Ƀok Nguyễn Trọng Ngọc đei anih jang tĕch răt kaphê đunh sơnăm tơ̆ apŭng Krông Pach, dêh char Đăk Lăk. Lơ̆m khei năr âu sơnăm sơ̆, anih jang mŭk drăm kơ ƀok hlôi răt akŏm đei jê̆ 600 tâ̆n kaphê klong, hơkŏp kơsô̆ jên đei pơhlom 24 tih hlj. Pơyan jang sơnăm 2023 – 2024 âu, mă kaphê lơ̆m kon pơlei đei lơ, jên noh ưh đei kơƀah, mă lei anih jang pơtơm răt đei tŏ sĕt đĕch. Kiơ̆ kơ ƀok Ngọc, minh pah noh kơyuơ kon pơlei kơchĕng răk tơmam gô kơjă tŏk, minh pah nai noh kơjă kaphê tŏk jur ưh đei sơđơ̆ng, anih jang mŭk drăm hli đei tơdrong răm. Hơdah, đơ̆ng hơtuch khei 8 truh blŭng khei 12, kaphê tŏk kơjă lơ̆m 7 năr pơtoi hloi, mă lei adoi đei jur kơjă pơtoi hloi lơ̆m 1 khei. Lơ̆m noh, đei năr jur truh 7 trĭu hlj 1 tâ̆n. Lơ̆m khei 12/2023 âu ki, kơjă kaphê tŏk kơjă sơđơ̆ng, phơ phŏ tŏk truh 70 trĭu hlj 1 tâ̆n, mă lei dang ei nhen lĕ kơjă oei jur. Minh ƀar năr kơ âu, kơjă jur hloh 2 trĭu hlj 1 tâ̆n. Ƀok Ngọc akhan, lơ̆m kơplah tơring tĕch răt tŏk jur ưh đei sơđơ̆ng nhen dang ei, noh ƀok tơlĕch chă răt kơplah kơplơt đĕch: “Kaphê noh tơnap păng ƀônh răm. Kơjă jur ưh ê noh ba lôh đĕch, mưh kơjă sơđơ̆ng noh jang đei xa ƀiơ̆ mưh ưh noh adoi mah jên tơlĕch. Lăng atŭm kiơ̆ rim jăl tĕch răt kiơ̆ đon tơchĕng ba, răt hơdrol tĕch đơ̆ng rŏng kiơ̆ tơdrong jang tĕch răt lơ̆m tơring đĕch”

Kơjă kaphê tŏk jur ưh đei sơđơ̆ng ưh hơdrô̆ pơm tơnap hăm anih jang mŭk drăm. Lơ kon pơlei jang kaphê adoi pơngơ̆t kơ đon, ưh kơ băt vă tĕch hloi dah mă gô kơjă pơtoi tŏk kăp. Yă Nguyễn Thị Nguyệt tơ̆ xah Ea Yông, apŭng Krông Pach đei 2.900 tơm kaphê pơtăm hrau hăm sâu riêng. Dôm sơnăm kơ âu sâu riêng đei yua lơ noh unh hnam đei ƀiơ̆ vă gô kaphê tŏk kơjă, mă lei tam mă layơ unh hnam yă tĕch trŏ ah khei kơjă tŏk kăp: “Sơnăm 2021 – 2022 inh tĕch hăm kơjă 35.000 hlj 1 kĭ. Kơlih khei năr noh ba kăl kơ jên, sơnăm noh đei khei kaphê tŏk truh 48 – 49.000 hlj 1 kĭ păng kơchĕng hăp gô tŏk dơ̆ng mă lei ƀôh tơjur, tĕch hăm kơjă reh đĕch bơih. Oei sơnăm 2022 – 2023 noh inh adoi gô tŏk truh 69 – 70.000 hlj 1 kĭ bơih mă kơchĕng hăp gô tŏk hloh pơtơm tĕch, ưh ê hăp jur oei pă 65.000 hlj 1 kĭ păng kơlih kăl kơ jên noh athei tĕch đĕch. Oei sơnăm âu tam mă sơkơ̆t, vă jô̆ hơlen lăng dơ̆ng păng gô kơjă tŏk dah mă ưh. Kăl jên truh dang yơ noh tĕch truh ƀơ̆t noh, kơjă tŏk noh gô, oei kơjă jur noh chiu đĕch yơh”

Tơm kaphê hơnơ̆ng jing jơhngơ̆m pran vă hơtŏk tơ-iung kơ tơring Tây Nguyên, mă kăl noh Đăk Lăk. Khei năr kăp gĭt ah sơnăm 1995-1996, kaphê hlôi tơgŭm ăn Đăk Lăk hơtŏk mŭk drăm truh 20% 1 sơnăm. Mă lei đơ̆ng rŏng kơ khei năr kăp gĭt mă kaphê pơjing, hơnơ̆ng jing tơdrong tơjruh pơdui đunh, atŭm hăm ‘mi kial đak hơbông, hre hrông kơ dôm anih jang mŭk drăm, pơrăm truh kơ rơbâu unh hnam kon pơlei jang mir. Tơdrong jang tơ̆ anih jang mŭk drăm đunh 30 sơnăm tĕch răt kaphê ăn teh đak đe păng tam mă đei sơnăm yơ ưh đei yua, ƀok Lê Thanh Sơn, Kơdră Marketing Kŏng ti tĕch răt hăm teh đak đe 2/9 (Simexco) Đăk Lăk ăn tơbăt, kơjă kaphê tŏk kăp, kơjă tŏk jur ưh đei sơđơ̆ng, anih jang mŭk drăm roia thei kơchăng hăm dôm tơdrong răm. Nhen pơyan jang sơnăm âu, tơdrong asong jên jang tenh noh kăp gĭt hloh, vă pơtrŏ hăm tơdrong jur kơjă ưh ê: “Pơyan jang 2023 – 2024, nhôn tơlĕch trong jang thoi yơ vă băt hơdah gah răm kơjă tĕch răt hăm lơ trong jang phara băl, atŭm hăm noh pơm tơlĕch tĕch ăn teh đak đe kơtă hloi păng hơtŏk tenh jên asong jang. ‘Nguaih kơ noh, hơtŏk tenh tơdrong răt kaphê vă pơm tơlĕch, păng pơtoi răt hăm kơjă kăp kaphê đơ̆ng kon pơlei lơ̆m pơyan jang âu”

Jâ̆p dêh char Đăk Lăk dang ei đei 213.000 ha kaphê, tơdrong pơyua sơnăm 2023 – 2024 âu sơkơ̆t đei 580.000 tâ̆n kaphê. Kaphê tĕch ăn teh đak đe kơ dêh char gô đei 330.000 tâ̆n. Mưh kơjă kăp nhen dang ei păng ưh đei tơplih lơ lơ̆m khei năr truh, kaphê tĕch ăn teh đak đe gô đei truh 900 trĭu đôlar Mih. Atŭm hăm yua trong hiôk ‘nao đơ̆ng tơdrong tĕch răt, Đăk Lăk adoi oei đei hơtŏk pơ-‘lơ̆ng tơmam drăm, hơtŏk hơvơn asong jang tơnăp hloh. Sơkơ̆t tơdrong ‘lơ̆ng hăm găr kaphê păng hơtŏk tơdrong pơm tơlĕch tơmam drăm kơjăp sơđơ̆ng kơ tơdrong jang vă tang găn răm lơ̆m tơdrong jang tĕch răt lơ̆m tơring.