Jơnum sang čơ pơdă prưng gơnam pơkra mơng kơphê thun 2023 jing sa amăng lu bruă phun mơng mông Jơnum ngui Kơphê Buôn Ma Thuột tal 8 thun 2023. Jơnum sang čơ hơmâo pơphun ƀơi Anom bruă gru grua tơring čar Dak Lăk, giăm ƀơi Jơlan člah 6 Buôn Ma Thuột, kiăng abih bang ƀing tuai, biă ñu lĕ mơnuih ngă hmua nao lăng, blơi gơnam. Ơi Ama Thoen (djuai ania Êđê) dŏ ƀơi să Hòa Phú, plơi prong Buôn Ma thuột nao ngui pơ sang čơ brơi thâo: Sang anŏ ñu ngă kơphê hơdôm pluh thun hăng anai, samơ̆ bruă hrăm, hmư̆ tui boh thâo ia rơgơi pơkra gơnam tam mơng hơdôm boh tơring ƀu dưi lui ôh.

“Nao ngui hrŏm hrơi jơnum ngui kơphê tal anai yua dah kiăng lăng pơjeh kơphê pơ kual pơkŏn arăng pla hiư̆m pă, hiam mơn, klă hloh mơn, bơ pơ plơi ƀing gơmơi pla mơn samơ̆ ƀu hiam đơi ôh. Yua hnun kâo rai lăng kiăng hrăm tui mơng arăng dong đah mơng pla klă hloh, kiăng kơphê mơboh hloh, pơhrui gơnam kơ sang anŏ lu hloh, hơmâo hrăm tui kiăng klă hloh, hơmâo thâo boh thâo ia rơgơi ngă kơphê đah kơphê mơng mơboh, sĭ pơmă hloh mơn”.

Đĭ rơdêh thut ataih rơbêh 60km, mơng să Čư̆ Pơng, tơring glông Krông Ƀuk, Dak Lăk, rơkơi bơnai amai H’Ích Niê (djuai ania Êđê) nao lăng hrơi ngui ngor Kơphê Buôn Ma Thuột tal 8, čang rơmang ĕp hơdră ngă kơphê lăp djŏ hăng ayuh hyiăng pơplih ră anai. Amai H’Ích Niê ră ruai kơ tơlơi tơnap tap mơng mơnuih ngă kơphê ră anai, anun lĕ kơnang lu đơi kơ kmơk jrao, jrao pơgang phun pla, lơ̆m anun ayuh hyiăng jai hrơi pơplih phara.

“Nao lăng Hrơi jơnum ngui kơphê Buôn Ma Thuột kâo mơ-ak biă, lăng djŏp mơta hyơ hiam soh đôč. Čang rơmang mơng anai, mơnuih ngă kơphê tui hăng ƀing gơmơi anai amra hơmâo kơphê sĭ pơmă ƀiă, đah mơng dưi tla hnưh kơ arăng. Rơnuk anai pla kơphê phara hăng rơnuk amĭ ama ta đưm hlâo. Đưm adih adai ñu huăi tui anai ôh, bơ ră anai adai pơplih phara, ƀu lăp tui đưm dong tah. Ta pla kơnang đơi kơ ia jrao, kmơk pruai anun jing mơnuih ngă kơphê tơnap biă. Amĭ ama ta đưm hơdip amăng rơnuk ayuh hyiăng lŏn adai lăp, lŏn hyôk, pơhmu hăng ƀing ta ră anai tơnap biă”.

