*** Liên đoân pêi cheăng kong pơlê Gia Lai tơrŭm ƀă Vi ƀan kong pơlê Gia Lai tơkŭm po Leh mơhnhôk Khế pêi cheăng ‘na Rak tơniăn tung pêi cheăng ƀă Khế kŏng nhân hơnăm 2023. Tíu cheăng tơkŭm po mâu tơdroăng môi tiah: Leh pơxiâm po pri tơ’noăng peăng pĭng pŏng tung kŏng nhân viên chưk, mơngế pêi cheăng lâp kong pơlê roh má 5, diâp kơxuô tơmeăm ăm mâu đoân viên droh rơtăm tro tâ pơreăng ki ôh tá ai pơkeăng pơlât prêi, ai tơdroăng rêh ối pá puât; diâp 11 “Toăng hngêi kŏng đoân’’ ăm mơngế pêi cheăng pá puât ‘na hngêi ối ƀă hía hé.

Jâ Rơmah Nga, Kăn phŏ hnê ngăn Liên đoân Pêi cheăng kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi: Vâ pêi pro i nhên tơdroăng pơxá hơnăm ‘’Tăng cheăng pêi, tơdroăng rêh ối ăm mơngế pêi cheăng; mơ-eăm pêi kêi đeăng mâu pơkâ pêi, hnoăng cheăng dêi Pơkâ Hneăng hôp má XII Kŏng đoân Việt Nam’’ ƀă tơdroăng pêi, sap ing apoăng hơnăm Liên đoân Pêi cheăng kong pơlê hiăng tơbleăng mơ-éa mơnhên troăng prôk hnê mơhno, hnê mơhno ‘na tŏng kum tơdroăng rêh ối kế tơmeăm khoăng, hiâm mơno ăm đoân viên, mơngế pêi cheăng.

‘’Liên đoân pêi cheăng kong pơlê Gia Lai đi đo tơtrŏng tơdroăng tŏng kum pơxúa dêi đoân viên ƀă mơngế pêi cheăng, mơhno ing tơdroăng tŏng kum ‘na kế tơmeăm khoăng, tŏng kum ‘na hiâm mơno, tŏng kum ‘na hnoăng ki pơxúa kal kí ăm đoân viên ƀă mơngế pêi cheăng. Ing mê, tíu cheăng hiăng hnê mơhno mâu râ kŏng đoân đi đo pơhlêh nếo, tơmiât pêi rơkê, ‘na troăng po rơdâ, pêi pro hên tơdroăng cheăng ki pơxúa.

Tíu cheăng hiăng ƀă dế, đi đo ti tăng troăng tơmiât pêi rơkê, pơkâ mơ’no ƀă pêi pro mâu troăng pêi ki lĕm má môi vâ tŏng kum châ tơƀrê ki pơxúa dêi đoân viên, mơngế pêi cheăng, khu pêi cheăng ki kơnía dêi pơlê pơla’’.

*** Nâ Nhàn a pơlê Breng, cheăm Ia Pết, Đăk Đoa, Gia Lai nôkố cho tôh trưởng lô 4, tíu ki pêt priât Hưng Sơn, cheăm Ia Pết. Hơnăm kố cho hơnăm ki má 3 nâ Nhàn pêi cheăng akố. Nâ ăm ‘nâi, tung mâu rôh leh, tâi tâng 800 ngế kŏng nhân pơrá châ ăm pơtê, châ diâp tơmeăm, lơ châ mơhá liăn mâ vâ rêm ngế hơniâp pơtê hâi leh rơtế dêi ƀă rơpŏng hngêi. Hơnăm kố, châ pơtê 2 hâi, nâ rơtế dêi ƀă rơpŏng hngêi tơmiât kô tơkŭm po môi rôh pơtê ki ai pơxúa:

“Kŏng ti tơmâng ngăn khât troh mâu ngế pêi cheăng, vâi krâ nhŏng o a mâu pơlê cheăm mot pêi cheăng tung kố pơrá châ tơmâng ngăn, kum tung mâu rôh châi tamo, ngin hmiân tuăn khât drêng pêi cheăng a kŏng ti. Tung mâu rôh leh lơ 30/4 ƀă lơ 1/5 kŏng ti xuân ăm mâu ngế pêi cheăng pơtê, xuân ai tơmeăm diâp lơ ăm liăn mâ vâ vâi krâ nhŏng o hmiân tuăn pêi cheăng, veăng kum ivá vâ kŏng ti mơnhông mơdêk, pro pơxúa tơdroăng cheăng tơniăn ăm vâi krâ nhŏng o, kum vâi krâ nhŏng o ai liăn vâ xut tah hrâ mơnguâ kơtiê xơpá, mê ngin kô rơtế, tơrŭm ƀă kŏng ti, vâ kŏng ti mơnhông rế hía rế rơdêi tâ”.

