Jĭ 1 lơ̆m dôm bơngai gô đĭ jơ ‘năr dơ̆ng vă iŏk kơ phĭu khăm măt ăn klo ƀât blŭng ‘năr glơ̆h, mŏ Yên Thị Sáng tơ̆ thĭ trơ̆n Chư Prông, apŭng Chư Prông ăn tơbăt, lơ̆m dang 1 giĕng, klo păng 2 ‘nu kon mŏ tơtă jĭ măt ƀrê ngăl. Blŭng a, kon hơdruch mŏ tơpŏh tơ̆ hnam trưng, mŏ răt pơgang kơtŏh păng huch kơdih. 1 giĕng đơ̆ng rŏng ƀât kon da ƀiơ̆ ‘nŏh klo păng kon mă 2 tơpŏh jĭ dơ̆ng, kơna mŏ chơ năm khăm tơ̆ hnam pơgang, hăm đon hơmĕng jĭ klăih hrĕnh ƀiơ̆: “Tơdrong jĭ măt mon đei 1 giĕng, truh dang ei đĭ da ƀiơ̆ bơih, mon mă 2 jĭ dêh ƀiơ̆. Ƀă bre mon til pơgê jĭ, kơsơ̆ năm khăm tơ̆ hnam pơgang hloi. Dang ei, đei lơ bơngai jĭ măt ƀrê”.

Lơ̆m hlŏh 1 khei ‘nâu, dôm hnam pơgang tơ̆ dêh char Gia Lai chih jô̆ đei hlŏh 3000 ‘nu bơngai jĭ măt ƀrê. Lơ̆m nŏh, 1 puăt đei khăm hơmet tơ̆ dôm hnam pơgang lơ̆m plt Plei Ku. Jô̆ păh lăp, 1 năr, 1 hnam pơgang iŏk khăm hơmet ăn dang 50 ‘nu bơngai jĭ măt ƀrê, đei năr hlŏh 100 ‘nu bơngai jĭ.

Vă tang găn ‘lơ̆ng tơdrong jĭ măt ƀrê, Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn dêh char (CDC) Gia Lai đei hla ar gơih ăn dôm hnam pơgang tơ̆ 17 apŭng, thĭ xăh, plt. Kiơ̆ kơ ‘nŏh, athei dôm hnam pơgang hơtŏk tơdrong tơroi tơbăt, dăr lăng, chă ƀôh hrôih păng hơmet tơtom dôm anih đei jĭ ƀrê lơ̆m dêh char.

Thak si, ƀak si juăt hơmet jĭ măt Vũ Phương Việt Hằng- Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn dêh char Gia Lai tơroi: jĭ măt ƀrê tơ̆ đe ŏh hŏk tro oei ƀôh roi tŏk, kơna đe mĕ ƀă, đe ŏh hŏk tro păng hnam trưng athei đei trong tang găn mă lăp vă jĭ huei tơpŏh lanh: “Đei lơ nơ̆r tơtă tôch gĭt kăl. ‘Nŏh jĭ tơ̆ Hnam trưng anih ƀônh đei jĭ tơpŏh hrĕnh hlŏh. Mưh hơiŏh đei jĭ, mĕ ƀă athei ăn kon hơ ‘lơ̆p oei tơ̆ hnam vă huei tơpŏh jĭ ăn bôl boăl nai. Mưh hơiŏh đei jĭ bơih ‘nŏh mĕ ƀă jăh chơ kon năm khăm, hơmet jĭ hloi, lê̆ chă răt pơgang kơtŏh kơdih, vă huei đei tơdrong krê nai dơ̆ng.”

Jĭ măt ƀrê đa đei đơ̆ng 3-7 năr đơ̆ng rŏng kơ tơpŏh jĭ. Mưh đei jĭ măt pơ ‘ngiĕh, ƀrê ƀra, đak măt lĕch hơnơ̆ng, lĕch hloi hlak măt (ƀât lăp hlak măt kok tơdăh jĭ yoa đơ̆ng virus, mă ưh ‘nŏh hlak măt dreng-jơk tơdăh jĭ yoa tơpŏh pơrang). Tơ̆ đe ŏh hơioh ƀât lăp đei hloi jĭ hơdrap, hơnơ̆k, jĭ hơlŏng, yuh… Bơngai jĭ yoa tơpŏh đơ̆ng tơƀâp, pel ƀơm đak tơprăh đơ̆ng ƀơ̆r, muh măt; yoa pơma nuh tơpăt hăm bơngai jĭ, pơpu măt, yoa hơdai tơmam hăm bơngai jĭ…

Vă huei đei jĭ măt ƀrê tơpŏh lanh, rim bơngai athei lê̆ pơpu ti tơ̆ măt, tơ̆ muh, tơ̆ ƀơ̆r. Lê̆ ngôi hơdai hăm bơngai jĭ. Ôp ti hăm sơƀŏng păng đak pơgang pơlôch pơrang jĭ. Iŏk yoa khăn hla ar mă ưh ‘nŏh kơpăih (yoa 1 vât) vă sut măt, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh tăh hŭt lơ̆m kơthŭng râm rĕk, đei tơ nglơ̆p klơ̆p vă huei pơm tơpŏh jĭ ăn unh hnam păng bơngai jŭm dăr, ôp ti hăm đak pơgang đơ̆ng rŏng kơ sut hơmet măt.