‘Nhŏng Lê Văn Thận jĭ 1 lơ̆m kơ sô̆ lơ ŭnh hnam kon pơlei tơ̆ xăh Măng Cành, apŭng Kon Plông jang hơdai pơm tơlĕch cheh phe Arabica vhăm Hơp tak xăh cheh phe rơgoh Măng Đen. ‘Nhŏng Lê Văn Thận tơbăt, lơ̆m jang hơdai âu, dôm bơngai jang đei tơgŭm hơdrĕch, jên, ki thuơ̆t vei lăng, kơna iŏk đei plei tôch kơ lơ:

 “Ƀơ̆t jang hơdai hăm Hơp tak xăh ‘noh kang ƀô̆ mơ̆t pơtho truh tơ̆ pơgar. Truh dang ei ŭnh hnam hlôh băt găh vei lăng ‘long cheh phe Arabica ‘nâu. Hơp tak xăh tơgŭm đơ̆ng ‘long hơdrĕch đang kơ ‘noh truh phŏng săy. Hơdrông, jĭ đe truh pơtho tơƀôh tơ̆ pơgar. Tam mă jang hơdai hăm Hơp tak xăh ‘noh tam mă đei ki thuơ̆t ‘long cheh phe lăp đei dang 4 tấn đĕch mă lei ƀơ̆t nhôn jang hơdai ‘long cheh phe đĭ tŏk 1hek tar đei truh 6, 7 tấn”.

Kŭm jang hơdai nhen ‘nhŏng Thận, mŏ Y Huy lăng ‘lơ̆ng tơdrong jang cheh phe tơring tơ ngiĕt yua kơ ling lang vei sơđơ̆ng răt đĭ tơmam păng kơjă tĕch đei ling lang lơ ƀiơ̆ pơting hăm anih tĕch mơdro. Mŏ Y Huy tơbăt, tơdăh đei yua thoi ‘nâu đei pơvei, ŭnh hnam gô pơih să teh cheh phe jang hơdai:

“Hơdrol sơ̆ ŭnh hnam nhôn jang tam mă jang hơdai hăm Hơp tak xăh ‘noh kơjă lăp đei dang 9.000 hlak jên 1 kĭ. Sơnăm ‘nâu jang hơdai hăm Hơp tak xăh ‘noh kơjă đei hloh 15.600 hlak jên. Ŭnh hnam nhôn kŭm tơchĕng vă pơih să dơ̆ng 2hek tar”.

Kiơ̆ kơ Tiến sỹ Nguyễn Văn Vũ, Phŏ Kơdră vei lăng Hơp tak xăh cheh phe rơgoh Măng Đen, anih jang hlôi kĭ hla ar jang hơdai hăm 87 ŭnh hnam đei akŏp teh cheh phe tơring tơngiĕt dang 100hek tar tơ̆ xăh Hiếu, Măng Cành păng Đăk Tăng vă pơjing hơnăn Cfé de Măng Đen:

 “Bơ̆jang hăm kon pơlei ‘noh ba athei mă đĭ jơhngơ̆m hăm kon pơlei, vang rôp ti tơƀôh jang hăm kon pơlei ‘noh mă gơh đei iŏk yua. Hơdai hăm ‘noh nhôn kŭm tôch kơ meh vă khŭl kơdră tơring hơdai hăm nhôn mơ̆t jang kơtang hloh dơ̆ng yua kơ 1hek tar cheh phe Arabica tơdăh pơtăm ăn ƀlep ki thuơ̆t mă kiơ̆ trong rơgoh Oganic dơ̆ng ‘noh kơjă tôch kơ măk hloh 3, 4 ‘măng pơting hăm pơtăm joăt joe dang ei.”