*** Mâu hơnăm achê kố a kong pơlê Kon Tum hên mơngế pêi cheăng mơngế Rơteăng tối krê ƀă mơngế pêi cheăng hdroâng kuăn ngo tung kong pơlê tối tơdjuôm mot pro kŏng nhân pêi cheăng a mâu hngêi kơmăi, nông trương. Rơtế ƀă pêi lo liăn tơniăn, tơdroăng rêh ối rơpŏng châ tơtêk mê tơdroăng veăng pro kŏng nhân hiăng kum mơngế pêi cheăng hdroâng kuăn ngo pơhlêh troăng tơmiât tung pêt mơjiâng tơmeăm.

Ngoh A Rồi, Đô̆i phŏ Khu pêt mơjiâng kơxô̆ 1, Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó môi khu kơphế 704 a tơring Đăk Hà, tối ăm ‘nâi: Khu pêt mơjiâng tơmeăm dêi ngoh ai 93 ngế pêi cheăng mơngế Rơteăng, nôkố dế rak ngăn lối 78 ha kơphế pêt hơnăm má 5. Tơdroăng veăng pro kŏng nhân hiăng kum mâu ngế pêi cheăng pơhlêh tơdroăng pêi cheăng ƀă ki rơhêng vâ tối ‘nâi ‘na khoa hok vâ xúa tung pêt mơjiâng tơmeăm, păn mơnăn mơnôa mơdêk pêi lo liăn ăm rơpŏng:

“Sap ing mot pêi cheăng a Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó môi khu kơphế 704 mê kăn ƀô̆ chu a pơlê hnê mơhno kuăn pơlê pêt ƀă rak ngăn kơphế, ing mê, pêi lo liăn dêi vâi krâ kuăn pơlê thăm tâk. Hơnăm kố, kŏng nhân pêi lo ki vâ iâ sap ing 40 – 50 rơtuh liăn/mơngế. Vâi krâ kuăn pơlê hlo: Đảng, Tơnêi têa tơmâng hên troh vâi krâ kuăn pơlê, hnê mơhno vâi krâ kuăn pơlê troăng pêi kâ pêt mơjiâng tơmeăm, mơnhông cheăng kâ, kơhnâ tŏng kum vâi krâ tung tơdroăng rêh ối, pơtâng tối ăm vâi krâ kuăn pơlê thế pâ dêi pó, tŏng kum dêi pó tung tơdroăng rêh ối ƀă tung tơdroăng rêh ối ƀă tung tơdroăng cheăng.

Drêng mot pêi tung kŏng tung kŏng ti kŏng nhana châ ‘nâi khoa hok kih thuât xua mê kŏng hâk hâk vâ ‘nâng. Mơnê Đảng, Tơnêi têa, kŏng ti hiăng tơmâng troh vâi krâ kuăn pơlê tung pơlê ai tơdroăng pêi cheăng tơniăn, tơdroăng rêh ối pơhlêh rêm hâi’’.

*** Vâ chê 8 hơnăm pêi cheăng a Kŏng ti Tơlo liăn Ôm hyô kong kế nhâ loăng Kŏ Tam a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, Dak Lak, nâ H’Sinh Êban a ƀuôn Kmrơng Prŏng B hiăng ai tơdroăng rêh ối tơniăn. Nâ ăm ‘nâi, sap ing rôh pêi cheăng, nâ châ kŏng ti rak tơniăn mâu hnoăng pơxúa ‘na rak ngăn ivá rêm khế, hnê hriâm mơdêk tơdroăng cheăng pêi. Kong đoàn kŏng ti xuân tŏng kum ăm mung liăn ôh tá xo liăn liah vâ nâ bro hngêi, păn roăng kuăn hriâm tâp:

“Tung pơla pêi cheăng akố, á châ hnê hriâm, hnê hên tơdroăng môi tiah túa ki tơbleăng ‘na mơhno túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo ăm tơmối châ hnê hên tâ. Rơtế a mê tơdroăng rêh ối ƀă liăn ngân dêi rơpŏng xuân hlo mơnhông mơdêk tâ. Kơnôm ai tơdroăng tŏng kum sap ing kŏng ti mê cheăng kâ rơpŏng á rế hía rế tơniăn, ing mê hmiân tuăn pêi cheăng ƀă hlối pêi cheăng a kŏng ti kố”.

*** Cho môi tung mâu tơring châ mơnhên châ plah thôn pơlê nếo rĕng má môi a Tây Nguyên, rơtế ƀă mơjiâng ƀă mơdêk tơdroăng pêi, tơring Đơn Dương (Lâm Đồng) hiăng tơtrŏng tơdroăng tŏng kum mơjiâng hngêi ối ăm mâu rơpŏng kơtiê, pá puât tung pơlê. Xut tah hngêi pơtân, hngêi kơchoh cho môi tung mâu pơkâ ki kal tơmiât troh tơdroăng mơjiâng kơpong kuăn pơlê tiô túa ki nếo.

