Hloh 30 sơnăm âu ki, ŭnh hnam ƀok Đỗ Văn Bảy, oei tơ̆ phường 7, pơlei tơm Đà Lạt (Lâm Đồng) hlôi tơklep hăm tơdrong jang pơtăm ‘nhot - pơkao rim kơloăi. Sơnăm 2015, sư pơtơm pơm 2.000m2 hnam kơmil vă pơtăm pơkao kăt dơng păng iŏk yua hlôi tŏk lơ pơtêng hăm hơdrol ‘noh pơtăm kiơ̆ trong joăt joe lơ̆m hơgăt teh 10.000m2. ‘Ngoăih kơ vei sơđơ̆ng jên oei sa ŭnh hnam, rong đe kon hŏk pơhrăm ‘lơ̆ng, ŭnh hnam sư oei đei chă pơ đom lơ, mŭk drăm ŭnh hnam ƀrư̆ ƀrư̆ đei hơtŏk ‘lơ̆ng. Mă đơ̆ng kŭm akhan hơnhăk hnam kơmil lĕch đơ̆ng lơ̆m pơlei tơm Đà Lạt, gô pơm ăn pơlei tơm rơgoh ‘lơ̆ng ƀiơ̆ ră mă lei ƀok Bảy tôch kơ tơtăm kơ tơdrong ‘nâu gô bơm truh tơdrong jang sa đơ̆ng kon sâu lơ̆m ŭnh hnam. 

          “Pơm hnam kơmil ‘noh sư sơđơ̆ng ƀiơ̆, gơh pĕng ‘mi pĕng tŏ kơna ba kơchăng hloh ƀiơ̆. Tơdăh ưh kơ đei hnam kơmil ‘noh ‘năr tŏ ‘mi ưh kơ sơđơ̆ng, mưh đei ‘mi prĕl ‘noh lăng nhen hiong đĭ. Tơdăh hŭt lê̆ hnam kơmil, yua kơ ‘nâu jĭ tơdrong jang sa đơ̆ng kon pơlei kơna Teh đak kăl athei tơgŭm, chă trong jang thoi yơ ‘noh vă tơdrong arih kon pơlei nhôn đei sơđơ̆ng.”

Đơ̆ng sơnăm 2004, dêh char Lâm Đồng tơlĕch ăn tơdrong tơchơ̆t kĭ ăn Tơdrong jang hơtŏk tơiung choh jang sa kơmăy kơmŏk ‘lơ̆ng. Truh sơnăm 2020 hnam kơmil hlôi đei 4.350hek tar. Lơ̆m kơplah hơtŏk tơiung choh jang sa iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘lơ̆ng, hnam kơmil ‘noh jĭ tơdrong ‘lơ̆ng ăn tơdrong hơdai hăm dôm trong jang kơmăy kơmŏk ‘nao nai pơyua ăn choh jang sa. Hơdai hăm dôm iŏk yua, đei yua mŭk drăm yua đơ̆ng tơmơ̆t yua hnam kơmil hơnhăk ăn ‘noh kŭm dui kiơ̆ lơ tơdrong ƀơm truh.

Ƀok Trần Quang Duy, Kơdră vei lăng Anih jang choh pơtăm păng vei lăng ‘long pơtăm dêh char Lâm Đồng tơbăt, yua đơ̆ng tơdrong ming man kơ jung, ưh kơ đei hơnih iŏk, tơlĕch đak hlôi pơm ăn đak ro tih, pơm ăn đak lŏk jroh păng pơm tơjur tơdrong hrơm đak hơnhăk truh hơmơt kơ tơjur đak mŏng, teh hơlih, đak lơ̆p păng lơ tơdrong đei ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng nai hai:

“Yua đơ̆ng iŏk yua mŭk drăm hơnhăk ăn lơ dêh hnang kơna kon pơlei hlôi hơtŏk tơiung tôch kơ hrĕnh. Kŭm lăng ƀôh găh păih Teh đak kŭm tam mă tơtom đei dôm tơdrong hơgăt păng pơtho tơtă hơdăh ăn kon pơlei. Lê̆ hnam kơmĭl hơtŏk tơiung kơdih lơ, đe sư pơm kơ jung, tơtil băl pơm jing ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng truh cham char,... Tơ̆ hơnăp yan âu ‘nâu, đơ̆ng khei 10/2019, Anih vei lăng kon pơlei dêh char đei athei hơdăh ăn Anih vei lăng găh choh jang sa păng hơtŏk tơiung tơring tơrang pơjing 1 tơdrong jang vei lăng, tơ jur ƀiơ̆ tơdrong pơm pơrăm đơ̆ng hnam kơmil, hnam hơdrao lơ̆m dêh char Lâm Đồng”.

