VOV4.Jarai - Thun 2016, khă bơdjơ\ nao prong yua kơ phang kho#t, Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum ăt dưi pơhrui hmâo mơn rơbêh kơ 100 klai prak, tla prak djru khul mơnuih hmâo prak mă yua bơwih kơ bruă wai lăng pơgang rơbêh kơ 360 rơbâo ektar dlai klô.

Bruă bơwih kơ dlai klô jing laih sa hơdră bruă yôm phăn hmâo pran lar hyu kơtang hăng pơke\ hăng m[s tơring ]ar Kontum, biă `u [ơi hơdôm kual asue\k, ataih, kual neh wa djuai ania [ia\ do#.

Thun 2016 phrâo rơgao, Kontum ăt kah hăng hơdôm tơring ]ar amăng kual }ư\ Siăng bơdjơ\ nao prong yua kơ kơsing pah prong (El nino).

Ia [ơi ia krông ]roh hnoh, dơnao ia [ia\ amăng hơdôm pluh thun.

Phang kho#t ngă kơtang, sui hrơi ngă hơdôm rơbâo ektar đang hmua rơngiă đu] hăng hro\ trun mrô gơnam pơhrui glăi, răm rai đ^ truh ha rơbâo klai prak.

Amăng tơlơi tui anun, hơdôm sang măi pơke\ apui lơtr^k hăng drai ia [ơi tơring ]ar Kontum yua kơ kơ[ah ia anun mrô apui pơke\ [u djơ\ hăng kơ]a\o bruă. Yua anun thun 2016 Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum kơnong pơhrui hmâo rơbêh kơ 102 klai prak, hmâo rơbêh kơ 66% bơhmu hăng kơ]a\o bruă.

Khă hnun hai tui hăng ơi Hồ Thanh Hoàng, Khoa Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum, gah lui bôh than mơng gah rơngiao ngă mrô prak pơhrui glăi [u djơ\ kơ]a\o bruă le\, hơdôm bruă mă pơkon mơng Keh prak leng kơ hmâo lu bôh tơhnal lăp djă pioh biă:

“Thun 2016, hơdôm bôh anom bruă mă yua, anom bơwih brơi kơ dlai klô hăng m[s [ơi tơring ]ar hmâo ngă tui laih hơdră bruă tla prak pơgang dlai klô klă biă; lon dlai dưi pơgang hmâo pel e\p glăi le\ 360.244 ektar.

Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum hmâo ngă klă laih hơdôm bruă mă dưi hmâo Jơnum min m[s tơring ]ar jao, kah hăng pơhrui prăk, mă yua prak pơgang dlai klô [ơ [ia\ yua kơ Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum tu\ mă hmâo rơgao kơ kơ]a\o bruă laih”.

Kiăng hơdră bruă pơsir prak  kơ bruă pơgang dlai klô jai hrơi ngă tui ba glăi bôh tơhnal amăng pơgang, pơlar dlai klô hăng pơplih tơlơi hơd^p mơda m[s, amăng thun rơgao, [ơi 37 bôh să amăng tơring ]ar, Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum hmâo pơ phun Jơnum hyu lăi pơthâo hơdră bruă tla prak pơgang dlai klô; in tơgl^t bôh yôm hyu lăi pơthâo [ơi kơđuh hră hăng pơ pha brơi kơ [ing ]ơđai sang hră; gum hrom hăng Jơnum bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan, Gơnong bruă prak kak pel e\p bruă wai lăng, mă yua prak pơgang dlai klô pioh kơ hơdôm khul gru\p, gong gai gưl să, tơring glông…

Gơnang kơ hơdôm bruă mă anai, tơlơi pơmin kơ hơdră bruă hăng bôh tơhnal ngă tui hơdră bruă tla prak pơgang dlai klô mơng hơdôm khul gru\p, mơnuih amăng tơring ]ar dưi pơđ^ tui.

Ơi Nguyễn Duy Hoàn, Kơ-iăng Khoa Sang bruă bơwih [ong m[s sa ding kơna gah đang kyâu Đak Glei, brơi thâo:

“Ngă tui hơdră bruă tla prak pơgang dlai klô Sang bruă hmâo ngăn rơnoh pơhrui pioh gơgrong hlâo yua kơ hơdôm bruă pơgang hăng pơlar dlai klô.

Rơđah biă `u kah hăng hmâo jao laih wai lăng pơgang dlai hrim thun le\ 2.364 ektar kơ 99 bôh sang ano# hơd^p hăng ngă đang hmua giăm dlai klô.

Anai le\ ngăn rơnoh pơhrui kơ hơdôm bôh sang ano# anai.

Hrom hăng anun Sang bruă ăt hmâo mơn prak pơhrui pioh yua kơ bruă pla kyâu s^ mdrô.

Hluai tui hơdră bruă pơgang dlai klô tơlơi hơd^p mơda mơng [ing apăn bruă, mă bruă [ơi anom, biă `u khul pơgang dlai gơgrong phun dưi pơđ^ tui.

Sang bruă hmâo prak pioh blơi prăp gơnam mă yua djru tui tlôn, gơnam tam mă yua, k^ pơkôl hră pơ-ar hăng hơdôm khul apăn bruă pơkon, kah hăng tơhan plơi să, kông ang să pioh pơgang hăng pơlar dlai klô”.

Lăp mơ-ak hloh le\ truh ră anai mă yua prak pơgang dlai klô jing laih sa hơdră bruă yôm phăn hmâo pran lar hyu kơtang hăng pơke\ hrom hăng m[s tơring ]ar Kontum, biă `u [ơi hơdôm anih anom ataih, asue\k, kual neh wa djuai ania [ia\ do#.

Ră anai đơ đam tơring Kontum hmâo laih 175 khul m[s do# amăng plơi pla, 160 gru\p sang ano# hăng rơbêh kơ 5.000 bôh sang ano#, mơnuih dưi jao pơgang dlai klô hơđong sui thun hăng kual dlai giăm truh 154.000 ektar.

Pơhrui glăi hơnong `u hrim thun mơng hrim bôh sang ano# ]ơkă mă năng ai `u 5 klak prak, lom sa khul năng ai `u 88 klak prak hăng lom sa gru\p sang ano# 37 klak prak.

Bôh nik brơi [uh, gơnang kơ pơke\ hăng dlai klô hăng hmâo prak pơhrui mơng dlai klô anun m[s hmâo pơgang dlai klô ta#o klă hloh.

Ayong A Tiên, [ơi plơi Pêng Siêl, să Đak Pet, tơring glông Đak Glei, brơi thâo:

“Plơi hmâo ]ơkă pơgang dlai mơng thun 2014.

Neh wa ]ơkă pơgang dlai klô tui khul le\ ba glăi bôh tu\ yua biă. Amăng plơi pơ pha 2 gru\p pơgang, lom sa gru\p 3 ]ô.

Amăng dua gru\p lom sa gru\p hyu tir sa rơwang hrơi tơjuh.

Hmâo sa dua bôh sang ano# je# giăm anun jah [ơi kual lon mơng plơi wai lăng pơgang amăng gru\p hmao pơgăn, ta` pơsir [u brơi plơi je# giăm jah dlai ngă đang hmua”.

Thun 2017 abih bang kơ]a\o bruă pơhrui prak pơgang dlai klô dưi hmâo Jơnum min m[s tơring ]ar Kontum pơsit le\ giăm truh 120 klai prak.

Yap truh abih blan 5 phrâo rơgao, Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum hmâo pơhrui laih rơbêh kơ 50 klai prak, hmâo năng ai `u 42% kơ]a\o bruă sa thun.

Ơi Hồ Thanh Hoàng, Khoa Keh prak pơgang hăng pơlar dlai klô tơring ]ar Kontum, pơsit, thun anai tơring ]ar hmâo tơhnal pơhrui glăi hloh kơ kơ]a\o bruă.

Ră anai keh prak glăk gum hrom klă, pok pơhai kơ hơdôm anih anom ngă tui hơdră bruă tla prak pơgang dlai klô ba glăi bôh tơhnal prong hloh:

“Sa le\ pơtă hrom kơ hơdôm pô dlai hluai tui kơ]a\o bruă pơhrui, tla prak yua kơ bruă pơgang dlai dưi hmâo Jơnum min m[s tơring ]ar pơsit hăng hơdôm tơlơi pơkă mă yua ră anai mơng kơnuk kơna pioh pơdo\ng kơ]a\o bruă hăng pok pơhai ngă tui tơlơi pơkă.

Dua le\ rơkâo Jơnum min m[s hơdôm tơring glông, plơi prong pơ phun, pel e\p lăng tui bruă wai lăng mă yua prak pơgang dlai klô mơng Jơnum min m[s hơdôm bôh să, tơring kual; lăng tui bruă tla prak mơng hơdôm pô dlai kơ hơdôm bôh sang ano#, mơnuih, gru\p sang ano#, khul mơnuih amăng plơi pla ]ơkă bruă jao wai lăng pơgang dlai klô djop djel, hmao tlôn, ngă tui prong hloh bôh tơhnal mơng prak pơgang dlai kơ bruă pơgang hăng pơlar dlai klô mơng hrim anom bruă”.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr