Drêng rơnó mêi hngê hiăng troh, têa hiăng pêng đik tung mâu têa kroăng, têa  krông, mâu nhâ loăng hiăng hbú hlá, hmŏng rêi, mê xuân cho roh ki mơngế Mạ vâ koh mơnê kơ Xeăng Kong. Pôa Nguyễn Huy Cao, cheăng tung Tíu xiâm Mơhno túa lĕm tro - Tơbleăng tối tơdroăng nếo ƀă Ivá dêi tơring Cát Tiên, kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ‘nâi:

“Tĭng koh mơnê Xeăng Kong hiăng ai sap ing ai hdroâng mơngế Mạ nah ƀă hiăng pơxiâm ai ing mê nah. Tung hên hơnăm mê ai tơdroăng hơ’lêh, la ki xiâm dêi tơdroăng tĭng kố xuân ối châ rak vế. Mê cho tơdroăng rơkâu xối koh mơnê. Tung tĭng koh mơnê mê, athế ai tơmeăm ki pleăng, cho chu, í ƀă ai tơdroăng tŏn chêng tôu koăng. Mê cho mâu tơdroăng ki xiâm ki kuăn pơlê xuân ối rak vế dêi tá troh a hâi kố”.

​

Vâi droh rơtăm tung pơlê rế tŏn chêng koăng, rế kơhnhon xuâng tiô túa vâi krâ roh nah. Um: VOV

​

Tĭng koh mơnê Xeăng Kong dêi mơngế Mạ xuân chiâng vâ po dêi a hngêi rơpŏng krê tơná ối tung hdroâng hdrê lơ tâi pơlê pơla. Tuá ki tơkŭm po tâi pơlê pơla mê vâi hmâ ngăn tung hơnăm ki kố, hôm tro kong mêi kân, têa lân lu lơ ai mơngế hlâ tung kong.

Pôa Nguyễn Huy Cao tối ăm ‘nâi:

“Ngăn tiô kơ dah ai xêh kế tơmeăm. Pơtih tâng po mơdĭng mê tâi pơlê mê vâi kô pôh kâ tá kơpôu. Tâng bu môi hdroâng hdrê ngăn tiô hdroâng ki mê chía dah ai xêh kế tơmeăm, mê vâi xuân pôh kâ kơpôu, tâng hên rơpŏng hngêi, ai 2 troh 3 rơxông kuăn cháu mê vâi hmâ pôh kâ chu, lơ pu pái la tơmeăm ki vâi pleăng mê đi đo athế ai í lơ mâu kuăn kiâ ki ai 4 to chêng, tâng vâi lăm lúa tung kong ôh tá châ, mê vâi kô tăng rup mâu chu, ro dêi ki rơpŏng hngêi tơná păn”.

Ing tĭng koh mơnê Xeăng Kong kố, hdroâng mơngế Mạ pói rơhêng vâ châ ai môi tơdroăng rêh ối phâi tơ tô, kro mơdrŏng, tơniăn lĕm môi tiah tơdroăng ki tối leăng dêi ngoh Điểu Các Khu a bon Ngo, pơlê kân Cát Tiên, tơring Cát Tiên, kong pơlê Lâm Đồng:

“Rơkâu xối kố cho vâ pơlê pin ôh tá tro châi tamo, tâng lơ tro châi tamo kô rĕng prêi lĕm. Pin mot tung kong, lăm a ngo kô tơ’lêi, ôh tá tro kơtui kơtong, ôh tá trâm tơdroăng xía vâ klâi ôh. Pin athế koh mơnê xeăng ngo, xeăng kong hiăng tŏng kum, kring vế ăm pơlê pin ti xê pin pâ ăm to tơná krê pin ôh”.

Tĭng mơnê Xeăng Kong ti xê to tơdroăng ki vâ mơhno tối ‘na tuăn loi khu xeăng mê ối cho vâ mơhno tối túa lĕm tro ki tơviah dêi hdroâng Mạ. Tŭm tơdroăng cheăng ăm roh ki vâ po mơdĭng koh mơnê Xeăng Kong mê mâu rơpŏng hngêi lơ hdroâng hdrê, lơ pơlê cheăm athế hbrâ rơnáu hdrối mê bê châ 1 khế. Pôa KɃan, ối a ƀon Ngo, pơlê kân Cát Tiên tối ăm ‘nâi:

“Tâi tâng vâi krâ-nhŏng o, vâi kơdrâi pơrá athế veăng pêi viâ tâi tâng. Ai prông tơxông, tơxông pế, ai iâ hơ’nêh mâm, mâu tơmeăm ki klâi ki kuăn ngo ai pơrá ‘no vâ rơkâu xối tâi tâng. Tâng cho môi rơpŏng hngêi mê vâi pro iâ tê. Tâng pro a plông, mê vâi hmâ pro xŏn rơdâ sap ing 3 troh a 4 met vâ ăm vâi krâ rơkâu xối, ôu kâ. Tâng ôh tá ai mê vâi krâ-nhŏng o kô veăng tơlo, ai í veăng tơlo í, ai chu veăng tơlo chu. Rêm rơpŏng hngêi veăng tơlo tơdjuôm 1 to kơpôu lơ 1 to ro”.

