Tơring čar Hà Giang arăng lăng lĕ tơring čar hơmâo lu tơlơi dưi, tơlơi gal kiăng pơđĭ kyar lu phun akha kyâo. Ñu lĕ mơnuih djuai ania Tày, hăng pran gir hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin, amai Lê Thị Hồng Liễu hyu hơduah ĕp, pơlir hăng adơi amai pơkŏn pơđĭ kyar pla phun akha kyâo ƀơi ƀon lan. Tơdơi kơ akŏ pơjing anom bơwih ƀong hrŏm, pok prong kual pla pơjing, ñu hơmâo man pơdong sang pơkra pơjing hơdôm djuai če sĭ brơi kơ tuai čuă ngui. Ră anai, hơdôm phun akha kyâo, hla kyâo mơng anom bruă dưi ba nao sĭ pơ dêh čar Japan hăng hơmâo mơnuih ƀon sang ƀơi anai tŭ mă. Lu bruă pơplih phrâo, thâo pơčeh, truh ră anai anom bơwih ƀong hrŏm mơng ñu djru brơi giăm 30 čô đah kơmơi hơmâo bruă mă, anai lĕ ƀing mơnuih djuai ania ƀiă, hơmâo bruă mă hăng hơmâo prăk pơhrui.

Amai Lê Thị Hồng Liễu, Khua anom bơwih ƀong hrŏm pơkra jrao akha kyâo, hla kyâo Sơn Ý, să Đạo Đức, tơring glông Vị Xuyên, tơring čar Hà Giang brơi thâo:

“Mơng tơlơi sit nik amăng ƀon lan,a anai lĕ kual kơčong čư̆. Dua dong lĕ gah yŭ phun kyâo glai ba glăi lu tơlơi dưi brơi ƀing gơmơi. Hlâo anun ƀing gơmơi ƀu thâo pla hơget ôh gah yŭ kyâo glai. Yua anun, kâo ăt hyu pel ĕp hơdôm phun pla ba glăi pơhrui lu hloh. Ră anai, hơmâo 4 gơnam mơng ƀing gơmơi hơmâo hơdôm anom bruă kĭ pơkôl blơi mut mơng tač rơngiao. Amăng dêh čar, ƀing gơmơi đing nao hơdôm gơnam hơmâo ƀơi ƀon lan. Tal sa lĕ ia kơƀô čo akŏ pơkra mơng hla kyâo, anai lĕ hơmâo 21 djuai hla kyâo, akha kyâo hơmâo ƀơi ƀon lan”.

Ră anai đơ đam tơring čar Hà Giang hơmâo rơbêh 1.500 phun akha kyâo, dưm dưm rơbêh 39 % mrô akhan kyâo, hla kyâo jrao amăng đơ đam dêh čar, Hà Giang hơmâo pơsit tong, phun akha kyâo lĕ sa amăng rơma phun pla phun amăng tơring čar. Anai lĕ akŏ phun kiăng Hà Giang gir run jing kual pla lu hloh amăng đơ đam dêh čar, pơđĭ kyar phun akha kyâo pơlir hăng bruă pơhrŏ trun ƀun rin ƀơi hơdôm boh tơring glông 30a. Ơi Vũ Tiến Hiếu, Kơ-iăng Khua gơnong bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan tơring čar Hà Giang brơi thâo:

“Tal sa lĕ pơsit tong hơdôm phun akha kyâo lăp djơ̆ hăng amuñ pơđĭ kyar, pơgiong bruă mă yua boh thâo kiăng kơ pơphun pla, bơwih brơi phun akha kyâo amăng tơring čar Hà Giang. Dua dong lĕ djru brơi hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô, anom bơwih ƀong hrŏm mut hrŏm amăng pla pơjing, pơkra, ba glăi hơdôm gơnam nua pơmă mơng akha kyâo. Tal tlâo lĕ pơphô hơdôm hơdră bruă sem lăng pơsit tong bruă pơlir hơbit kiăng pơphun mut hrŏm amăng pơkra pơjing, sĭ mơdrô”.

