Là người Dao Áo dài ở huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang hầu như ai cũng đều học được bí quyết làm bánh đá (Hay còn gọi là bánh Lưa Khoải theo cách gọi của đồng bào) từ ông bà, cha mẹ truyền lại và coi đây là một đặc sản quý của dân tộc không thể thiếu trong những ngày Tết.

Những ngày đầu xuân năm mới, trên mâm cơm của đồng bào Dao còn xuất hiện thêm món bánh đá với nhiều màu đẹp mắt được bà con tỷ mỷ pha trộn tạo màu. “Mỗi khi tết đến xuân về gia đình tôi đều làm bánh Lưa Khoải, đây là bánh ngon truyền thống của người Dao áo dài có từ lâu lắm rồi. Để có bánh Lưa Khoải thơm ngon sau khi thu lúa mới phải chọn loại gạo tẻ thơm đem ngâm đủ 6 tiếng đồng hồ rồi vớt ra ráo nước sau đó xay và sàng mịn. Ngoài việc chọn gạo ngon không thể thiếu các loại lá như lá cẩm, nghệ, gấc, lá dứa, hoa đậu biếc để tạo màu cho bánh và bánh được thơm ngon hơn”.- Chị Lý Thị Dân ở Đồng Văn chia sẻ.

Để làm được món bánh đá dân dã thơm ngon, bà con chọn loại gạo tẻ thơm ngâm với nước 4-5 giờ đồng hồ, rồi vớt ra cho gạo ráo nước, đem nghiền thành bột. Sau đó lấy lá cẩm tím, gấc, hoa đậu biếc trong vườn về rửa sạch và ngâm nước muối loãng 5-10 phút. Lá cẩm tím được cắt nhỏ bỏ vào nồi,  đổ nước ngập lá, rồi đun trên bếp lửa  khoảng 15, 20 phút để lá ra hết màu, sau đó đổ chắt nước màu tím.

Để bánh có màu xanh của hoa đậu biếc bà con đem hoa giã nhuyễn, sau khi giã xong sẽ lọc nước cốt hoa đậu biếc và bỏ phần bã. Để bánh đá có màu vàng của gấc, bà con nạo hột gấc ra và đổ vào gấc một muỗng rượu trắng, dùng tay bóp cho màu gấc được tan đều. Để có màu bánh đá được như ý, sẽ đổ hỗn hợp nước các màu gấc, tím cẩm và xanh đậu biếc vào bột nếp đã say mịn và bóp cho đều với bột gạo, sau đó lần lượt bỏ các màu gạo lên bếp hấp xôi trong vòng 30 phút và không trộn lẫn các màu với nhau. Khi bánh đã nở đều, bánh mềm thì múc ra nặn thành khối hình bầu dục, dài tầm 15-20 cm.

Sau tầm 10 tiếng đồng hồ bánh nguội thì bà con thái thành sợi, thành khoanh để chế biến nhiều món ăn như: Nướng, rán…Ngoài ra bánh đá còn dùng nấu bánh canh, nhúng lẩu, rau trộn, nấu chè có vị gừng, đường, lạc, mặn ngọt tùy sở thích.

Món bánh đá của người Dao Áo Dài ở Đồng Văn giờ không chỉ phục vụ ngày Tết, dùng trong mâm cơm hằng ngày, mà đã trở thành đặc sản được nhiều  khách du lịch ưa chuộng. “Qua thưởng thức nhiều món ăn từ bánh Lưa Khoải thì tôi ấn tượng từng sợi bánh Lưa Khoải dẻo thơm, ngấm vị gừng, vị ngọt của đường phên, bùi bùi của lạc vừng khiến tôi mường tượng tới món bánh trôi, bánh chay của người dưới xuôi. Nguyên liệu gần giống nhau nhưng cảm giác những sợi bánh đá nuột nà, mềm mại chạy qua cuống họng, đọng lại vị gừng cay ngọt, khi ăn khơi dậy cho tôi cảm giác đặc biệt hơn. Tôi hy vọng một dịp gần quay lại đây để thưởng thức món bánh này”.- Anh Nguyễn Tiến Tuyên, một du khách đến từ Hà Nội cho biết.

Phục vụ nhu cầu của khách du lịch, hiện nay nhiều gia đình ở huyện Đồng Văn-Hà Giang đã mở xưởng làm bánh đá - Lưa Khoải cung cấp ra thị trường toàn quốc, có thêm thu nhập, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động. “Ngày trước làm bành Lưa Khoải phục vụ những dịp lễ tết, đám cưới, ăn cơm mới. Còn bây giờ mình làm bánh Lưa Khoải để bán cho du khách được thưởng thức. Hiện nay, một ngày xưởng chúng tôi làm 300-400 chiếc bánh Lưa Khoải bán ra thị trường. Mình xây dựng một app quảng cáo trên mạng xã hội quảng bá món bánh Lưa Khoải nên được nhiều người biết đến hơn và có thể vạn chuyển đi cả nước”.- Chị Vàng Thị Liên, ở Xóm mới- phố Bảng, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, một gia đình mở  xưởng làm bánh Lưa Khoải nói.

Đến với cao nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang trong những ngày xuân, du khách đừng quên thưởng thức bánh Đá-Lưa Khoải để cảm nhận hương vị ẩm thực riêng có, đậm đà bản sắc của đồng bào Dao Áo dài nơi này.                                              

Một số hình ảnh về món bánh Lưa Khoải ngày Tết của người Dao Áo dài Hà Giang: