VOV4.Êđê - Hlăm bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, bruă mkŏ mjing klei ngă bruă, bi mguôp ngă bruă, ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng, mkŏ mjing bruă mă, mđĭ hnư hrui wĭt kơ mnuih ƀuôn sang mâo boh tŭ yuôm bhăn êdi. Ti să taih kbưi Dă K'Nang, kdriêk Dam Rông, čar Lâm Đồng, mmuih ƀuôn sang mâo leh klei bi mguôp hŏng êpul bi mguôp Laba Banana pla mjing mtei Laba mâo boh tŭ dưn. Anei ăt jing mnơ̆ng dhơ̆ng OCOP 4 mtŭ, dưi ba čhĭ kơ dŭm ala čar Ngŏ Dhŭng Asi leh anăn China, Japon, Mi leh anăn dŭm ala čar krĭng msăt lăn.

Amai Ka Huệ, djuê ana K’Ho, ti alŭ Bun, să Dă K’Nang, kdriêk Dam Rông, čar Lâm Đồng, jing mnuih dôk hlăm êpul hgŭm bruă Laba Banana Dă K’Nang. Bruă ñu ngă hlăm grăp hrue jing rao mtei, mkă knăng mtei, lehanăn đŭng hruh. Bruă jing hdjul, lehanăn prăk bơ̆ng hlăm grăp mlan êbeh 7 êklăk prăk, ñu yăl dliê: “Leh mâo mŭt hlăm Êpul hgŭm bruă anei, dưi mâo prăk hơĭt nanao. Êlâo dih ka mŭt mă bruă hlăm anei ôh, lu mnuih hlăm anei kreh hiu čan lehanăn čhĭ kphê mda, čan prăk mnga ktrŏ ti êngao. Mơ̆ng leh mâo êpul hgŭm anei ngă bruă snăn mnuih ngă bruă dưi mâo prăk mlan jêñ jêñ, mơ̆ng anăn mdul mơh hlăm klei hdĭp. Tinei mâo lu snăk phung ƀuôn sang mơ̆ng krĭng Pang Bah, lehanăn Pang Dung hriê pla mtei hŏng êpul hgŭm bruă anei. Mă bruă hlăm Êpul hgŭm bruă dưi mâo prăk mlan hơĭt pioh kơ klei hdĭp mda. Kyuadah grăp mlan Êpul hgŭm tiŏ nanao mnuih hriê khăt kehanăn dŭ mdiăng mtei ba čhĭ, lehanăn dưi bi tĭng tla hŏng mnuih pla mjing ti mmông anăn mtam. Pla mjing kphê sa thŭn mâo hrui pĕ knŏng blư̆, bi pla mtei snăn mâo koh nanao hlăm grăp mlan”.

Ti alŭ Pang Bah, să Dă Knang, mtei Laba mâo pla lă lia hlăm jih duôr čư̆. Gŏ sang Đặng Thị Phương mnuih djuê ana Dao, hriê mơ̆ng Lạng Sơn hlăk thŭn 1995, knŏng pla ktak êbai lehanăn kphê, snăn klei hdĭp lĕ nanao hlăm klei dleh dlan. Ƀiădah leh dua thŭn hŏng anei, gŏ sang ñu mâ bi mguôp hŏng Êpul hgŭm bruă Laba Banana Dă Knang pioh pla êbeh 1 ha mtei Laba, snăn klei hdĭp hơĭt leh, lehanăn dơ̆ng đĭ kyar. Đặng Thị Phương lač:"Ƀuh êpul hgŭm bruă mâo pŏk phai anôk duh mkra jing prŏng, hnơ̆ng hrui wĭt hơĭt. Êpul hgŭm bruă duh bi liê truh mkrah prăk mjeh. Gŏ sang kâo ară anei pla leh êbeh 1ha. Êlâo dih pla kphê grăp thŭn knŏng mâo pĕ hlăm sa blư̆, leh kah jih kơ hbâo pruê, lehanăn ai mă bruă snăn amâo mâo jăk lŏ mâo mnga ôh. Ƀiădah dơ̆ng mơ̆ng leh pla mtei, snăn hlăm grăp hrue, grăp mlan mâo ƀơ̆ng mơ̆ng mtei. Ti anao bi mmông êlâo mâo ƀơ̆ng êlâo, nanao msĕ snăn yơh jih thŭn mlan. Kâo ƀuh dưi mâo hrui wĭt hlăm klei hơĭt mkă hŏng mnơ̆ng pla mkăn”.

