Ră anai, tơring čar anai, mơnuih ƀôn sang ngă hăng sang bruă sĭ mơdrô hlăk ba yua anŏ gêh găl tui hơdră pơkra ming gơnam sĭ mơdrô hơdjă rơgoh, pơđĭ tui rơnoh sĭ mơdrô gơnam đang hmua mơ̆ng kual čư̆ siăng.

Kual lŏn pơ guai dêh čar mơ̆ng Khe Sanh nao pơ Hướng Phùng tơring glông Hướng Hóa arăng bơhmutu kah hăng Đà Lạt tal dua, yua kơ ayuh hyiăng lŏn mơnai glai klô lŏn drơ̆t mriah pơ anai gêh găl biă mă pla kơphê hơdôm thun rơnuk ayăt Prang sua mă lŏn Đông Dương đưm đă. Hơdôm boh să Hướng Phùng, Hướng Linh, Hướng Sơn dưi lăng kah hăng anih phun pla kơphê ƀơi Quảng Trị hăng abih bang truh 5000 ha. Kơphê pơ anai pơjeh kơphê če-Arbica, pơjeh kơphê lu mơnuih ƀôn sang Mi kô̆ hor mơñum biă mă. Tui hăng ơi Lê Trung Hưng-mơnuih kơhnâo kơhnăk gah bruă kơphê jar kmar lăi:

“Anŏ gêh găl mơ̆ng bruă pla kơphê kual anai lĕ hmư̆ hing mơ̆ng đưm truh ră anai, ƀơi Việt Nam ta lu mơnuih thâo soh Quảng Trị hơmâo kơphê lir hơbit hăng gru grua phun mơ̆ng lŏn ia ta đưm pơđĭ kyar kơphê lơ̆m rơnuk Prang truh ră anai, sa dơ̆ng lĕ mơnuih ngă hmua pơ anai lăi hrom triăng biă mă laih anun gơñu thâo lŏn pơ anai, ayuh hyiăng gêh găl hăng pla kơphê”.

Tơdah kơphê hlăk rŭ đĭ, hmư̆ hing jing gơnam sĭ mơdrô phara biă mă lĕ, hơbơi plum arăng hlăk pok prong anih pla hăng pơkra ming tơpung ba sĭ mơdrô pơ dêh čar Mi hăng Mi kô̆. Đơ đam pla hơbơi plum truh kơ 12 rơbâo ha, rơnoh sĭ hơbơi plum (hơbơi ƀlang) ba glăi kơ mơnuih ngă hmua ƀơi Quảng Trị kơnong tơdơi kơ phun pơdai đôč. Ƀơi dua boh tơring glông kual čư̆ siăng Hướng Hóa hăng Đak Krông, kual pla hơbơi plum lu mơ̆ng sang măi kuă (k’uă) tơpung hơbơi ƀlang Hướng Hóa hơmâo 6000 ha.

Rup yua VOV4 pơdah thâo

Gơnam mơ̆ng đơ đam hơbơi plum anai djop brơi kơ 60% jua kơtang mơ̆ng sang măi k’uă pơkra tơpung kơ sang măi. Sit năng ai kơnong tơring čar Quảng Trị đôč hơmâo, mơnuih ngă hmua pla hơbơi plum tơring glông Hướng Hóa akŏ pơjing Khul sang anŏ pơhrui glăi ha rơtuh klăk prăk, sang anŏ pla hơbơi plum dưi pơhrui glăi mơ̆ng 100 klăk prăk pơngŏ lơ̆m sa thun. Ơi Lê Văn Thể, Khua sang măi k’uă tơpung hơbơi ƀlang Hướng Hóa, tơring čar Quảng Trị brơi thâo:

"Hơbơi ƀlang lĕ dưi pla amăng kual anai boh lu hơbơi lôm hăng anŏ hiam tơpung prong mơ̆n, tuai dêh čar ta hăng tač rơngiao bơni biă mă, hơmâo anăn hơbơi ƀlang jơman hloh anun arăng blơi lu. Kâo ƀuh tơlơi gêh găl amăng bruă pla hơbơi plum prong, hnong mơboh lu pơkă dưm dưm mơ̆ng tơring čar Quảng Trị hơmâo hơbơi buč pơhrui glăi mơ̆ng 16 truh 20 tơn hơbơi tui hluai kual”.

Tơlơi ră ruai kơ bruă pla kơphê hăng hơbơi plum hơmâo pơsit laih anăn sĭ mơdrô hmư̆ hing. Ƀơi hơdôm kual lŏn treng tơkai čư̆ siăng giăm guai dêh čar či Quảng Trị dŏ hơmâo dơ̆ng pơtơi laih anun hơdôm djuai phun pla akha kyâo pơkra rai ia jrao pik mia amăng drơi jăn. Hăng gơnam pla anai djru hrom pơjing rơnoh sĭ mơdrô gơnam đang hmua hơmâo nua hơđong. Tui hăng tơlơi jŭ yap mơ̆ng anom bruă ngă hmua, Quảng Trị hơmâo năng ai 1000 mơta phun pla pơkra ia jrao mơ̆ng akha kyâo kah hăng phun aring hmôk juăt lăi quế, phun kuaih glai juăt lăi sa nhân, phun bơr, phun chẩu, phun tơrong phĕt, phun čè hla kơñĭ, phun hương ñu, phun kơñĭ, phun rơya, Diệp Hạ Châu….tui hăng yă Mai Thị Thủy, kông ty pơkra ia jrao pik mơ̆ng jrao akha kyâo Định Sơn-Quảng Trị lăi:

“Kual lŏn pla phun jrao akha kyâo mơ̆ng ƀing gơmơi lĕ ƀu hơmâo dưm ia jrao put ôh, ƀing gơmơi mă yua phun jrao pla hnong hnăi đôč…..”

