VOV4.Êđê - Kbang jing kdriêk mâo lu mnuih ƀuôn sang djuê ƀiă mơ̆ng čar Gia Lai, hŏng êbeh 47% ênoh mnuih ƀuôn sang, lu jing mnuih Bahnar hŏng ênoh gŏ êsei ƀun mâo êbeh 14%. Hlăm dŭm thŭn êgao, bruă mtô bi hriăm bruă leh anăn msir mgaih bruă dưi mâo dŭm gưl bruă Đảng, bruă sang čư̆ êa êpul hgŭm ti Kbang mđing, leh anăn dlăng anei jing kliăng msir mgaih klei kpăk hlăm bruă hlue ngă hdră kñăm bi hrŏ ƀun hơĭt kjăp.

Êbeh sa mlan nao hgŭm hlăm adŭ mtô mjuăt bruă mă krĭng ƀuôn sang kơ bruă “Pla mjing djam mtam doh” mơ̆ng anôk bruă mtô mjuăt bruă mă – mtô mjuăt jêñ jêñ kdriêk Kbang mkŏ mjing, 30 čô amai adei mnuih djuê ana Bahnar ti ƀuôn Lợt, să Kông Bơ La, kdriêk Kbang thâo leh bruă pla mjing djam mtam hluê hnơ̆ng čoh čuăn Vietgap. Amai Đinh Thị Rim, ti ƀuôn Lợt brei thâo, gưl hriăm anei đru kơ amai thâo ksul mbŭ lăn, pruê hbâo, kriê dlăng hluăt ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă, hrui mă leh anăn rơ̆ng kơ djam mtam mâo boh tŭ dưn.  “Leh adŭ hriăm pla djam mtam doh anei, kâo lŏ pŏk phai thiăm ênhă lăn pla djam doh hlăm sang, phung amai adei hlăm alŭ, ƀuôn ăt pŏk phai msĕ leh anăn grăp čô mâo sơăi hlăm sang, amâo lŏ nao blei ti sang mnia ôh. Mâo sang pla djam ba čhĭ ti sang mnia čiăng lŏ mâo thiăm prăk mblei êa msĭn, blei kan, blei kđeh čĭm.

Ăt nao hgŭm hlăm adŭ mtô mjuăt bruă mă krĭng ƀuôn sang, ayŏng Đinh Thách, pô hriăm mkra êdeh kai brei thâo: êlâo dih, ayŏng blei masin, kdrăp yua bruă lŏ hma čiăng mđĭ hnơ̆ng ngă bruă, ƀiădah grăp blư̆ tơdah êdeh jhat srăng nao ba kơ arăng mkra brei. Kyuanăn, ayŏng čoh čuăn nao hriăm ti adŭ mtô mjuăt mkra êdeh kai. Leh thâo raih, ayŏng Đinh Thạch pŏk sang mkra êdeh kai ti sang čiăng mkra kơ mnuih ƀuôn sang leh anăn mtô bruă anei kơ phung êkei êdam ka mâo bruă mă hơĭt.Hriăm mkra akŏ măi mâo boh tŭ kơ phung êkei êdam, mkŏ mjing bruă mă, bi hrŏ klei ngă bruă amâo mâo jăk, đru kơ phung êkei êdam kñăm ngă bruă leh anăn mđĭ kyar klei hdĭp mda.

Bi ti ƀuôn Mơ Hven Ôr, să Kông Lơng Khơng, ayŏng Đinh văn Bồi jing sa hlăm phung mâo bruă mă hơĭt leh hriăm ti anôk bruă mtô mjuăt bruă mă – mtô mjuăt jêñ jêñ kdriêk Kbang. Hŏng bruă klam jing khua kiă kriê êpul ngă bruă mkŏ mkra, Ayŏng Đinh văn Bồi mbĭt hŏng phung hgŭm ngă bruă rŭ mdơ̆ng sang dôk, mnư̆ mnang kơ mnuih ƀuôn sang hlăm alŭ wăl. Kyuanăn, Ayŏng Đinh văn Bồi leh anăn phung hgŭm hlăm êpul mâo bruă mă leh anăn prăk ba wĭt hơĭt. “Bruă anei ăt mkŏ mjing klei găl kơ phung ayŏng adei hlăm ƀuôn mâo bruă mă, diñu dưi mă bruă ti alŭ wăl, amâo guôn nao kbưi ôh. Mă bruă bi đru hdơ̆ng pô, ăt dưi mdul ƀiă sa ênoh ngăn prăk.