Lơ̆m teh să 3.500hek tar ‘long cheh phe tơring tơngiĕt Arabica kơ dêh char Kon Tum hơdrô̆ apŭng Tu Mơ Rông dang ei đei 1.700hek tar. Ƀok Dương Thái Khoa, Kơdră anih vei lăng choh jang sa păng hơtŏk tơiung tơring tơrang apŭng pơma hơdăh, tơpă yan âu ăn ƀôh ‘long cheh phe tơring tơngiĕt tôch kơ lăp hăm hơyuh tŏ ‘mi kial, teh tơ̆ tơring lơ xăh lơ̆m apŭng. Tơdrong hơtŏk tơiung pơih să teh ‘long cheh phe tơring tơngiĕt kơ tơring kŭm tôch kơ hiôk. Hăm iŏk yua lơ pơtêng hăm ƀum ƀlang, ƀa, ‘long cheh phe tơring tơngiĕt tŏk bŏk tơgŭm kon pơlei hăm găh lơ ‘noh kon pơlei bơngai Xơ Đăng đei dơ̆ng iŏk yua tơgop sut pơngot tơjur dơnuh hin:

“Hăm tơdrong bơngơ̆t truh pơgơ̆r jang đơ̆ng Anih jang Đảng apŭng, tơdrong mơ̆t jang đơ̆ng dôm anih jang, khŭl tơpôl mặt trận đơ̆ng apŭng jur tơ̆ xăh păng tơdrong jang kiơ̆ hrơ̆ch 1 ‘măng đơ̆ng kon pơlei, tơdrong tơlĕch jang ‘long cheh phe tơring tơngiĕt hlôi hơnhăk ăn iŏk yua ăn kon pơlei tơgop sut pơngot tơjur dơnuh hin. ‘Long cheh phe tơring tơngiĕt âu kŭm jing 1 ‘long ‘lơ̆ng, pran kơ tơring. Apŭng hơnơ̆ng akŏm hơtŏk tơiung ‘long cheh phe âu lơ̆m apŭng.”

Mă đơ̆ng hlôi tơƀôh hơdăh đei iŏk yua yak blŭng mă lei tơdrong jang cheh phe tơring tơngiĕt kơ Kon Tum kŭm đei lơ ưh kơ ‘lơ̆ng kăl kơ hơmet pơ ‘lơ̆ng. Ƀôh hơdăh hloh ‘noh jĭ tơdrong lơ kơ sô̆ pơgar cheh phe đei pơtăm iĕ le, ưh kơ đei tơmơ̆t jên jang vei lăng, plei tŏ sĕt. Lơ̆m 2.800hek tar tơ̆ dêh char tŏk bŏk ăn plei, iŏk yua lăp đei 13,4 tạ cheh phe găr 1 hek tar. Lơ ŭnh hnam kon pơlei oei phĕ iŏk plei kơ sĕ hơnhăk truh tam mă vei sơđơ̆ng ‘lơ̆ng....

Vă iŏk đei tơdrong hơgăt hơtŏk ‘lơ̆ng plei lơ, ‘lơ̆ng păng kơjă tơmam đơ̆ng cheh phe tơring tơngiĕt, ‘nao âu Khŭl kơdră chĕp kơ̆l Anih jang Đảng dêh char Kon Tum hlôi tơlĕch ăn tơdrong tơchơ̆t kơ sô̆ 1228 găh trong jang tơiung ming păng hơtŏk tơiung cheh phe tơring tơngiĕt lơ̆m dêh char. Lơ̆m noh, băt hơdăh tơdrong tơm hơtŏk tơiung ‘long cheh phe tơring tơngiĕt kiơ̆ trong ‘nao, kơjăo, pơjing trong jang hơdai kơjă, tơklep hăm hơnăn “ Cheh phe tơring tơngiĕt Kon Tum”, tơgop hơtŏk ‘lơ̆ng iŏk yua ăn dôm ŭnh hnam păng pơgơ̆r vang jang pơm tơlĕch, tĕch tơmam tơgop pơtrŭt hơtŏk tơiung mŭk drăm - tơpôl kơ dêh char. Tơdrong hơgăt mă dêh char Kon Tum tơlĕch ăn ‘noh jĭ truh sơnăm 2025 pơih să teh ‘long pơtăm âu tŏk 5.000hek tar; truh sơnăm 2030, hơdrin đei 7.000 hek tar, lơ̆m noh dang 2.000hek tar jang hơdai pơm tơlĕch kiơ̆ tơdrong jang mŭk drăm jang hơdai.