Ră anai tơring čar Hà Giang hơmâo pơjing kual pla phun akha kyâo hăng ba hơdôm hơdră djru pơlir ngă hmua, tui hăng gơnam hơmâo nua, pơhưč lu anom bơwih ƀong sĭ mơdrô amăng tơring čar hăng gah rơngiao nao tuh pơ alin pla, pơkra pơjing gơnam mơng akha kyâo mă yua boh thâo phrâo, măi mok phrâo, djơ̆ hăng hơdôm hơnong pơkă khut khăt amăng pơđĭ kyar hơđong kjăp sui thun. Sa amăng hơdôm boh anom bơwih ƀong sĭ mơdrô tuh pơ alin kơtang amăng bruă ngă hmua ƀơi Hà Giang lĕ kông ti pơčruh ngăn pơkra gơnam akha kyâo Bông Sen Vàng. Hơmâo gum djru, ngă gêh gal mơng hơdôm gơnong bruă, anom bruă, gưl gong gai, anom bơwih ƀong sĭ mơdrô anai hơmâo tuh pơ alin pơkra gơnam mơng akha kyâo prong 2.000 met karê tui hơnong pơkă GACP. Ơi Bàn Văn Sơn, Khua Kông ti pơčruh ngăn pơkra gơnam mơng akha kyâl Bông Sen Vàng brơi thâo:

“Kông ti hơmâo hơdră mơng blung a amăng pơkra gơnam mơng akha kyâo. Akha kyâo, hla kyâo lĕ yua kông ti pla. Kông ti tuh pơ alin mă yua ƀudah phun akha kyâo anai lĕ bruă pơlir hơbit djop sang anŏ, hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm ƀudah hơdôm grup sang anŏ kiăng kơ hơmâo hơdră lăp djơ̆. Laih dong hăng kông ti ăt hơmâo hơdră pơđĭ kyar phrâo dong. Anun lĕ bruă phun akha kyâo anai hăng tui hơnong pơkă mơng akha kyâo, hla kyâo, amra sem lăng brơi pơhlôm jrao pơkra rai klă hloh”.

Hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô lơ̆m tuh pơ alin pơđĭ kyar phun akha kyâo ƀơi Hà Giang, amra djru brơi 100% kmlai čan prăk kiăng pla anah phun kyâo, hrơi blan djru lĕ 36 blan. Sit biă ñu, Khul pơ ala mơnuih ƀon sang tơring čar Hà Giang hơmâo tơlơi pơtrun mrô 209 djru pla pơjing, pơkra brơi aset hloh 15 klai prăk brơi sa boh sang măi pơkra gơnam mơng akha kyâo, djru brơi 30% prăk yua lŏn apah, kual pla pơjing phun akha kyâo brơi hơdôm boh sang măi pơkra gơnam ƀơi ƀon lan, amăng 60 blan. Ƀuh hơmâo tơlơi dưi tui anun, kông ti pơčruh ngăn pơđĭ kyar ngă hmua, pla glai kyâo hăng ayuh hyiăng rơhuông adai Việt Nam ăt tuh pơ alin blơi măi mok, pơjeh phun pla, kiăng kơ hơmâo lu gơnam hăng gơnam pơkra rai hiam hơdjă. Ơi Cao Văn Quỳnh, Kơ-iăng Khua kông ti pơčruh ngă pơđĭ kyar ngă hmua, pla glai hăng ayuh hyiăng Việt Nam brơi thâo:

“Tui lăi pơthâo kơ phun akha kyâo ră anai mơng Việt Nam hơmâo giăm 20% phun akha kyâo pioh pơkra gơnam. Dua dong lĕ dong mơng bruă bruă hơmâo tơlơi tŭ yua mơng hơdôm hơbô̆ bruă pla glai kyâo dŏ aset đơi, yua anun lĕ kông ti hơmâo tuh pơ alin amăng bruă anai kiăng djru brơi ƀơƀiă phun akha kyâo brơi Việt Nam, hơmâo jrao pơkra rai tong ten anih. Dua dong lĕ kiăng hrưn đĭ tŭ yua amăng pla glai kyâo brơi mơnuih ƀon sang, ba glăi tơlơi dưi amăng bơwih ƀong huă”.

Hăng tơlơi dưi pơđĭ kyar phun akha kyâo mơng tơring čar Hà Giang, samơ̆ ƀu djơ̆ abih bang anom bơwih ƀong sĭ mơdrô tuh pơ alin amăng bruă anai lêng kơ truh kih soh. Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar Hà Giang hơmâo ba tơbiă lu hơdră pơhưč, ngă gêh gal brơi bruă pơđĭ kyar ngă hmua, pla glai kyâo. Sit biă ñu hơdôm tơlơi gum djru mơng hơdôm khul grup, anom bơwih ƀong sĭ mơdrô tuh pơ alin pơđĭ kyar. Ăt dưi lăi, bruă pơhưč anom bruă tuh pơ alin amăng ngă hmua, laih dong pơtrun hơdră pơđĭ kyar ngă hmua, lĕ bruă pơtrut pơđĭ kyar ngă hmua ƀơi tơring čar Hà Giang.