Nguyễn Huy Phương, Khua kiă kriê Êpul hgŭm bruă Laba Banana Dă K’Nang lač: Ară anei, Êpul hgŭm bruă mâo bi mguôp leh hŏng giăm 100 gŏ êsei pioh pla êbeh 300 ha ana mtei Laba, hlăm anăn, mâo êbeh mkrah jing mnuih djuê ƀiă. Čiăng kơ phung ƀuôn sang siă suôr hŏng bruă pla mtei anei, Êpul hgŭm mâo leh bruă ngă klei kuôl kă kjăp, duh bi liê truh mkrah ênoh blei mjeh, hbâo pruê, đru hdră dlăng kriê. Leh anăn Êpul hgŭm ăt ƀuăn hrui blei jih truh hlăm đang mtam hŏng ênoh hơĭt 5 êbâo 500 prăk/kg boh mtei mtah, hlăm sa gưl čăt đĭ hlăm brô 5 thŭn. Mnuih ngă bruă hŏng Êpul hgŭm truh hlăm đang mtei mtam hrui koh, mnuih pla mtei knŏng yap lehanăn tĭng prăk. “Hŏng dŭm gŏ êsei mâo klei kuôl kă hŏng Êpul hgŭm bruă snăn dưi duh bi liê truh 50% ênoh hbâo prue, lehanăn mjeh. Kơ hdră dlăng kriê snăn mâo mnuih hriê truh hŏng phung pla mtei ktrâo atăt kơ digơ̆ pla mjing dlăng kriê mtei pioh čhĭ kơ ala tač êngao. Mnuih pla mjing dưi mâo leh ênoh hrui wĭt hơĭt hĭn kơana kphê, snăn bi nao kuôl kă hŏng Êpul hgŭm bruă pla mjing đa dua tlâo sao, đa 1 ha, 2 ha... Boh prŏng, Êpul hgŭm hlak dôk pŏk phai anôk pla mjing truh 1 êbâo, 2 êbâo ha đang mtei”.

Mbon K’Thơm, k’iăng khua knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Dă Knang, kdriêk Dam Roong, čar Lâm Đồng brei thâo, êlâo dih phung ƀuôn sang kơ anei knŏng hdĭp hŏng bruă pla kphê, lehanăn dŭm mta êtak êbai, snăn ênoh mâo ba wĭt amâo mâo hơĭt ôh. Mơ̆ng leh mâo Êpul hgŭm Laba Banana Dă Knang, phung ƀuôn sang bi hgŭm pla mtei Laba pioh čhĭ kơ ala tač êngao, lehanăn nao mŭt ngă bruă hlăm êpul hgŭm ti anôk đŭng hruh snăn mâo prăk hơĭt nanao. Bruă anei jing leh klei yuôm bhăn hŏng bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo hlăm alŭ wăl. Mơ̆ng klei bi hgŭm anei đru mđĭ leh ênoh kơ phung ƀuôn sang dưi mâo prăk ba wĭt. Boh nik mtei Laba mơ̆ng Êpul hgŭm anei mâo tŭ yap leh jing boh mnga OCOP 4 mtŭ gưl čar, ăt jing klei myưng m’ang hŏng să Dă K Nang, K’iăng khua knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Dă K Nang lač; Êpul hgŭm bruă Mtei Laba Dă K’nang mâo ba wĭt leh klei tŭ dưn kơ alŭ wăl, hlăm bruă čuăl mkă klei mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, mjing leh boh mnga dưi ba wĭt hơĭt kjăp nanao, grăp boh să mâo sa mta mnơ̆ng OCOP. Lehanăn Boh mnga mơ̆ng Êpul hgŭm anei mâo djăp ênoh čuăn OCOP 4 mtŭ gưl čar. Anei jing klei myun amâo mâo djŏ knŏng kơ Êpul hgŭm ƀiădah lŏ mjing klei đăo knang, myưng m’ang kơ alŭ wăl. Kyua boh mnga mơ̆ng Êpul hgŭm mâo mjing leh klei kjăp kơ alŭ wăl. Jih jang bruă anăn, jing klei gĭr prŏng mơ̆ng Êpul hgŭm bruă lehanăn bruă sang čư̆ êa alŭ wăl”./.

            Quốc Học – Ka Yến/ VOVTâyNguyên/Pô mblang: Y-Khem Niê