Tal blung a amăng gru grua jơnum ngui, yă Vanusia Nogueira – Khua Khul Kơphê Jar kơmar (ICO) – hmâo nao pơhmư̆ hăng hmâo tơlơi pơhiăp yôm phăn amăng mông jơnum pok phun. Bruă jơnum ngui anai pơsit pơđom pioh yak anăp nao yôm phăn amăng bruă pơđĭ tui pran gơgrong mơ̆ng kơphê Việt Nam amăng hơdôm bruă pơlir hơbit đơ đam rŏng lŏn tơnah. Amăng 3 hrơi gum hrŏm hơdôm bruă mă mơ̆ng jơnum ngui, yă Vanusia Nogueira lăi pơthâo pran jua ñu mưn:

“Kâo tơkeng rai mơ̆ng sa bôh sang anô̆ ngă đang kơphê, ƀing gơmơi juăt lăi pơ̆ Brazil lĕ, ƀing gơmơi hmâo kơphê ƀơi anai pơ ala kơ drah. Hăng klă biă lơm kâo ƀuh plơi prong anai hơdip hăng kơphê ñu hiưm hơpă hăng gơnam mơ̆ gong gai tơring čar hmâo brơi laih hơdôm mơnuih pla pơkra ñu. Yua kơ anun lĕ sa mông ƀong mơñum hăng mông ƀong mơñum anun ƀu kơnong kơ pioh kơ ƀing gơmơi đôč ôh, ñu dô̆ pioh kơ hơdôm mơnuih pla pơkra ñu ƀơi anun dong, abih bang hơdôm bôh sang anô̆ ƀuh ƀô̆ ƀơi anun, hăng anai lĕ sa tơlơi hơget anun lăp ƀuh phara biă”.

Jơnum ngui thun anai hmâo tơlơi gum hrŏm mơ̆ng 28 grŭp jar kơmar, pok tơbiă lu tơhnal gal sĭ mơdrô hăng tô nao rai. Hơdôm bruă mă ƀuh rơđah kah hăng: Jơnum ngui pơdă prưng kơphê, Jơnum ngui sĭ mơdrô gah jar kơmar, Bruă pơplông hna kơphê phara ha jăn mơ̆ng Việt Nam thun 2025 ƀudah Hrơi jơnum ngui kơphê brơi mơñum kơphê đôč hmâo tum pơƀut hơdôm rơtuh čơgăn gơnam mơ̆ng hơdôm bôh anom bơwih ƀong amăng lŏn ia hăng mơ̆ng dêh čar tač rơngiao. Ơi Lê Đức Huy, Khua Khul ding kơna Sang bruă bơwih ƀong mơnuih ƀôn sang sa ding kơna blơi sĭ gơnam hăng dêh čar tač rơngiao lơ 2/9 Dak Lak, hur har pran jua lăi pơthâo:

“Simexco hăng pran jua mơ-ak lơm gum hrŏm Jơnum ngui kơphê thun anai hăng ƀing gơmơi lăng ñu lĕ tal Tết mơ̆ng kơphê Việt Nam. Kâo 16-17 thun mă bruă gah kơphê Dak Lak, gum hrŏm hmâo 6 tal jơnum ngui laih hăng rim tal jơnum ngui lĕ rim wot pơplih phara hăng jơnum ngui tal anai lĕ jơnum ngui pơkra kơphê kơjăp hloh. Ƀing ta jao nao rai bôh thâo phrâo pioh pơhrua hrŏm pơđĭ kyar pioh pơjing rai robusta Việt Nam hmâo bôh than phrâo”.

Ngă pơhưč năng ai ñu 250.000 wot čô tuai, amăng anun hmâo 1.800 čô tuai jar kơmar, Jơnum ƀu kơnong kơ jơnum ngui lăi pơhưč mơ̆ng hơdôm bôh anom bơwih ƀong sĭ mơdrô ôh mơ̆, ñu dô̆ jing tal pioh mơnuih ƀôn sang hăng tuai čuă ngui pơhrua pô amăng bôh thâo đưm phara mơ̆ng Dak Lak. Ơi Y Lơi Ayun, să Ea Yông, tơring glông Krông Pač, ră ruai:

“Mơnuih ngă đang kơphê gum hrŏm jơnum ngui kơphê tal 9 mơ-ak pran jua biă ăt jing tơlơi gal mơnuih ngă đang hmua pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆ jai hrơi jai đĭ dlông tui. Anai ăt lĕ tơhnal gal pioh ĕp arăng tuh pơplai amăng lŏn ia pô hăng mơ̆ng dêh čar tač rơngiao”.  

