Bơyan kơphê ƀơi Dak Lak sit nik pơphun mơ̆ng rơnuč blan 10, samơ̆ kơphê juăt tơsă amăng krah blan 11 truh rơnuč blan 12 tui hluai kơ pơjeh pla, rim kual lŏn. Hơdôm thun jê̆ hăng anai, hrŏm hăng bruă mă yua bôh thâo phrâo amăng bruă pla, lu mơnuih hmâo mă yua pơjeh phrâo hmâo lu tơlơi klă: tơsă dưm kơnar hloh, kaih hloh bơhmu hăng hơdôm djuai pơjeh hơđăp, lu ñu dưi bĕ hơdôm tơlơi tơnap kơ ayuh hiăng. Tơlơi dô̆ glăi lĕ hrơi pĕ pơhrui kiăng hmâo asar kơphê hiam hloh. Ơi Lê Xuân thuỷ, ƀơi să Ea Na, tơring glông Krông Ana, tơring čar Dak Lak brơi thâo:

 “Pĕ kah hăng tơđar ƀu kiăng hăt kah hăng hlâo adih ôh, sit tơsă lĕ pĕ, ƀu pĕ dô̆ mơtah mơda đơi ôh ngă răm phun ñu. Sit tơsă phun hơpă kâo pĕ phun anun. Pĕ tơsă giong abih laih pơwot glăi pĕ bôh tơsă tơdơi găp ƀrô mơn”.

Tơdơi pluh thun djă pioh ƀơi rơnoh 30.000 – 40.000 prăk sa kg kơphê asar krô, lơm anun nua mă yua kơ phun pla, apah mơnuih mă bruă đĭ lu ngă ƀu ƀiă mơnuih tah hơtai hăng kơphê. Dua thun jê̆ hăng anai, nua kơphê đĭ lu ƀu hmao thâo 50.000 -60.000 prăk sa kg amăng thun hlâo (2023), thun anai đĭ 100.000 prăk sa kg, djơ̆ anô̆ ñu đĭ giăm truh 150.000 prăk sa kg, ngă mơnuih pla kơphê ƀơi Dak Lak pơphun bơyan pĕ kơphê amăng pran jua mơ-ak. Khă hnun hai, tui hăng ơi Trịnh Đức Minh, Khua Khul kơphê Buôn Ma Thuột, ră anai, nua kơphê đĭ lu khom ngă djơ̆ tơhnal pơkă kiăng pơhlôm kơphê klă hiam, mơ̆ng anun pơhlôm bruă sĭ hyu kơ dêh čar arăng kơjăp hăng sui thun. Amăng anun, bôh than yôm phăn hloh lĕ pĕ pơkê khom tơsă djrông 85% hăng čơhmu krô, pơkra mă ƀiă, răk pioh djơ̆ tui tơlơi pơkă, anô̆ klă hiam. Tơlơi anai khom hmâo tơlơi tŏng ten, gir run klă hăng sui hrơi samơ̆ pơplih glăi lĕ anô̆ klă hiam asar kơphê dưi pơplih rơđah, mrô pơhrui hmâo ăt lu hloh mơn, yôm phăn hloh lĕ djơ̆ hăng tơlơi kiăng ruah mă mơ̆ng anom blơi sĭ. Ơi Trịnh Đức Minh brơi thâo: mơnuih ngă đang hmua Dak Lak jai hrơi jai đing nao truh tơlơi anai.

 “Mơnuih ngă đang hmua thâo klă biă kơ djă pioh anô̆ klă hiam, ƀu djơ̆ tui bruă pla pơkra ôh mơ̆ dô̆ pĕ pơhrui dong. Amăng bruă pơphun ngă kơphê hơdjă, kơphê kơjăp phik, kơphê klă hăng lŏn drŏn, mơnuih pla ƀu dô̆ kiăo tui mrô kơphê mơ̆ arăng đing nao anô̆ kơjăp mơ̆ng đang pla. Sui hăng anai mrô pơhrui mơ̆ng Dak Lak năng ai ñu 3 tơn sa ektar hăng gir run djă pioh kah hăng gơnam ƀu kiăo tui mrô ñu lu ôh".

Dak Lak dưi lăng lĕ anih pla kơphê lu hloh mơ̆ng đơ đam dêh čar hăng kual lŏn pla rơbêh kơ 210.000 ektar, mrô ñu rim thun rơbêh kơ 550.000 tơn sa ektar asar kơphê krô. Kơphê jing gơnam mă mơ̆ng đang hmua ba jơlan hlâo amăng bruă bơwih ƀong tơring čar, bơdjơ̆ nao ƀơi anăp truh ngăn rơnoh pơhrui mơ̆ng lu mơnuih ƀôn sang dô̆ hơdip mơda ƀơi tơring čar. Kiăng pơlar bruă ngă kơphê kơjăp phik, ơi Nguyễn Văn Hà, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Dak Lak brơi thâo, tơring čar hmâo pơjing lu akô̆ bruă bơdjơ̆ nao kơphê hăng hmâo jơlan pơđĭ dlông anô̆ klă hiam kơphê mơ̆ng bruă pla, pĕ pơhrui, pơkra kơphê hăng sĭ kơphê. Amăng anun, pĕ pơhrui kơphê tơsă lĕ sa amăng hơdôm bôh than yôm phăn pơsit mrô, anô̆ klă hiam kơphê Dak Lak.

 “Ƀing gơmơi glăk pơtă mơnuih ƀôn sang anăm pĕ kơphê dô̆ mơtah mơda ôh, khom pơhlôm kơphê tơsă. Dua lĕ pơsir tơdơi kơ pĕ giong kiăng pơhlôm kơphê klă hiam. 3 lĕ, glăk rơkâo hơdôm bôh anom blơi sĭ kơphê kơ dêh čar tač rơngiao tañ pơphun gum hrŏm hăng hơdôm bôh anom mă bruă hrŏm, anom pơphun bruă mơ̆ng mơnuih ngă đang hmua kiăng kơphê mơ̆ng pô tơdơi kơ pĕ giong amra dưi pơkra, pơkra pioh sĭ kơ dêh čar tač rơngiao pioh pơhlôm klă ăt kah hăng bôh tơhnal”.

Pĕ pơhrui kơphê tơsă ƀu kơnong kơ ngă kơphê klă hiam ôh mơ̆ ñu dô̆ jing yak nao kơjăp djru pơjing anăn păn kơphê Việt Nam ƀơi jar kơmar dong. Mơnuih pla kơphê Dak Lak hăng pran pơsit pô glăk jai hrơi jai djru pơsit bruă yôm phăn amăng bruă pla pơkra kơphê Việt Nam./.