Ăt kah hăng lu tơring čar, tơring glông kual čư̆ siăng pơkŏn mơ̆n, Quảng Trị ƀu ƀiă ôh gơnam đang hmua hơmâo rơnoh sĭ mơdrô yôm, djơ̆ hăng anŏ gêh găl pơđĭ kyar, djru hrom pơsir bruă mă laih anun pơhrui glăi kơ mơnuih ƀôn sang ngă hmua. Khă tui anun, djru hrom prong amăng bruă pơkra ming gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng đang hmua hăng dưi ba nao sĭ mơdrô truh pơ anih anom sĭ mơdrô pơprong, tơnap biă pơmut nao; yua pơkra ming hăng hơbô̆ anet raih daih, aka ƀu akŏ pơjing khul tơpuôl ngă hrom pơhơđong rơnoh sĭ mơdrô ôh. Hơmâo ƀiă gơnam sĭ mơdrô mah tuh pơ alin pơkra ming hăng hơbô̆, gru kơnăl, anăn sĭ mơdrô hơmâo tŭ yap gơnam OCOP gưl tơring čar laih samơ̆ bruă pôr pơthâo pơhưč blơi aka truh pơ mơnuih blơi ôh, aka pok prong anih anom sĭ mơdrô, ba hyu dŏ kơƀah.

Hrom hăng anun, lu tơlơi tơnap tap pơkŏn, kah hăng tui hluai bơyan, tui hluai anŏ hiam gơnam pơkra ming, anŏ kiăng mơ̆ng mơnuih blơi….

Tui hăng ƀing mơnuih kơhnâo kơhnăk lăi, kiăng pơkra ming sĭ mơdrô jai hrơi lu lĕ gơnam đang hmua khom pla pơjing djơ̆, ngă rơgoh hơdjă, ƀu mă yua lu kmơ̆k pruai, ia jrao pơdjai hlăt arong aruač ôh, khom pơđĭ tui anŏ kơtang pơhno, pơđĭ kyar anih pla, pơkra ming sa dơnuai ƀơi kual čư̆ siăng, djop gơnong bruă, tơring glông amăng tơring čar hăng mơnuih ngă hmua, pô sang pơkra ming gơnam sĭ mơdrô khom ngă tui djop tơlơi gêh găl pơkă rơđah rơđong. Tơlơi pơgôp hiăp mơ̆ng yă Nguyễn Thị Thu, Khua khul pơčeh phrâo Hơdră mă bruă ngă hmua hơdjă hơđong kjăp MEVI lăi:

“Tui anun, ƀuh rơđah anai lĕ kiah hơmâo dua mơta anun đôč aka ƀu djop pran ĕp hơdră pơsir lăp, ƀing ta kiăng pơjing rai gru anăn phrâo hăng anih pioh hrăm tui, hyu čuă lăng pơtrut pran jua kơ mơnuih ngă hmua. Dua lĕ kơčăo bruă anun kiăng pơtum nao kơ bruă pơđĭ anŏ hiam amăng bruă pơtô hrăm, kiăng thâo phun tơdŭ anih pla pơjing, pơkra ming rai gơnam sĭ mơdrô anun, tơbiă rai mơ̆ng anŏ kiăng mơ̆ng mơnuih ƀôn sang hăng pơtô brơi ƀơi anăp mơta hơdră mă bruă, tăp năng nao hrăm pơ đang hmua hlăk ngă tui hơbô̆ phrâo ba glăi boh tŭ yua laih, anai kah dưi djru kơ mơnuih ƀôn sang tơdah ƀu ngă hnun hă, ta ngă laih ăt tơnap mơ̆n tŭ yua”.

Ơi Phạm Hồng Quất, Khua anom bruă pơđĭ kyar anih anom sĭ mơdrô hăng sang bruă sĭ mơdrô gah boh thâo ia rơgơi lăi lĕ:

“Ñu kơƀah lu mơta biă mă pioh kơ arăng pơblih ƀudah gơnam đang hmua ră anai hơmâo lu črăn phrâo mơ̆, kiăng ngă tui hơdjă rơgoh hăng lir hơbit bruă pơđĭ kyar hơđong kjăp jing anai yơh hơdôm anăp kiăng ngă tui dưi pơtrut anŏ gêh găl mơ̆ng ta. Kiăng tui anun lĕ khom kơtưn pơtruh brơi hăng pơđĭ kyar khul ngă bruă pơgang ayuh hyiăng hơdjă rơgoh, thâo pơčeh phrâo, lir hơbit tong ten hăng bruă ngă pơčeh phrâo mơ̆ng pơphun bruă mă gưl dêh čar laih anun pơlir hơbit lu mơnuih ƀôn sang mơ̆ng tač rơngiao djru hrom kiăng pơđĭ kyar hmar hloh hăng hơđong kjăp”.

Ta dưi lăi, lŏn mơnai glai klô ayuh hyiăng brơi kơ kual lŏn Quảng Trị lu anŏ gêh găl phara pioh pơđĭ kyar ngă hmua pla pơjing. Khă tui anun, đơ đam lŏn ngă hmua aka ƀu prong ôh samơ̆ djuai gơnam đang hmua ba sĭ mơdrô lu mơta, lu djuai. Kiăng pơđĭ tui rơnoh sĭ mơdrô gơnam đang hmua, biă mă ñu ƀơi tơring čư̆ siăng lĕ mơnuih ngă hmua khom thâo hăng pơsit mă gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng đang hmua jing gơnam hiam klă tŭ yua phara hơjăn. Rơnoh anun yơh jing anŏ pơlir hơbit nua hiam mơ̆ng kual lŏn plơi pla glai klô lu adai pơ-iă hăng angin rơbŭ anai.