Hiăng trối tơdroăng ki tiah hmâ, rêm hơnăm, mơngế Jarai ối a kơpong achê têa kroăng Ayun vêh tơkŭm a Ngo, nâl Jarai tối dêi Chư Tao Yang, pơlê Ơi, cheăm Chư A Thai, kong pơlê Gia Lai vâ tơkŭm tĭng rơkâu pâ khu xeăng ăm kong mêi, nâl Jarai tối dêi “Pơtáu On”. Tung tơdroăng ki krih tơviah dêi kong kế, ngo ngối kố, idrâp chêng, idrâp koăng pơtối chuât chhâk xơtó lâp lu kong kế, ngo ngối, mâu ngế ki veăng ăm Pơtaú On chal má 14 ki veăng rơkâu xối. Ngê̆ nhân Ưu tŭ Ksor Lol (hmâ khĕn cho Pôa Sơ), rơkâu xối tiah kố:
“Ô Xeăng Têa ki krih tơviah! Hâi kố, vâi krâ tung pơlê pleăng tơmeăm hdroăng kố, ƀă hiâm mơno ki koh nhoăm pơtroh ăm Xeăng. Rơkâu xối Xeăng hiăng po rơdâ i hiâm tuăn vâ kring vế tơniăn ăm kuăn pơlê, vâ rêm roh drêng tơkâ luâ têa kroăng, tơkâ luâ têa krông pơrá tơniăn lĕm, ôh tá trâm tơdroăng ki xía vâ. Pâ phep Xeăng ăm têa ai kơno têa ki pêng păm, ôh tá la lâi xiâ, vâ báu chiâk, báu prá alâi chiâng ngiât lĕm, ăm kơpâu báu kơtóu hên, hnôu hneăm pêng to báu! Pâ khu Xeăng gum ăm kuăn pơlê đi đo mo lĕm ivá, rêh ối hơniâp ro, tơrŭm tơroâ, ‘nâi hơ-ui pâ dêi pó môi tiah nhŏng o tung môi to pơlê cheăm. Rơkâu Xeăng gum pơtroh ăm mêi tro tôu ‘ló, ăm loăng tung kong hbú rơmôe, ăm kơpôu ro, chu í pêng kơdroăng, pêng véa, ăm kuăn cháu tung pơlê xông kân, ai ivá mo rơdêi, tơdroăng rêh kâ ối đi đo phâi tơtôu, pơlê cheăm tơniăn lĕm troh tá ah”.
Tơdrêng ƀă tơdroăng ki tĭng rơkâu xối ăm ai kong mêi, a Kơpong ki tơbâ túa lĕm tro roh ton nah dêi tơnêi têa a Plei Ơi, ối a cheăm Chư A Thai, kong pơlê Gia Lai, hiăng po Hneăng tơ’noăng túa lĕm tro-ivá mâu hdroâng kuăn ngo, ai tá tơdroăng ki veăng dêi mâu hdroâng kuăn ngo tung kong pơlê. A kố, hiăng po hên mâu tơdroăng ki hơniâp ro khât, trối mơđah tôu chêng tôu koăng, tĕn tơmeăm pong chêa, hbleăng, rơgi loăng pro um, tĕn hmôu jiâ; to chĕng klĕng pơla vâi kơnốu, pơla vâi kơdrâi, pĕng mơnĕng pơla vâi kơnốu, pĕng mơnĕng pơla vâi kơdrâi; truâ kơxâk tơdúa pơla vâi kơnốu, pơla vâi kơdrâi ƀă tơ’noăng kơtâu “Tiô hvêa chêng Pơtáu On”. Jâ Nghĕo a cheăm Ia Hiao ki veăng a leh mơdĭng mê tối ăm ‘nâi:
“Vâi krâ-nhŏng o hdroâng mơngế Jarai rơtế dêi pó tơkŭm ối akố kơdrâm kơdrĕng tơkŭm po mơdĭng ki hơniâp ro, cho vâ tơbâ ƀă mơnê kơ xeăng hiăng ăm báu prá alâi-plâi pôm hên, kơ’nâi mâu khế pêi chiâk pêi deăng tơbrê tơbrêh. Kố xuân cho roh vâ rêm ngế mơhno tối hiâm tuăn ‘nâi koh mơnê ƀă plêng tơnêi hiăng gum ăm mêi tro tôu ló, châ xo hên dêi kế tơmeăm. Á pói tơngah hâi mơdĭng hơniâp ro tiah kố kố châ hên ngế Jarai pơtối rak vế ăm kuăn ‘nĕng cháu chái a la ngiâ ah nếo.”
Hâi tơngăm cho kuăn pơlê dêi tơring Pơtáu On, pôa Rmah Yơi, ngế ki châ kuăn pơlê loi tơngah ối a Plei Ơi, tối ăm ‘nâi, sap ing rơxông hdrối mê hía na troh nôkố, tung tơdroăng loi tĭng dêi mơngế Jarai akố hiăng hmâ ƀă tơdroăng ki hơ’muăn tối ‘na mâu rơxông Pơtáu On. Xua ti mê, tĭng rơkâu pâ kong mêi “Pơtáu On” thăm rế ai tơdroăng ki kơnía git khât:
“Ngin hâk tơngăm ‘nâng xua hiăng ai tâi tâng 14 rơxông Pơtáu On ki pơtối dêi pó. Pơtáu On ôh tá xê pơtáu ki pơkuâ ngăn ‘na pơlê pơla, mê cho pơtáu ki ngăn ‘na tơdroăng rơkâu xối xeăng, châ vâi krâ-nhŏng o mâu pơlê pơla koh mơnê nhoăm ƀă pơ-ô pơ-eăng. Tung tơdroăng rêh ki loi tĭng dêi pơlê pơla, Pơtáu On ga rak hnoăng cheăng cho mơngế ki tơdjêp pơla kuăn pơlê ƀă khu xeăng, teăng mâ kuăn pơlê vâ rơkâu pâ ai kong mêi, mêi tro tôu ‘ló, kế tơmeăm rơbê rơbuâ, chiâng dâi lĕm, pơlê cheăm tơniăn, mo rơdêi têi krá”.
Pôa Nguyễn Đức Thuận-Ngế cheăng Ƀơrô Túa lĕm tro cheăm Chư A Thai, kong pơlê Gia Lai tối ăm ngin ‘nâi: Mơ’nui khế 3 hơnăm kố, Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê Gia Lai tơrŭm cheăng ƀă Viê̆n Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam tơkŭm po Roh hôp Khoa học “Pơtáu On – Tơdroăng hơ’muăn ƀă pêi pro”, cho vâ tơno tối ‘na tơdroăng rak vế pơtối mơdêk ki kơnía dêi Tơmeăm khoăng Plei Ơi. Pơtáu On cho môi pơtáu tung tơdroăng hơ’muăn dêi mơngế Jarai a Gia Lai, châ pơtối 14 rơxông pơtáu. Hơnăm 1993, Tĭng rơkâu kong mêi “Pơtáu On” dêi mơngế Jarai châ mơnhên tối cho Tơdroăng ki kơnía dêi túa lĕm tro tơnêi têa: pơlê Ơi (Tíu ki mâu pơtáu on rêh ối, nôkố, ối tung cheăm Chư A Thai, kong pơlê Gia Lai) cho Tơdroăng ki kơnía git túa lĕm tro râ tơnêi têa. Pôa Nguuyễn Đức Thuận tối ăm ‘nâi, roh hôp kố hiăng vâ môi tuăn pâ thế pơtối mơdêk Tơmeăm khoăng, túa lĕm tro, todroăng roh ton nah dêi PLei Ơi chiâng tơmeăm khoăng, tơdroăng ki kơnía dêi tơnêi têa.
“Tiô i hiâm mơno pói rơhêng vâ dêi kuăn pơlê akố, rêm hơnăm khu kăn pơkuâ xuân hiăng tŏng gum mơ’no liăn, veăng gum ăm tơdroăng ki kuăn pơlê loi tĭng, rơkâu pâ xeăng ăm ai kong mêi “Pơtáu On”, cho khôi túa, vêa vong túa lĕm tro a tơring akố. Rêm hơnăm, kuăn pơlê a Plei Ơi cho ki xiâm dêi tơdroăng loi tĭng kố pơrá tơkŭm po rơkâu xối xeăng kố, pơrá hmâ tơkŭm xối xeăng pâ ai kong mêi “Pơtáu On”. Vâi krâ-nhŏng o hiăng vâ môi tuăn, veăng a mâu roh ki tơ’noăng túa lĕm tro vâ mơđah mơhno tơbleăng um méa Plei Ơi tối krê ƀă kong pơlê Gia Lai tối tơdjuôm.”
Tĭng rơkâu xeăng ăm ai kong mêi dêi mơngế Jarai hiăng châ mơnhên tối cho Tơdroăng ki kơnía git túa lĕm tro dêi tơnêi têa. Plei Ơi, cho tíu ki Pơtáu On rêh ối, mâu ngế ki hriăn cheăng ‘na khoa hok hiăng pâ thế mơdêk tơdroăng, tơmeăm khoăng ki krih tơviah kố. Tơdroăng mê ôh tá xê to mơnhên tối cho ki kơdo mơ-eăm rak vế túa lĕm tro tiô khôi hmâ vâi krâ nah, mê ối cho um méa túa lĕm tro dêi mơngế Jarai, kong pơlê Gia Lai tối krê, kơpong Tây Nguyên tối tơdjuôm. Kố xuân cho hiâm mơno ki hâk tơngăm dêi pơlê pơla, po mơhno ăm ivá cheăng ki kân vâ koh tơdah tơmối mot ôm hyô pơlê pơla, tơ’mot mâu tơmối troh vâ tí tăng ‘nâi nhên ki lĕm tro khôi túa, vêa vong dêi kơpong tơnêi tíu kố.
Viết bình luận