Pôa pơchâu rơkâu xối. Um:baodantoc.vn

​

Tung tĭng koh mơnê dêi hdroâng mơngế Mạ, kâng cho môi tung mâu tơmeăm ki tĭng, cho tíu ki khu xeăng vâ troh ối ƀă kâ tơmeăm pleăng. Kâng cho tơmeăm ki ai xeăng ối amê. Kâng ki hmâ mơdâng tung hâi ki pro mơdĭng koh mơnê Xeăng Kong dêi mơngế Mạ ai 2 to kâng. 1 to kâng mê mơdâng tung dế leăn  hngêi, 1 to kâng vâi mơdâng a plông. Tiô pôa Nguyễn Huy Cao, xua ti lâi mơngế Mạ hmâ mơdâng 2 to loăng kâng, cho xua:

“Loăng kâng dêi mơngế Tây Nguyên cho tơmeăm ki vâ tơdjêp, tơpui tơno ƀă khu xeăng. Xeăng kô mot tung kâng, a loăng kâng mê klêi mê xeăng kô mot tung hngêi. Tâng tung hngêi, Xeăng kô mot a kối kâng mê vâ ôu drôu ƀă kâ mâu hơ’nêh mâm ki hiăng tơbleăng a djeăm. Kâng ki mơdâng tung plông mê drêng vâi kâ kơpôu mê vâi kô kât kriăm kơpôu a kâng ki mê”.

Kâng vâi mơdâng mê ga athế tơdrăng, vâi hmâ tâp a xiâm châ lăng tơnêi ăm i krá kâk vâ kâng ôh tá tơdro, ôh tá chiăng iăng, lơ tro kơtong. Klêi mê, vâi ối  pâng 8 to loăng ki ‘nâng ‘nâi tâ tá ai 8 tíu, kât kơxái râng a kâng i krá, tơkéa vâ tối mê cho 8 pâ dêi kong plêng. Pôa Nguyễn Huy Cao tối ăm ‘nâi:

“Kố cho tơmeăm tĭng má môi dêi mơngế Mạ, drô loăng kâng mê pơrá ai kơlo tŭm têk, peăng pá kơdâm cho trăng hngêi, pơtối mê cho um dêi ‘noăng báu; peăng pá pêng cho môi to póu pêi báu, pá pêng mê nếo cho drâi ki pêi báu. Ƀă khôi túá pêi chiâk deăng dêi mơngế Tây Nguyên tối tơdjuôm ƀă mơngế Mạ tối krê mê ga hiăng hmâ ai sap ing nah, ga cho tơmeăm ki kal ăm kuăn mơngế, mê cho kông bái, póu ƀă drâi”.

Vâ pơxiâm po mơdĭng rơkâu xối xeăng mê, kăn pơkuâ rơkâu xối mê ối a bo cheăng koh tơdah mâu vâi krâ-nhŏng o ing hơngế ƀă nhŏng o hdroâng hdrê ki veăng troh a mê. Rơtế ƀă kăn rơkâu xối mê ai mâu vâi droh rơtăm tung pơlê, vâi kô tŏn chêng koăng, rế kơhnhon xuâng vâ koh tơdah mâu vâi krâ-nhŏng o ki troh a leh mơdĭng mê.

Tĭng koh mơnê Xeăng Kong dêi hdroâng Mạ cho mơhno túa lĕm tro ki ai tuăn loi khu xeăng tiô chal vâi krâ roh nah, vêh mơnhên tối tơdroăng ki hmâ, mơnê nhoăm kơ kong kế, ngo ngối, hâk mơnâ ƀă kring vế rak ngăn kong kế, ngo ngối. Xua ti mê, tơdroăng tơkŭm po tĭng koh mơnê xeăng kong, veăng kum kuăn pơlê hdroâng Mạ thăm mơdêk tuăn hiâm kring vế, rak ngăn ‘na mơhno túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo xuân môi tiah tơdroăng ki thăm mơdêk hiâm tuăn tơrŭm tơrôa, achê dêi pó tung pơlê pơla.

​