Hluê si klei tĭng mkă mơ̆ng anôk bruă mtô mjuăt bruă mă – mtô mjuăt jêñ jêñ kdriêk Kbang, hlăm thŭn 2022, kluôm kdriêk dưi pŏk leh 5 adŭ mtô mjuăt bruă mă krĭng ƀuôn sang, iêo mthưr 150 čô phung nao hriăm jing mnuih hlăm alŭ wăl. Phung nao hriăm dưi mâo klei mtô kơ dŭm mta bruă msĕ si: Pla djam doh, yua êa drao kơ mnơ̆ng rông hlăm bruă rông mnơ̆ng, rông kan hdang, rông leh anăn gang mkhư̆ klei ruă kơ êmô kbao, mkra êdeh kai jhat. Pla leh anăn kriê dlăng ana makka. Dương Văn Thọ, k’iăng khua kiă kriê anôk bruă brei thâo: “Hluê ngă bruă mtô bi hriăm bruă mă krĭng ƀuôn sang mâo boh tŭ, tal êlâo hĭn hmei srăng bi mguôp kjăp hŏng kdriêk, bruă sang čư êa dŭm să čiăng ngă bruă đru kčĕ bruă mă. Hluê anăn srăng ruah mă dŭm mta bruă jĕ giăm čiăng mkŏ mjing klei găl kơ phung hriăm dưi ênưih hĭn. Leh mtô mjuăt bruă mă, mbĭt hŏng să mkŏ mjing dŭm mta kñăm anăn čiăng đru kơ mnuih ƀuôn sang mâo bruă mă. Mbĭt hŏng phung knuă druh thơ̆ng kơ bruă mơ̆ng să mtô mjuăt kơ mnuih ƀuôn sang dưi mđĭ kyar bruă mă jăk hĭn”.

Yap mơ̆ng thŭn 2015 truh kơ ară anei, kdriêk Kbang pŏk leh 76 adŭ hriăm hŏng êbeh 2 êbâo čô nao hriăm, lu hlăm anăn jing mnuih djuê ƀiă, leh mâo klei mtô mjuăt, mnuih ƀuôn sang thâo dưn yua klei hriăm hlăm klei mă bruă knuă, hlăm klei hdĭp grăp hruê msĕ si rông ŭn mnŭ, pla mjing ana ƀơ̆ng ƀoh, mkra êdeh êdâo, mơ̆ng anăn dưi mâo bruă mă hơĭt, bi hrŏ gŏ sang ƀun ƀin, giăm ƀun ƀin. Y- Phương, k’iăng khua bruă sang čư êa kdriêk brei thâo: “Anôk bruă mtô mjuăt bruă mă – mtô mjuăt jêñ jêñ kdriêk Kbang kreh bi mguôp hŏng dŭm anôk bruă mtô mjuăt bi hriăm pŏk dŭm adŭ hriăm mdrao kơ mnơ̆ng rông, bruă lŏ hma, bruă hlăm dliê, bi mguôp hŏng dŭm knơ̆ng bruă ti alŭ wăl leh anăn êngao alŭ wăl čiăng mkŏ mjing bruă mă kơ phung tui hriăm. Msĕ hlăm alŭ wăl mâo đang war rông ŭn să Sơ Pai, rông êmô ti să Tơ Tung, dŭm knơ̆ng bruă mnơ̆ng hlăm dliê čiăng kơ mnuih mă bruă mơ̆ng alŭ wăl, đru kơ lu mnuih mâo prăk ba wĭt hơĭt, phung mkăn srăng mă bruă hluê si klei pô hriăm leh.

Bruă mtô mjuăt bruă mă krĭng ƀuôn sang phŭn kčưm ba wĭt boh tŭ dưn hlăm krĭng mnuih ƀuôn sang jing mnuih djuê ƀiă ti kdriêk Kbang. Dŭm adŭ hriăm dưi đru kơ mnuih ƀuôn sang mđĭ hĭn klei thâo ngă bruă, thâo dưn yua klei kreh knhâo mrâo mrang hlăm klei mă bruă leh anăn mkra mjing bruă lŏ hma. Đru hluê ngă jăk hdră ala čar kñăm kơ klei bi hrŏ ƀun, mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo ti alŭ wăl.

   Hoàng Qui/VOV TâyNguyên/ Pô mblang: Y-Bel Êban