Trong jang pơtăm chehphe tơring tơngiĕt tơ̆ dêh char Kon Tum hlôi iŏk đei jơnei hơ iă. Mălei chă pơtăm răh rap, plei ưh kơ gan hơtŏ dih băl jĭ dôm tơdrong mă rim tơring tơ̆ dêh char Kon Tum kăl hơmet pơ ‘lơ̆ng vă hơnhăk chehphe tơring tơngiĕt iŏk đei jơnei kơjăp ‘lơ̆ng. ‘Măng pơma dơnuh hăm ƀok Phạm Thanh Bình, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Choh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang apŭng Kon Plông, mĭnh tơring tơm pơmăm chehphe tơring tơngiĕt kơ dêh char Kon Tum gô pơm hơdăh hloh dơ̆ng găh tơdrong au.

- Ƀok ăi, hăm lơ̆m apŭng Kon Plông, dêh char Kon Tum ‘noh chehphe tơring tơngiĕt hăp đei tơdrong yă kiơ gĭt kăl hloh lơ̆m atŏk tơ iung mŭk drăm kơ kon pơlei, mă kăl hăm kon pơlei kon kông?

- Ƀok Phạm Thanh Bình: ‘Long chehphe tơring tơngiĕt đei pơtăm lơ̆m apŭng Kon Plông hăp blŭh vơ̆ ‘lơ̆ng hơ iă trŏ lăp hăm groi teh, tŏ ‘mi kial tơ̆ au, đei lăng jing đei plei lơ, plei ‘lơ̆ng hloh.

- Vă pơ̆ih să hơgăt teh, hơtŏk plei lơ păng ‘lơ̆ng kơ chehphe tơring tơngiĕt dôm sơnăm au ki apŭng Kon Plông hlôi đei trong jang yă kiơ?

- Ƀok Phạm Thanh Bình: Mă blŭng, ‘noh lăng kơjăp tơmơ̆t jên jang pơjing rim tơring pơtăm să, trŏ lăp hăm tŏ ‘mi kial, trŏ lăp hăm groi teh kơ tơring. Mă ƀar ‘noh rơ̆ih pơtăm dôm hơdrĕch trŏ lăp hăm tŏ ‘mi kial, groi teh păng kih thuơ̆t jang sa kơ kon pơlei. Mă pêng ‘nŏh lăng kơjăp găh tơdrong ‘lơ̆ng kơ chehphe đei hơnăn chehphe kơ Măng Đen.

- Găh Trong jang hơdoi ƀar păh kon pơlei hăm rim Hơp tak xah, hơnih mơdro sa tŏk bŏk hơnhăk đei jơnei hơ iă lơ liơ hăm bơngai pơtăm chehphe tơring tơngiĕt? 

- Ƀok Phạm Thanh Bình: Lơ̆m apŭng tŏk bŏk tơlĕch rim trong jang hơdoi choh jang sa, jang hơdoi găh mơdro sa ƀar păh hơnih mơdro sa, hơp tak xah, khul jang hơdoi hăm kon pơlei lơm tơdrong jang sa, jang hơdoi găh răt iŏk pơđĭ pơm tơlĕch tơmam drăm ăn kon pơlei. Hrei au tŏk bok tơlĕch jang kiơ̆ mă blung ‘noh tơdrong jang tơgum djru Tơdrong jang tơm Teh đak tơgoăt jang hơdoi hăm Tơdrong jang 98. Mă ƀar tơgoăt jang hơdoi kiơ̆ trong mơ̆ng kơdih kơ ƀar păh hơnih mơdro sa, Hơp tak xah păng Khul jang hơdoi hăm kon pơlei lơ̆m kĭ pơkăp răt iŏk pơđĭ, tơgŭm djru choh jang sa lơ̆m choh jang sa.

Tơ̆ hơnăp găh tơdrong vei lăng năng tông chehphe tim gan trŏ lăp đơ̆ng kon pơlei ‘noh hloh đơ̆ng tơgoăt jang hơdoi hăm hơnih mơdro sa đe sư hlôi tơgŭm djru kơtang găh kih thuơ̆t, pơtho ăn kon pơlei chă vei lăng năng tông lơ liơ mă trŏ lăp, mă ‘lơ̆ng vă atŭm hăm kon pơlei pơjing đei chehphe jing ‘lơ̆ng, plei ăl, đơ̆ng noh đei ƀơm hơ iă hloh găh tơdrong pơjing đei tơdrong ‘lơ̆ng kơ chehphe tơring”.