Amăng mrô rơbêh 400 jơgăn pơdă gơnam mơng Jơnum ngui pơdă prưng bruă kơphê thun 2023, anih pơdă gơnam mơng hmua hmư̆ hing (arăng iâu OCOP) mơng tơring čar Dak Lăk hiam phara. Amăng anun hơmâo 2 jơgăn pơdah mring hlao anun lĕ Anom ngă ƀong hrŏm bơwih brơi bruă ngă hmua Công Bằng Ea Kmat Hòa Đông (tơring glông Krông Pač) hăng Anom ngă ƀong hrŏm bruă hmua Bơwih brơi Công Bằng Ea Tu (plơi prong Buôn Ma Thuột). Hăng eng ao djuai ania Êđê, amai H’Moan Êban brơi thâo, sang anŏ ñu jing ding kơna amăng Anom ngă ƀong hrŏm Bruă hmua Bơwih brơi Công Bằng Ea Tu mơng hrơi blung a phrâo akŏ pơdong, thun 2015. Truh ră anai, hơmâo laih 250 boh sang anŏ djuai ƀiă jing ding kơna mơng anom ngă ƀong hrŏm, đang kơphê hơmâo rơbêh 210 ha, rim thun hơmâo năng ai 600 tơn kơphê uă kơđuh. Tơlơi yôm hloh lĕ pơplih hơdră ngă kơphê kiăng mơboh lu, asar kơphê hiam.

“Mơng hrơi mut amăng anom ngă ƀong hrŏm jing sang anŏ gơmơi pla kơphê phara; mơng bruă pruih ia, pruai kmơk lêng kơ phara soh. Djŏp bruă bruă pruih ia, pruai kmơk, čơkăp than lêng kơ hơmâo pơtô brơi djơ̆ hơdră. Ƀing apăn bruă ngă kơphê mơng Anom ngă ƀong hrŏm pơtô brơi ta mơng bruă pruih ia, pruai kmơk, čơkăp than hiư̆m pă đah mơng klă”.

Wai lăng anih pơdă gơnam mơng anom ngă ƀong hrŏm bơwih brơi bruă ngă hmua Công Bằng Ea Kmat, să Hòa Đông (tơring glông Krông Pač, Dak Lăk), yă H’Oăn Ayun brơi thâo: Anom ngă ƀong hrŏm hơmâo akŏ pơdong sui mơng anai giăm ha pluh thun laih, kiăng pơplih hơdră ngă kơphê klă hloh kơ mơnuih pla kơphê. Djuai phun pla hơmâo ruah tong ten, mơboh lu hloh mơn; juăt pơtô brơi ding kơna kơ boh thâo pla phrâo, pruai phun pla, hơdră pơgang glăi ayuh hyiăng pơplih. Abih bang bruă pla, wai lăng, pĕ pơhrui, pơkra hơmâo ngă tui djơ̆ hơnong pơkă Rair Trade. Yă H’Oăn Ayun ăt brơi thâo, truh mông anai, Anom ngă ƀong hrŏm bơwih brơi ngă hmua công bằng Ea Kmat hơmâo rơbêh 460 ha kơphê, hơmâo 99 čô ding kơna (amăng anun hơmâo mơnuih ƀon sang djuai ƀiă hơmâo 93%). Tơlơi yôm hloh lĕ neh met wa pơplih hơdră ngă kơphê tui boh thâo phrâo, ngă bruă pơtruh nao rai, mơng anun pơđĭ tui anŏ yôm mơng kơphê, pơđĭ tui prăk kơ mơnuih pla.

“Tơlơi pơplih lu hloh lĕ mơng hrơi hơmâo anom ngă ƀong hrŏm, abih bang hơmâo hrăm boh thâo phrâo pla kơphê. Ƀu djơ̆ tui mơng hlâo dong tah, ră anai pla kơphê, rông phun kơphê khŏm djơ̆ hơdră, hơmâo mơnuih nao pơtô brơi ƀing ta čơkăp than kơphê, pĕ kơphê tơsă, ƀu dưi pĕ mơtah, tui anun kah kơphê ñu klă hloh. Tơlơi klă kơ mơnuih ngă hmua lĕ hơmâo hrăm klă hloh laih anun kơphê hơmâo nua hloh”.

Jơnum ngui kơphê Buôn Ma Thuột tal 8 pơđut laih, tơlơi gêh gal kơ bruă ngă kơphê hơmâo pok pơhư. Mơng mông jơnum anai, mơnuih ngă kơphê thâo hluh, thâo tuh pơ alin, ngă kơphê klă hloh; pĕ kơphê, pơkra kơphê klă hloh, jơman hloh, mơng anun nua ñu pơmă hloh mơn.