. Vâ khoh ai tŭm mâu klŏng phêa vâ mơjiâng pro không mê, á athế vêh a pơlê ton ing 3 troh 4 hâi a Kon Tum (ton nah), xuân kơnôm vâi kuăn pơlê amê veăng lăm tăng ko klŏng phêa ki krâ kơvâ, klêi mê, djâ vêh troh a Dak Lak pro tơrưng”.

Nhat Lisa/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC