Kiơ̆ tơroi tơbăt tơ̆ hop akŏm, kơ sô̆ bơngai lôch yua đơ̆ng jĭ vơnh kơ lơ̆m teh đak đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei ‘noh 64 ‘nu, đei ƀôh tơ̆ dôm tơring tơm nhen Gia Lai, Nghệ An, Điện Biên, Bình Phước. Lơ̆m noh, Gia Lai đei 11 ‘nu, jĭ tơring đei kơ sô̆ bơngai lôch yua đơ̆ng jĭ vơnh lơ hloh lơ̆m teh đak, kŭm hơnơ̆ng lơ̆m grŭp hơdrol găh tơdrong jĭ ‘nâu dôm sơnăm âu ki. Jăl jang đơ̆ng 2015 truh hơtuch khei 9/2023, Gia Lai đei 44 ‘nu lôch yua đơ̆ng jĭ vơnh; 100% ‘nu jĭ vơnh tă kơ lôch ngăl. Hơdrô̆ lơ̆m sơnăm ‘nâu, lơ̆m kơ sô̆ 11 ‘nu lôch yua kơ jĭ vơnh, đei 10 ‘nu hlôi ưh kơ ƀet vắc xin đơ̆ng rŏng kơ đei kŏ meo kăp, 1 ‘nu ƀet ưh kơ tôm kơ liêu. Tơdrong jang tang găn jĭ vơnh tơ̆ Gia Lai dang ei tŏk bŏk tơƀơ̆p lơ mơmat tat yua kơ sô̆ ƀet vắc xin tang găn jĭ vơnh ăn kơ kŏ oei tŏ sĕt; tơdrong rong kŏ hơchăng kư̆ kă, ưh kơ pơm kiơ̆ dôm tơdrong hơgăt lơ̆m vei lăng kon tơrong păng yua đơ̆ng kon pơlei pơm pơ hơi ưh kơ ƀet bơ̆ng.

Tơ̆ Hop akŏm, dôm bơngai tang măt đei mơ̆ng tơroi tơbăt dôm tơdrong găh: Jĭ vơnh tơ̆ bơngai tơ̆ Việt Nam păng tơring Tây Nguyên, mơmat tat long nol păng dôm trong jang, tơdrong jĭ vơnh păng dôm trong tơlĕch jang tơdrong bơ̆jang tang găn jĭ vơnh tơ̆ bơngai păng kŏ meo tơ̆ dêh char Gia Lai; Dôm bơngai tang măt kŭm pơma dơnuh găh dôm trong jang vei lăng păng hơtŏk loi dơ̆ng ƀet vắc xin tơ̆ kŏ; dôm trong jang tang găn jĭ vơnh tơ̆ bơngai; hơnăp jang đơ̆ng khŭl kơdră păng anih jang đei ƀơm truh tơ̆ tơring.... Roi tơƀôh hơdăh đơ̆ng yan âu akŏp kŏ kơ dêh char Gia Lai đei hloh 210 rơbâu tŏ găh lơ ‘noh hơchăng kư̆ kă păng kơ sô̆ ƀet bơ̆ng rim sơnăm ling lang đei hơla kơ 10%, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Hương, Kơdră Anih jang Tơdrong jang tang găn hiă hơdrol păng hŭt đĭ tơdrong jĭ vơnh tơ̆ bơngai, Anih tơm vei lăng jang pơgang akhan, tơdrong jang tang găn jĭ vơnh tơ̆ tơring oei tôch kơ pơ hơi.

 “Tôch kơ kăl tơdrong mơ̆t jang kơ tang, pơgơ̆r kơ tang đơ̆ng Anih vei lăng kon pơlei dêh char Gia Lai hăm dôm anih jang khŭl tơpôl, đơ̆ng rŏng ‘noh pơtho dôm trong jang vei lăng đei kŏ, athei jô̆ đei kơ sô̆ akŏm đĭ đăng kơ Gia Lai ‘noh dôm yơ, kiơ̆ lơ̆m kơ sô̆ ‘noh gơh jô̆ đei kơ sô̆ ƀet bơ̆ng jĭ vơnh. Anih jang thú y athei ƀet bơ̆ng đei truh kơ sô̆ 70% akŏp đĭ đăng kŏ ‘noh Gia Lai gơh yak truh tơdrong tang găn jĭ vơnh tơ̆ kŏ meo. Mưh tang găn đei jĭ vơnh tơ̆ kŏ meo ‘noh gô tơ jur đei kơ sô̆ bơngai đei kŏ meo kăp. Hăm anih jang pơgang athei hơtŏk ‘lơ̆ng hloh dơ̆ng tơdrong jang tơroi tơbăt vă pơm liơ đĭ đăng dôm bơngai đei kŏ meo kăp athei năm ƀet bơ̆ng jĭ vơnh, anih jang pơgang gô athei pơm lăp tôm vắc xin tang găn jĭ vơnh vă kơ kon pơlei gơh ƀet ‘lơ̆ng.”

