Kiơ̆ kơ Anih vei lăng jang pơgang apŭng plĕnh teh WHO, pơrang tơplih JN.1 oei đei dêh hloh, 71 teh đak tơroi đei jĭ truh 66% kơ sô̆ đei tơreh đei tơblang hơdăh. JN.1 đei dôm tơdrong tơjră ‘nao ăn phep yŏng jĭ ƀônh kơ mơ̆t lơ̆m jơhngơ̆m pran, ƀônh kơ tơpoh hloh, yua thoi noh hlôi tơtĕnh đei lơ lơ̆m dôm pơrang tơplih SARS-CoV-2 pơm ăn jĭ jơ̆p plei teh. Mă lei tam mă đei đei tơbăt hơdăh ăn ƀôh pơrang tơplih âu pơm ăn jĭ dêh hloh kơ dôm pơrang tơplih nai đơ̆ng Omicron. TS.BS Vũ Ngọc Long,  Phŏ kơdră anih vei lăng jĭ tơpoh, Anih vei lăng jang pơgang tang găn hơdrol, Anih tơm vei lăng jang pơgang pơma hơdăh:

Pơrang JN.1 đei hơnih jang WHO chih tơmơ̆t lơ̆m pơrang jĭ tơplih krê kăl đei lăng truh – tam mă sĭ jĭ pơrang tơplih krê hloh dăh mă pơm pơrăm lơ ră. Pơrang jĭ kăl kơ lăng truh vă akhan gơh tơpoh hrĕnh ƀiơ̆ păng gơh lơn hăm pơgang. Mă lei tam mă gan tơpoh dêh păng krê hơmơt.

Tơ̆ hơnăp kơ sô̆ bơngai jĭ Covid-19 tŏk tơ̆ 1,2 teh đah păng tơpoh lanh hrĕnh đơ̆ng pơrang tơplih JN.1, Anih jang pơgang apŭng plĕnh teh tơlĕch nơ̆r athei dôm teh đak kăl kơ hơnơ̆ng ƀet pơ klăm dơ̆ng vắc xin Covid-19. Dôm tơdrong tơchĕng hơlen kŭm ăn ƀôh, sơnăm 2021, vắc xin Covid-19 hlôi dŏng hơrih hloh 14 triệu ‘nu. Thạc sỹ Hà Thị Cẩm Vân, Phŏ Kơdră Anih vei lăng ƀet bơ̆ng păng sơđơ̆ng sinh học, Anih jang pơgang tang găn jĭ hơdrol, Anih tơm vei lăng jang pơgang tơtă, kăl kơ ƀet pơ klăm dơ̆ng dôm jrŭm vắc xin ‘măn ăn dôm bơngai hơmơt jĭ hloh tơ̆ hơnăp kơnh:

Jơnŭm pơtho tơƀôh păng iŏk yua vắc xin, tơmam pơgang Anih tơm vei lăng jang pơgang hlôi tơlĕch ăn nơ̆r athei tơ̆ Việt Nam tơ̆ hơnăp kơnh kăl kơ hơnơ̆ng ƀet bơ̆ng Covid-19 ăn dôm grŭp bơngai mă hơdăh: Mă mônh bơngai jang pơgang, drŏ kăn oei hơnăp, 50 sơnăm tơ̆ kơ pal păng đei tơdrong jĭ đơ̆ng hơdrol, grŭp bơngai đơ̆ng 18 sơnăm tơ̆ kơpal tam mă đei ƀet 1 kơ liêu vắc xin hơyơ. 

Tơ̆ Việt Nam, Covid-19 hlôi jĭ pơrang jĭ tơpoh grŭp B. Mă lei, tơdrong kăl đơ̆ng yŏng jĭ pơm ăn jĭ hơbuh Covid-19 (Sars-CoV-2) ‘noh jĭ pơrang tơplih lơ kơloăi. Mă đơ̆ng Covid-19 găh grŭp A dăh mă grŭp B ‘noh dôm tơdrong hơlen lăng krê hơmơt păng tơlĕch ăn dôm trong jang tơ jră trŏ lăp ‘noh jĭ tôch kơ gĭt kăl. Anih tơm vei lăng găh jang pơgang hlôi tơlĕch trong jang vei lăng kơjăp pơrang jĭ, lơ̆m noh đei trong jang hơmet tôm vei sơđơ̆ng tơdrong jang pơgang mưh jĭ hơbuh Covid-19 đei pơrang tơplih ‘nao krê hơmơt hloh, đei ƀôh pran lang să, yak hloh kĕ jang đơ̆ng khŭl jang pơgang.

Găh vắc xin iŏk yua ‘noh jĭ dôm kơloăi hlôi đei Anih tơm vei lăng jang pơgang asong phep, khei ‘năr ƀet kiơ̆ pơtho tơtă đơ̆ng WHO. Anih tơm vei lăng jang pơgang hlôi đei hla ar athei dôm tơring, anih jang pơgang hơmet ăn dôm trong jang sơng iŏk, hơmet mưh kơ sô̆ bơngai jĭ Covid-19 roi tŏk. Dôm bơngai joăt jang kŭm pơma hơdăh hăm kơ sô̆ ƀet bơ̆ng Covid-19 2 jrŭm tơ̆ Việt Nam iŏk đei hloh 87% păng kơ sô̆ ƀet pơ klăm dơ̆ng hloh 60% ‘noh hăm pơrang tơplih ‘nao JN.1 kŭm ưh kơ đei tơtăm lơ. Mă lei, anih jang pơgang kŭm pơtho tơtă kơ dôm anih jang pơgang păng kon pơlei hơtŏk đon hlôh vao tang găn jĭ, ‘nĕ pơm pơ hơi, ưh kơ chăng tơ̆ hơnăp pơrang jĭ tơplih đơ̆ng Omicron lơ̆m năr Tết nguyên đán âu.

Dôm nơ̆r tơtă vă tang găn jĭ covid-19 kon pơlei kăl kơ ƀlŏk vei tơnŏ hơkâu, pơtâp hơkâu jăn, hơtŏk jơhngơ̆m pran. Mưh đei ƀôh jĭ, năm hloi tơ̆ anih jang pơgang jê̆ hloh vă đei pơtho tơƀôh, khăm hơlen tơtom; ưh kơ gơh chă răt kơ dih pơgang, yua kháng sinh vă tang găn păng hơmet jĭ. Pơm kiơ̆ 2K (gom ƀŏ – ôp rơgoh ti) vă tang găn jĭ tơpoh; gom ƀŏ mưh truh tơ̆ hnam pơgang, lơ̆m dôm gre tơpôl, tơ̆ dôm hơnih akŏm lơ bơngai, mă loi năm chă ngôi pơyan puih mak tơ̆ dôm hơnih tơmang lăng lơ̆m năr Têt.