- ‘Moi kiơ̆ rim trong jang hơdoi choh jang sa, răt iŏk tơmam drăm, atŏk tơ iung chehphe tơring tơngiĕt, atŭm hăm tơdrong đei iŏk yua ăn kon pơlei ‘noh hăm oei đei dôm tơdrong đei iŏk yua hơ iă anai dơ̆ng ưh?    

- Ƀok Phạm Thanh Bình: Sơ̆ tơdrong chă pơtăm chehphe kơ kon pơlei ‘noh chă pơtăm tơ̆ au tơ̆ to, ưh hơkŏm mĭnh ƀôt. Mă ƀar găh vei lăng năng tông chehphe hăm mă pêng tơdrong chă phĕ tim mă trŏ ƀlep hăm tơdrong pơkăp kơna tơdrong chă phĕ ‘nŏh găh lơ phĕ tĕch ăn dôm bơngai mơdro ‘noh truh dang ei nhôn hlôi akŏm lơ̆m tơgoăt jang hơdoi ƀar păh rim hơnih mơdro sa đei kĭ pơkăp dih băl lơ̆m tơdrong răt iŏk pơ đĭ chehphe, sơđơ̆ng ăn plei chehphe ‘lơ̆ng vă pơm hơtŏk đei iŏk yua kơjăp adoi nhen tơdrong ‘lơ̆ng kơ chehphe tơring tơngiĕt.

          Rim trong jang tơgoăt jang hơdoi lơ̆m tơring ‘nŏh đei ƀôh dôm tơdrong ‘nao mă ƀar iŏk đei jơnei, đei iŏk yua kơjăp ăn kon pơlei choh jang sa. Mă hơdăh ‘măng mă blŭng ‘noh ƀar păh hơnih mơdro sa hlôi tơgŭm djru kih thuơ̆t choh jang sa, tơgŭm ăn hơdrĕch, adoi chă tơgŭm bơ̆n phŏng prôi păng mă kăl lơ̆m jơ ‘năr đe sư dăr lăng hơlen lơ̆m khei ‘năr phĕ vă tĕch răt chehphe ăn kon pơlei păng kĭ pơkăp kơjă trŏ ƀlep kơjă tĕch răt hrei au hăm kon pơlei kơna kon pơlei tôch sơđơ̆ng jơhngơ̆m chă jang sa. Kơjă đe mơdro sa lăp chă răt iŏk đơ̆ng kon pơlei lăp đơ̆ng 6.000 truh 8.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, mă lei truh dang ei rim hơnih mơdro sa tŏk bŏk kĭ pơkăp hăm kơdră tơring adoi nhen kĭ pơkăp răt iŏk pơđĭ chehphe đơ̆ng kon pơlei hăm kơjă đơ̆ng 16.000 truh 20.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ.

- Apŭng Kon Plông hlôi đei trong tơlĕch jang lơ liơ vă hơnơ̆ng atŏk kơtang jang jơnei rim trong tơgoăt jang sa hơdoi, atŏk tơ iung lang să chehphe tơring tơngiĕt ƀar păh kon pơlei hăm rim Hơp tak xah păng hơnih mơdro sa?

- Ƀok Phạm Thanh Bình: Hăm chehphe ‘noh apŭng tŏk bŏk lăng kơjăp mĭnh lơ̆m dôm tơdrong jang tơm atŏk tơ iung choh jang sa. Nhôn tŏk bŏk akŏm atŏk tơ iung rim tơring să chă pơtăm chehphe, tơchĕng hơlau truh sơnăm 2025 gô lang să đei 2.000ha chehphe, mă lăng kơjăp hloh ‘noh jang kiơ̆ rim tơring tơgoăt jang hơdoi păng rim tơring tơm jang chehphe kơ apŭng.

               - Lei ah, bơnê kơ ih ƀok hơ!