Dang ei dêh char Lâm Đồng tŏk bŏk akŏm tơlĕch jang dôm trong jang hơdăh vă tơjur dar deh păng yak truh ưh pă đei hnam kơmil tơ̆ dôm hơnih lơ̆m pơlei tơm. Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Văn Hòa, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei phường 3, pơlei tơm Đà Lạt, tơdrong pôk rĭ, tơjur ƀrư̆ ƀrư̆ păng yak truh hơnhăk pơđĭ hnam kơmil lĕch đơ̆ng hơnih lơ̆m pơlei tơm Đà Lạt ‘noh jĭ tơdrong tôch kơ kăl. Mă lei, kŭm kăl kơ vei sơđơ̆ng dôm tơdrong tơm găh pơm tơlĕch păng tơdrong arih sa kơ kon pơlei lơ̆m tơring.

“Rim anih jang kăl kơ tơchĕng hơlen trong jang vă tơgŭm ăn kon pơlei. Gơh tơgŭm vă tơplih tơdrong jang, tơplih ‘long pơtăm, tơgŭm thoi yơ vă sŭt hŭt hnam kơmil hnam hơdrao ‘noh kon pơlei oei vei sơđơ̆ng tơdrong arih sa, gơh iŏk yua hơtŏ dăh mă vă jê̆ hơtŏ pơtêng hăm pơtăm lơ̆m hnam kơmil hnam hơdrao.”

Kiơ̆ tơdrong jang vei lăng hnam kơmil, pơtrŭt choh jang sa iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘nao lăp hăm tơplih tŏ ‘mi kial lơ̆m dêh char Lâm Đồng, mưh tơplih jang sa đơ̆ng pơtăm ‘long lơ̆m hnam kơmĭl jing pơ tăm tơ̆ ‘ngoăih, kon pơlei jang chŭn mir gô đei tơgŭm 1 ‘măng 70% jên răt hơdrĕch ‘long pơtăm, tơmam kăl vă bơ̆jang pơtăm lơ̆m hơgăt teh tơplih.  

Hơdai hăm ‘noh, Lâm Đồng kŭm gô akom tơchĕng hơlen, tơmơ̆t hơdrĕch ‘long pơtăm ‘nao hơmĕng pơtăm tơ̆ ‘ngoăih đei iŏk yua lơ; pơtrŭt hơtŏk ‘lơ̆ng kơjă dôm tơmam đơ̆ng choh jang sa ‘moi kiơ̆ pơm tơlĕch jrŭ hăm pơjing dôm trong jang hơdai. Hơdai hăm, pơjing păng tơlĕch jang lơ jên asong tŏk iŏk pơyua ăn hơtŏk tơiung choh jang sa, iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘nao ưh kơ yua hnam kơmil.

Lâm Đồng tơlĕch jang truh sơnăm 2030 lơ̆m hơgăt teh kơ pơlei tơm Đà Lạt gô pă đei hnam pơnil choh jang sa. Mưh lei tơdrong au đei tơlĕch jang kiơ̆ lơ liơ vă hơnhăk đei drơ̆ng mĭnh nơ̆r, vang iung jang đơ̆ng păh kon pơlei, ‘măng pơma dơnuh tơ̆ hơla au hăm ƀok Phạm S, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char Lâm Đồng gô pơma truh tơdrong ‘nau:

- Ƀok ăi, trong vă jang truh sơnăm 2030 ‘noh dêh char Lâm Đồng gô yuih pơđĭ hnam pơnĭl choh jang sa lơ̆m groi teh kơ pơlei tơm Đà Lạt, kiơ̆ kơ ih tơdrong au ‘nŏh lơ liơ?

          Ƀok Phạm S: Rŏ năng vă chă pơma akhan, lâm Đồng ‘noh mĭnh lơ̆m dôm dêh char yak hơlau lơ̆m choh jang sa kiơ̆ kmăi kmŏk hơgei. Găh hơnih choh jang sa ‘nŏh hnam pơnĭl, hnam hơdrau ‘mŏh 1 lơ̆m 8 trong jang choh jang sa kiơ̆ kmăi kmŏk hơgei. Truh sơnăm 2022, Lơ̆m dêh char Lâm Đồng đei 5.000ha hnam pơnil, lơ̆m au hơdrô̆ pơlei tơm Đà Lạt tơmơ̆t 50% hơgăt teh hnam pơnil. Mă lei, lơ̆m atŏk tơ iung hnam pơnil ‘nŏh tơdrong ‘lơ̆ng hlôi pơjing đei jang sa iŏk yua kơjăp, tơmam drăm đei lơ, ‘lơ̆ng; tơdrong găh ‘ngiĕo ‘nŏh pơm kơnê̆ truh măt lăng, pơjing đei đak lŏk ro jăng mưh ‘mi tih, tơdăh ưh kơ kôch hơmet hơboong thoong đak ‘nŏh pơm ăn đak tơ̆ng lơ̆p. Kơ yuơ lơ loh, dêh char tơlĕch trong jang vei lăng hnam pơnil lơ̆m choh jang sa, rim phương lơ̆m pơlei tơm Đà Lạt gô yuih dar deh đơ̆ng sơnăm 2023 truh sơnăm 2030 kiơ̆ trong roi năr roi tŏ sĕt păng pă đei hnam pơnil choh jang sa lơ̆m pơlei tơm.