Pơma tơ̆ hop akŏm, ƀok Nguyễn Lương Tâm, Phŏ Kơdră Anih jang pơgang tang găn hiă hơdrol, Anih tơm vei lăng jang pơgang akhan, jĭ vơnh tơ̆ Gia Lai hơnơ̆ng tŏk lơ kiơ̆ rim sơnăm, ăn ƀôh kăl tơdrong mơ̆t jang pran kơtang hloh dơ̆ng đơ̆ng pơ đĭ khŭl jang chĭnh trĭ tơ̆ dêh char. Anih jang pơgang dêh char Gia Lai kăl kơ tơtĕnh pơih să dôm hơnih ƀet vắc xin teh đak, tŏ sĕt hloh ‘noh 1 apŭng, thị xăh, pơlei tơm lơ̆m tơring athei hơmet ăn 1 hơnih ƀet vắc xin teh đak. Gia Lai kŭm kăl kơ hơtŏk lơ kơ sô̆ ƀet bơ̆ng jĭ vơnh ăn kơ kŏ, meo. Hơtŏk lơ tơdrong jang tơroi tơbăt mă lăp vă tang găn jĭ tơ̆ kŏ meo păng tơ̆ bơngai, ƀet bơ̆ng jĭ vơnh ăn kơ kŏ, meo iŏk đei tơdrong hơgăt 70% akŏp kơ sô̆ kŏ meo mă dêh char tơlĕch ăn.... Ƀok Nguyễn Lương Tâm tơroi nơ̆r tơgop:

“Anih jang thú y athei vei lăng đei kŏ kơ dêh char kơdih, hơtŏk kơ sô̆ ƀet bơ̆ng, oei anih jang pơgang ‘noh athei tơroi tơbăt ‘lơ̆ng vă pơm liơ kon pơlei mưh đei kŏ kăp ‘noh athei truh tơ̆ dôm hnam pơgang vă đei pơtho tơƀôh, khăm păng ƀet bơ̆ng vắc xin. Anih jang pơgang tang găn hiă hơdrol kŭm hlôi đei dôm hla ar athei dôm dêh char Tây Nguyên, mă loi ‘noh jĭ Gia Lai pơjing dơ̆ng khŭl jang dăr hơlen đơ̆ng dêh char truh tơ̆ apŭng, xăh, phường vă tang găn jĭ vơnh ăn kơ dôm bơngai đei kŏ kăp. Kŭm nhen păh anih jang thú y athei vei lăng kŏ, mă loi ‘noh jĭ dôm kŏ oei lơ̆m dôm tơring mir cheh phe. Tơ roi tơbăt kon pơlei kon kông hăm nơ̆r đe sư vă kon pơlei đei hlôh vao ƀiơ̆ lơ̆m tơdrong jang tang găn jĭ vơnh.”

Kiơ̆ pơtho tơtă đơ̆ng dôm bơngai joăt jang tơ̆ hop akŏm, dang ei jĭ vơnh oei tam mă đei pơgang hơmet klăih. Yua thoi noh, mưh yŏng jĭ vơnh mơ̆t tơ̆ kơ̆l ngok tơm ‘noh hơmơt kơ lôch truh 100%. Trong tang găn jĭ vơnh đei yua hloh oei jing ƀet bơ̆ng jĭ vơnh ăn kơ kŏ meo păng ƀet vắc xin tang găn jĭ vơnh tơ̆ bơngai mưh đei kŏ kăp, meo jâu vơnh đei kăp; đei yua hloh ‘noh ƀet hơdrol kơ 24 jơ đơ̆ng rŏng kơ đei kăp.