Amai Phương Oanh, ding kơna Khul mơnuih hlăk ai bơwih ƀong Gia Lai, pơdah pran jua:

“Hmâo sa tơlơi phara hăng kâo ƀuh lăp djă pioh biă yua kơ khua tơring čar Dak Lak lăng ba biă hăng djru kơ khul mơnuih bơwih ƀong sĭ mơdrô anun hmâo pơjing rai anih jơnum ngui anun lĕ tơlơi bơkơtuai mơ̆ng hơdôm mơnuih bơwih ƀong sĭ mơdrô amăng, gah rơngiao tơring čar hăng jar kơmar. Amăng tơlơi jơnum ngui ƀơi Buôn Ma Thuột hiam tui anai sit nik jing sa Jơnum ngui lăp pioh kơ lu mơnuih thâo truh”.

Tuai jar kơmar ăt hor mơn lơm nao jơnum ngui kơphê Buôn Ma Thuột tal anai. Ayong John Cuttance Dunedin, rai mơ̆ng New Zealand, lăi pơthâo:

“Kơphê ƀơi anai jơman biă, gơnam ƀong ngă pơhưč, ană mơnuih lĕ hmač thâo tŭ jum tuai dong. Kâo pơmin hmâo sa hrơi kâo amra pơwot glăi hăng tuh pơplai ƀơi Dak Lak”.

Ơi Marc Knapper, Khua anih jưh pơ ala kơ dêh čar Mi ƀơi dêh čar Việt Nam ăt pơsit yôm mơn tơlơi anai:

“Ƀing gơmơi hmâo nao pơhmư̆ laih lu bruă jơnum ngui ƀơi Việt Nam, samơ̆ Jơnum ngui Kơphê Buôn Ma Thuột lĕ jơnum ngui mơ-ak hloh mơ̆ ƀing gơmơi tôm gum hrŏm. Hơdră pơphun hmâo akô̆ tlôn hăng ngă pơhưč pran jua dong”.

Hrŏm hrŏm hăng hơdôm bruă jơnum ngui, tơring čar Dak Lak hmâo pơphun jơnum pok phun lu rơwang bruă yôm phăn kah hăng Grŭp anom sĭ mơdrô – Sang jưh tuai – Sang dô̆ ƀơi plơi prong Buôn Ma Thuột, rơwang bruă Kual sang măi Phú Xuân hăng biă ñu lĕ Sang măi kơphê Trung Nguyên Legend – sang măi kơphê prong hloh Đông Nam Á. Hơdôm rơwang bruă anai ƀu kơnong kơ pơplih ƀô̆ mơta plơi prong ôh mơ̆ ñu dô̆ djru ngă brơi Buôn Ma Thuột anăp nao hloh truh tơhnal pơkă jing “Plơi prong kơphê mơ̆ng rŏng lŏn tơnah”. Pơhiăp amăng mông pơđut jơnum ngui, ơi Nguyễn Thiên Văn, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Lak, pơtŏng sit:

“Truh kih mơ̆ng Jơnum ngui Kơphê Buôn Ma Thuột tal 9 lĕ pran pơtrut kơtang pioh ƀing gơmơi gir run hloh dong amăng bruă mă yua kơ tơhnal ba tơbiă pơdŏng Dak Lak pơđĭ kyar tañ, pơdrŏng asah, klă hiam, thâo rơgơi, djă jă gru grua. Hrŏm hăng anun anai ăt lĕ tơhnal pioh pơpŭ kơphê Việt Nam hăng pơđĭ tui dong anăn păn Kơphê Buôn Ma Thuột ƀơi jar kơmar”.

Jơnum ngui Kơphê Buôn Ma Thuột tal 9 ƀu kơnong kơ sa jơnum ngui bôh thâo đưm ôh mơ̆, ñu dô̆ jing sa gru pơđom pioh yôm phăn amăng jơlan pơsit anăn păn Kơphê Việt Nam. Hăng tơlơi gum hrŏm mơ̆ng hơdôm khul grŭp jar kơmar, anom bơwih ƀong, mơnuih ƀôn sang hăng tuai čuă ngui, jơnum ngui hmâo pơjing laih sa anih bơkơtuai phara ha jăn, pok tơbiă lu tơhnal gal pơđĭ kyar gơnong bruă kơphê pô lŏn ia pô. Truh kih anai amra jing phun than kơjăp pioh Dak Lak hrưn hyu ataih, ngă brơi Buôn Ma Thuột jing anih nao mơ̆ng kơphê rŏng lŏn tơnah./.