- Ƀok ăi, hrei au kon pơlei Đà Lạt-dôm bơngai choh jang sa sơđơ̆ng lơ̆m hnam pơnil lăng ba kơjăp păng tơlĕch nơ̆r apĭnh tơdăh yuih hŭt hnam pơnil ‘nŏh tơdrong choh jang sa gô jing lơ liơ?

Ƀok Phạm S: Kon pơlei tŏk bŏk lăng kơjăp pơm tơjur hnam pơnil ‘nŏh jang kiơ̆ tơdrong yă kiơ? Vă sơđơ̆ng ‘lơ̆ng ăn atŏk tơ iung mŭk drăm păng cham char lei kăl đei mĭnh trong jang trŏlăp. Ƀơ̆t măt ‘noh pơtăm ‘long tơ̆ groi, hơnih mă kon pơlei koh vă choh jang sa. ‘Nau jĭ mĭnh lơ̆m dôm tơdrong tơm pơm ăn đak lŏk jroh hŭt teh. Mă ƀar ‘noh pơtăm ‘nhot, pơkao ưh kơ hnam pơnil dăh mă ‘long pơrŏ tơgŭm ănpơm pơrŏ ‘lơ̆ng hơnih kơdrơ̆m. Mă pêng ‘nŏh akŏm pơtăm ‘long pơgang. Mă puăn ‘noh hơlen dơ̆ng rim trong jang tơmang pơhiơ̆ choh jang sa. Mă pơđăm ‘noh pơjing hơnih ơng dơđăh ‘long pơtăm, mă kăl hơdrĕch ‘long Invitro, kư̆ mă 1 sao teh ‘long pơtăm pơm hơdrĕch ‘noh đei iŏk yua lơ hloh jang sa lơ̆m 1ha hnam pơnil. Kơ yuơ lơ loh, bơ̆n akŏm hơmet pơ ‘lơ̆ng jang pơjing đei hơdrĕch dơđăh ‘long pơtăm vă chă tĕch mơdro lơ̆m teh đak păng tĕch tơ̆ teh đak đe. Mă hơtuch ‘noh atŏk tơ iung rim pơlei choh jang sa joăt hjoe sơ̆ ki, dôm tơdrong jang tĕch mơdro tơmam drăm ăn tơmoi vă pơm sơđơ̆ng hơrih sa ăn kon pơlei, pơm dă ƀiơ̆ păng yak truh pă đei hnam pơnĭl lơ̆m choh jang sa. Ăp lơ loh mă sơđơ̆ng ‘lơ̆ng hơ iă trong tơlĕch jang, sơđơ̆ng ăn rơgoh ‘lơ̆ng dơ̆ng ăn pơlei tơm Đà Lạt, adoi kon pơleịang sa iŏk yua kơjăp, adoi vei kơjăp cham char rơgoh ‘lơ̆ng hloh dơ̆ng.

- Ƀok ăi, mưh lei vă kon pơlei lăp đon păng vang iung jang atŭm hăm kơdră tơring jang kiơ̆ ‘lơ̆ng dôm tơdrong nhen ih ‘nao tơroi ‘noh lei kơdră tơring kăl iung jang tơdrong yă kiơ?

Ƀok Phạm S: Hrei au choh jang sa kiơ̆ trong rơgoh ‘lơ̆ng, choh jang sa kơjăp ‘lơ̆ng păng choh jang sa ‘lơ̆ng hơ iă, choh jang sa mơ̆t lĕch dơduĭnh, choh jang sa tuh mơ̆r. Gô mơ̆ng kiơ̆ ‘long pơtăm kơna bơ̆n chă hơlen pơtăm kiơ̆ tơring, jang kiơ̆ choh jang sa ưh kơ hnam pơnil, mălei oei hơnhăk iŏk yua kơjăp lơ̆m 1 ha ‘moi kiơ̆ rơih ‘long pơtăm, ‘long pơgang tĕch măt mă lei ưh kơ kăl đei pơjing hnam pơnil. Vă tơgop vei lăng choh jang sa kơjăp ‘lơ̆ng, hơnhăk đei iŏk yua kơjăp păng sơđơ̆ng cham char rơgoh.

‘Nau ‘noh mĭnh lơ̆m dôm tơdrong kăl, mưh lei pơm lơ liơ kon pơlei hlôh, kon pơlei vang iung jang hơdoi păng pơm kiơ̆ ‘noh lơ̆m trong vă jang đơ̆ng dêh char jei hlôi pơrô̆, pơjao ăn Hơnih vei lăng Choh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char iung jang hơdoi hăm pơlei tơm Đà Lạt tơjê̆ kon pơlei, tơklep hăm kon pơlei, hlôh vao kon pơlei, băt hơdăh trong pơprŏ vă jang Đà Lạt. Kơ yuơ lơ loh, kăl atŏk kơtang pơrô̆ pơrôp, pơtho tơbăt vă kon pơlei hlôh vao găh trong jang pơm tŏ sĕt hnam pơnil mă lei oei hơnhăk ba iok yua kơjăp lơ̆m hơgăt teh jang sa kơ kon pơlei đĕch. 

- Lei ah, bơnê kơ ih ƀok hơ!