Tung pơla kố nah, tơring Đơn Dương, Lâm Đồng hiăng mơhnhôk tơdroăng veăng kum dêi mâu khu kŏng đoân, mâu khu tê mơdró ƀă mâu ngế ki lăm tŏng kum mơngế pá puât veăng tơlo “Liăn kơdĭng tŏng kum mơngế kơtiê” ƀă pêi pro tŏng kum hngêi ối ăm chât rơpŏng kơtiê a tơring. Bu riân tung hơnăm 2022, Vi ƀan Mât trâ̆ Tơnêi têa tơring Lạc Dương hiăng mơhnhôk châ 1,7 rơtal liăn a kơxô̆ liăn ‘măn kơdĭng. Ing kơxô̆ liăn veăng tơlo kố, tíu cheăng hiăng pêi pro tŏng kum mơjiâng châ 21 toăng hngêi rŭm môi tuăn kơnâ 1 rơtal liăn, rơnêu 3 toăng hngêi rŭm môi tuăn kơnâ 55 rơtal liăn ăm mâu rơpŏng kơtiê a tơring.

Tiô pôa Ya Tuân, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan Mât trâ̆n tơnêi têa Việt Nam tơring Đơn Dương, ing tơdroăng tŏng kum kố, mâu rơpŏng pá puât hiăng tơniăn tíu ối, hmiân tuăn mơ’no liăn cheăng pêt mơjiâng tơmeăm ƀă hên rơpŏng hiăng mơ-eăm hluăn ing kơtiê.

“Tung pơla kố nah, Vi ƀan Mât trâ̆n tơnêi têa Việt Nam tơring ƀă Khu mơhnhôk Khu pơkuâ râng liăn kơdĭng kum mơngế kơtiê đi đo tơtrŏng pêi pro tŏng kum mơngế kơtiê ƀă tơdroăng tŏng kum pơlê pơla ƀă mâu rơpŏng kơtiê ƀă vâ chê kơtiê. Ki rơhêng vâ tối, ƀă mâu troăng hơlâ tŏng kum rơpŏng kơtiê môi tiah xut tah hngêi pơtân, tŏng kum hdrê pêt, tơmeăm kum tung pêi chiâk deăng, kum tung pêt mơjiâng tơmeăm ƀă tŏng kum hok tro kơtiê tơkâ pá puât ƀă hía hé, cho mâu tơdroăng xiâm dế châ tơtrŏng pêi pro tung kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo’’.

*** Pôa Điểu Chônh, 74 hơnăm, ƀon Serê 1, cheăm Dak Ru, tơring Dak Rlâp tối, châ hlo tơnêi têa hơ’lêh nếo klêi kơ’nâi tơleăng lĕm hơnăm 1975, mâu rơxông hơnăm ối nếo rế hía rế kơhnâ rơkê, ai hiâm mơno hlê plĕng, pôa phiu ro khât. Nôkố hngêi ki lâi xuân ai hmê kâ, ếo sâp, troăng prôk lăm tơ’lêi hlâu, châi tamo teăm châ pơlât tơdrêng, kuăn ‘nĕng châ troh hngêi trung hriâm.

Pôa Điểu Chônh tối:

“Hdrối tơleăng lĕm nah lăm reh ối a lâp lu, klêi kơ’nâi tơleăng lĕm ngin vêh dêi ngi pơlê xiâm, drêng mê nah tơdroăng rêh ối xơpá khât, troăng prôk, on tơhrik ôh tá ái. Troh hơnăm 1993 nếo po troăng troh nôkố, mê vâi krâ nhŏng o nếo pơxiâm tơniăn mơnhông mơdêk cheăng kâ, tơkŭm pêi cheăng kâ, pêi kơdrum deăng, troh nôkố tơdroăng rêh ối hiăng tơniăn tâ, ai kế kâ, ai tŭm ếo sâp, cheăng kâ rơpŏng hngêi hlo mơnhông mơdêk.

Nôkố ai troăng prôk lăm tơ’lêi hlâu, hên ngế lăm chiâk deăng hngế xuân tơ’lêi hlâu, châi tamo xuân ai hngêi pơkeăng a chê, ai kơbố châi tamo râ mê lăm hngêi pơkeăng tơring, kong pơlê. Tối tơdjuôm nôkố hngêi trăng, tơdroăng reh ối xuân tơniăn tâ. Kuăn ‘nĕng lăm hriâm ai troăng prôk tơ’lêi hlâu, ôh tá xơpá môi tiah hdrối nah xếo. Rơhêng vâ pơlê cheăm rế hía rế mơnhông mơdêk tâ”.