Jing kan ƀô̆ kơ Anih Pơtrŭt hơtŏk choh jang xa dêh char Gia Lai, đơ̆ng mă jơnŭm jang pơm trong hiôk ăn choh pơtăm tơ̆ tơring Ia Băng, apŭng Đak Đoa đei tơ-iung pơjing, ‘nhŏng Bùi Văn Thuận hlôi chă pơhrăm, yak hadoi atŭm hăm dôm bơngai jang nai lơ̆m jơnŭm. Atŭm hăm jơnŭm pơtrŭt choh jang xa hăm ‘nhŏng Thuận, đei bơngai noh choh jang xa hơgei, đei bơngai noh kih sư choh jang xa... Rim năr, đe sư năm truh rim pơgar, rim unh hnam pơtăm kaphê vă chă tơgŭm ăn kon pơlei pơtăm tơ-‘măl kaphê kră hăm dôm hơdrĕch ‘nao, vei lăng kiơ̆ trong jang kaphê đei tơchơ̆t 4C.

 ‘Nguaih kơ noh, jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring oei pơih lăm pơhrăm ăn kon pơlei jang mir băt gah kih thuơ̆t pơm jang kiơ̆ tơchơ̆t, hơlen tơmam drăm asong choh jang xa. Tơring pơtăm sơđơ̆ng ‘lơ̆ng, păng tôm gah hơgăt teh, jơnŭm jang tơgŭm ăn kon pơlei tơguăt hăm anih jang mŭk drăm vă tĕch tơmam hăm kơjă tơgăl hloh. ‘Nhŏng Thuận ăn tơbăt, đơ̆ng rŏng kơ dôm tơdrong đei jơnei mă blŭng kơ trong jang âu, apŭng Phú Thiện păng apŭng Chư Prông adoi hŏk hơlen păng pơjing đei 9 jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring jang ƀa, ‘long xa plei tơ̆ tơring: “Mă 2 jơnŭm ‘nao tơ-iung pơjing mă lei adoi hlôi đei pơhrăm, hơtŏk gah tơdrong gơh jang. 2 jơnŭm jang hlôi hop akŏm, sơkơ̆t pơm jang lơ̆m khei năr truh. Mă mônh noh tơguăt hăm dôm kŏng ti vă kĭ pơkăp tơmơ̆t tơmam drăm gơh tĕch tơlĕch đơ̆ng kon pơlei jang mir”

Adoi nhen thoi ăi, tơ̆ dêh char Kon Tum, ƀok Đới Văn Cương, Kơdră Jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring Hà Mòn (apŭng Đăk Hà, dêh char Kon Tum) ăn tơbăt,, lơ̆m hloh 1 sơnăm pơm jang, jơnŭm jang hlôi jang hadoi hăm Anih Pơtrŭt choh jang xa dêh char Kon Tum pơih lơ lăm pơhrăm gah kih thuơ̆t lơ̆m choh jang xa; iŏk pơm jang 3 tơdrong jang pơtăm hrau sâu riêng lơ̆m pơgar kaphê, pơtăm tơ-‘măl kaphê kơjăp sơđơ̆ng, pơtăm hrau hăm tơm măk ka lơ̆m pơgar kaphê.

Truh dang ei, tơ̆ Kon Tum, hlôi đei 840 unh hnam pơtăm kaphê đei tơgŭm đơ̆ng dôm jjơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring, pơjing đei tơring pơtăm kaphê kiơ̆ tơchơ̆t 4C kơ hrĕng ha, păng tŏk bŏk oei đei pơih să. Gơnơm jang kaphê 4C, mă tơmam drăm đei pơm tơlĕch đơ̆ng kon pơlei hơnơ̆ng đei răt tơmơ̆t kăp hloh kaphê hmă. Ƀok Cương hơpơi ‘meh khei năr truh, trong pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring đei hơmet tôm kơmăi kơmŏk, tơdrong hlôh vao vă rim bơngai jang gơh pơm jang đei jơnei tơnăp hloh: “Kơyuơ jơnŭm jang kơdih, noh jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring ưh kơ mah kơmăi kơmŏk pơm jang. Mă ƀar noh ưh đei hlôh vao kloh klĕch gah tơring tĕch răt, tơguăt pơm jang, tơplih kơsô̆ lơ̆m choh jang xa. Pơkăl lơ̆m khei năr truh, anih jang Pơtrŭt choh jang xa kơ teh đak pơtoi pơih lăm pơhrăm vă hơtŏk kloh klĕch hloh lơ̆m pơm jang ăn jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring pơtăm tơmam drăm kăl păng mă kăl noh tơgŭm kơmăi kơmŏk pơhrăm jang nhen kơmăi vi tĭnh, điê̆n thoăi”

Trong pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring pơtăm kaphê, đei Anih Pơtrŭt choh jang xa kơ teh đak, lơ̆m Anih tơm Choh jang xa păng Hơtŏk tơring tơrang tơlĕch jang tơ̆ 5 dêh char Tây Nguyên truh dang ei đei jê̆ 2 sơnăm kơ âu bơih. Kiơ̆ kơ noh, rim dêh char đei 2 jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring pơtăm tơmam drăm kăl. Khei năr âu ki, dôm jơnŭm pơtrŭt choh jang xa tơ̆ tơring hlôi tơgŭm ăn kon pơlei, dôm hơp tak xah gah kih thuơ̆t pơtăm kaphê kiơ̆ dôm tơchơ̆t, pơih să tơring pơtăm kaphê kơjăp sơđơ̆ng vă hơtŏk kơjă tơmam drăm. Atŭm hăm noh, tơguăt hăm anih jang mŭk drăm jang tơnăp vă tĕch tơlĕch kaphê kiơ̆ tơchơ̆t hăm kơjă mă tơgăl hloh.   

Lơ̆m dôm sơnăm au ki, trong jang pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla tơ̆ Tây Nguyên hlôi tơƀôh hơdăh hơnăp jang gĭt kăl lơ̆m pơ̆ih să păng atŏk ‘lơ̆ng, atŏk kơjă kơ chehphe. Vă băt hơdăh hloh dơ̆ng găh trong jang pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla, trong atŏk kơtang đei iŏk yua jơnei kơ rim khul, bơngai chih kơtơ̆ng ang đei pơma dơnuh hăm ƀok Lê Quốc Thanh-Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih tơm Pơtrŭt choh jang sa Teh đak.

- Apĭnh kuh ka hla bat ăn kơ ƀok Lê Quốc Thanh! Mă blŭng, ih tơroi tơbăt lăng, pơting hăm trong tơlĕch jang kơ tơdrong vă jang pơlong năng ‘noh tơdrong iŏk đei jơnei trong jang pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla hlôi iŏk đei jơnei truh dang yơ bơih?

Ƀok Lê Quốc Thanh: Hrei au, găh tơdrong vă jang tơ iung pơjing pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla lơ̆m teh đak ‘noh nhôn sơkơ̆t hơdăh hlôi iŏk đei jơnei hơ iă găh trong tơlech jang au. Rim tơring, rim hơnih jang tŏk bŏk vang iung jang kơtang, mă kăl ‘nŏh rim tơring pơtăm chehphe Tây Nguyên, ‘nŏh rim khul pơtrŭt choh jang sa ‘nao pơjing, tơmơ̆t jang, đei lơ khul iung jang tôch kơ ‘lơ̆ng. Kiơ̆ kơ nhôn hơpơi ‘meh vă ‘noh pơjing rim khul pơtrŭt choh jang sa kon pơlei au vă pơjing đei tơgoăt dih băl ƀar păh rim bơngai jang kmăi kmŏk, tơgoăt đei hăm hơnih mơdro sa, tơgoăt đei hăm hơnih tĕch mơdro. Hrei au, rim khul pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla tŏk bŏk tơlĕch jang tôch kơ ‘lơ̆ng păng iŏk đei jơnei hơ iă.

- Kiơ̆ kơ ih, tơdrong jang kơ khul pơtrŭt choh jang sa tơ̆ tơring jang chehphe hăm đei tơdrong yă kiơ mơmat tat ưh?

Ƀok Lê Quốc Thanh: Tơdrong jang kơ rim khul pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla đei lơ trong jang kơ yuơ mĭnh tơdrong ‘noh ưh kơ đei mĭnh trong hơdăh ayơ ôh. Păng ‘nau bơ̆n atŏk kơtang tơdrong kĕ jang pơtrŭt choh jang sa tơring pơm lơ liơ vă pơdôr đei lơ khul jang kiơ̆ lơ̆m tơdrong jang pơtrŭt choh jang sa. Kơna tơdrong tơnap tap ‘noh găh tơdrong kĕ jang đơ̆ng khul choh jang sa kơ bơ̆n ưh lei lăi dih băl. Đei tơring, dôm bơngai jang ‘lơ̆ng lei gơ̆h atŏk tơ iung, gơ̆h tơgoăt dih băl kơjăp. Găh tơ̆ dôm tơring jang ưh kơ gan gơ̆h đơ̆ng kang ƀô̆ pơtrŭt choh jang sa tim mă tơgăl găh trong tơlĕch jang ‘noh oei hơnơ̆ng pơtho ming trong bơ̆ jang ăn khul au.

- Mưh lei kiơ̆ kơ ih, lơ̆m khei năr kơnh, rim khul pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla tơ̆ Tây Nguyên kăl pơm pơkeh dôm tơdrong yă kiơ lơ̆m bơ̆ jang vă tơgop jang keh đang trong tơlĕch jang chehphe?

Ƀok Lê Quốc Thanh: Kiơ̆ kơ nhôn, khul pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla  au ‘nŏh hăm trong vang mơ̆t jang kiơ̆ lơ trong, ưh khan lăp hơdrô̆ kih thuơ̆t mă lei dôm tơdrong tơgoăt ƀar păh tĕch răt. Kơna kăl đei kơtang ang trŏ ƀlep ăn tơdrong choh jang sa, đơ̆ng noh tơgoăt ƀar păh rim hơnih mơdro sa dih băl, hơnih mơdro răt tơmơ̆t, hơnih mơdro sa tĕch tơlech. Păng oei jang dôm tơdrong jang anai dơ̆ng. Kơ yuơ lơ loh, tơdrong hơnhăk khul au vang mơ̆t jang vang pơma dơnuh hăm khul pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla hlôi pơjing đei jơhngơ̆m pran ăn chă pơtrŭt dih băl. Dôm bơngai jang kih thuơ̆t jei kăl băt hloh dơ̆ng dôm tơdrong đei ƀơm truh đơ̆ng kih thuơ̆t bơ̆n truh hăm tơdrong ‘meh vă jang sa lơ liơ; đơ̆ng noh rim bơngai jang mơdro sa jei kăl băt hơdăh hloh dơ̆ng hăm bơngai choh jang sa; đơ̆ng noh dôm bơngai jang pơkăp ‘lơ̆ng jei kăl yak hơdoi hloi đơ̆ng pơjing trong vă jang choh jang sa; đơ̆ng noh rim khul jang mŭk drăm hơdoi jei đơ̆ng noh atŏk tơ iung khul jang. Pơm lơ liơ vă kơ bơ̆n pơjing đei mĭnh trong jang kăl đei kơjăp ‘lơ̆ng đơ̆ng blŭng hloi. Bơ̆n pơjing trong vă jang kơjăp ‘lơ̆ng lơ̆m jang kiơ̆ hăp. Hăm trong iung jang hơdoi lơ loh bơ̆n gô pơjing đei tơmam drăm ‘lơ̆ng tơgăl hăm jơhngơ̆m đon bơ̆n iung jang kiơ̆. Păng ưh kơ jor mưh bơ̆n pơjing đei tơmam drăm ‘lơ̆ng ‘noh gô tĕch mơdro hlot kơtang hloh.

- Ƀok ăi, khei năr kơnh, Hơnih tơm Pơtrŭt choh jang sa Teh đak gô tơgŭm djru, yak hơdoi hăm Khul pơtrŭt choh jang sa pơlei pơla lơ liơ vă trong jang au tơpă kơjăp ‘lơ̆ng păng iŏk đei jơnei hơ iă?

Ƀok Lê Quốc Thanh:  Tơdrong kăl hloh ‘noh pơm lơ liơ atŏk kơtang tơdrong gơ̆h jang ăn khul bơ̆ jang. Sơ̆, tơdrong pơtho pơjing lăng truh tơdrong bơ̆ jang đei ƀơm truh tơdrong ‘noh. Bơngai bơ̆ jang pơtrŭt choh jang sa ‘noh kăl băt hlôh ƀôh hơdăh lơ tơdrong hloh dơ̆ng. Rim sơnăm, Hơnih tơm Pơtruh choh jang sa Teh đak hơnơ̆ng pơgơ̆r pơih lăm pơtho pơhrăm, krao hơvơn khul joăt jang lơ̆m rim tơdrong jang vă pơtho ăn khul jang au băt hơdăh dôm trong jang hle, tơdrong jang ‘nao păng đei tôm kmăi kmŏk, đei tôm tơdrong hlôh vao vă tơgŭm ăn tơdrong jang choh jang sa ‘lơ̆ng hơ iă, hơnăp jang kơtang, iŏk đei jơnei.

- Lei ah, bơnê kơ ih ƀok Lê Quốc Thanh.