Tơlơi thâo ten kơ djuai hlăt blơ̆n akŏ bơyan puih

Hrơi mông hơdip mơ̆ng hlăt blơ̆n anai, găn rơgao pă wơ̆t ñu lôk drơi, mơ̆ng boh, čeh hlăt mơda thun 1 hrơi truh thun 6 hrơi, jing bia, laih jing dăng dit yơh.

Tơlơi thâo kơ rup rap, tơlơi hơdip hăng juăt ngă

Truh prong jing dăng dit atâo: Tơdah tơnô boh dlông ñu 16 mm, ačăng ñu dlông 37 mm. ačăng gah anăp uai hăng brung tit tut uai brư, hơmâo rup kô̆ boh dô ia kô̆ uai-kơñĭ kah adrăng pơdai lơ̆m amăng ačăng gah anăp dăng dit atâo prong laih lĕ ƀu rơđah ôh. Truh prong jing dăng dit atâo ñu hơdip mơ̆ng 12-14 hrơi, juăt hyu ƀong amăng mơmŏt mlam, tơhrơi ñu găm amăng anih hơgŏm mơmŏt; juăt ƀuh dŏ amăng lôm hla kơtor mơda tơhrơi.

Boh : Ñu boh jing hruh, boh rup dô prong 0,75 mm; phrâo boh ia kô̆ uai-kô̆ mơtah, tơl či čeh ană pơblih jing uai ia lŏn drơ̆t.

Juăt ƀuh hruh boh ñu mơboh ƀơi hla kơtor. Lơ̆m sa hruh mơ̆ng 50-200 asar boh, dăp jing 2-3 tal hăng hơmâo blâo ia mriah-jŭ gôm hĭ. Sa drơi hlăt jing dăng dit atâo prong laih ñu dưi boh tơdơi mơ̆ng 2-10 hrơi, lơ̆m plah wah mơ̆ng 3-5 hrơi ƀơi anih djrưh pơ-iă hlor mơ̆ng 20-30 đô̆ C.

Hlăt mơda: Hlăt mơda thun 6 hrơi, mơ̆ng 1 truh 2 hrơi lĕ hlăt blơ̆n anai drơi jăn mơtah ƀlơk, kơñĭ ƀlơk; thun mơ̆ng 3 hrơi truh 6 hrơi lĕ pơblih ia iom amăng drơi jăn phara soh, kô̆ uai, uai ƀlơk, uai jŭ, mơtah hla kyâo, mơtah jŭ pyơ̆k…tui hluai anih dŏ hăng mơnong ñu ƀong.

Anŏ prong hlăt mơda thun 1 hrơi năng ai 0,5 mm, truh thuh 3hrơi dlông mơ̆ng 6-9 mm; thun hrơi tal 6 prong yơh dlông mơ̆ng 30-40 mm.

 Pơtong lăng thâo krăn hlăt mơda:

Ƀơi tơthơi hlăt mơda thun mơ̆ng 4 truh 6 hrơi ƀuh rơđah rup boh hră Y ( I gret) kơđai glăi ia kơñĭ, gah rŏng jŭ hăng blâo khăng dlông biă. Gah rŏng, atuut kian tal 2 yap mơ̆ng rơnuč đĭ nao akŏ hơmâo pă bit tơhnal jŭ dăp jing rup lă pă akiăng pơđơr, lơ̆m atut pơkŏn lĕ hơmâo 4 tut jŭ dăp hĭ hrup rơñan.

Bia: Ñu hơmâo hruh bia gôm, uai ačăng kla lăng dơnar. Tơdah bia tơnô dlông mơ̆ng 13-15 mm bơ bia ania lĕ dlông mơ̆ng 16-17 mm. Atŭt kian gah rơnuč hơmâo 2 ƀĕ drơi hñueng.

 Kiăng thâo krăn anŏ ngă sat phun pla:

Kơnong kơđiăng hlăt mơda pơrai phun pla. Hlăt mơda mơ̆ng 1-2 hrơi hăng thun 6 hrơi ƀong ƀiă đôč samơ̆ hlăt mơda mơ̆ng 3 hrơi truh 5 hrơi ƀong hla mơda ngă brung brang phun pla budah hơmâo rup ngă păng kiăng ber dlông rup chữ nhật ia kô̆ thâo ba mơtam. Hlăt mơda prong tui ƀong tui grông hla, atong hla jing hơmâo amăng hluh pơprong kah hăng bah amăng phă.

Hlăt mơda ƀong eh ƀong eh lu biă mă hăng djah eh đôm ƀơi hla, tơdŭ phun kơtor anun amuñ ƀuh.

Phun kyâo hlăt ƀong

Hlăt mơda hlăt blơ̆n akŏ bơyan puih ñu ƀong rơbêh 300 mơta hla rơ̆k, kyâo pơtâo, wơ̆t phun kơtor, bơnga, rơtă rơbai, pơdai, tơbâo, añăm pơtam, tơrong…samơ̆ lu biă mă lu biă mă ñu phun kơtor mih, kơtor điơ̆,  hrĕ plui, hơdă, kơtor pioh rông mơnong.        

Jơlan hlăt lar hyu kơtang

Hlăt blơ̆n brung akŏ bơyan puih lar tui jơlan:

Hlăt mơda rui hyu mơ̆ng phun anai nao pơ phun pơkŏn, mơ̆ng đang hmua anai, nao pơ đang hmua pơkŏn.

Hlăt mơda, bia, boh tăp năng dưi đuăi hyu ania ñu ba hyu, tui hluai djah phun pla ta pơđuăi hyu, ñu găm amăng hla phun anun mơ̆ng anih anai pơtruh anih pơkŏn, ñu dŏ amăng phun rơ̆k, phun kơtor yuă čem mơnong…lơ̆m ta ba hyu, hlăt, boh hlăt găm amăng phun, hlơ rơ̆k anun ƀơi anŏ găn jơlan guai dêh čar, đôm amăng gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng tač rơngiao rai pơ Việt Nam ƀudah plah wah plơi anai, să anai să adih, tơring čar anai truh pơ tơring čar pơkŏn amăng dêh čar.

Truh prong laih, dăng dit por hyu  boh, čeh ană mơ̆ng anih hơdôm rơtuh met truh pơ hơdôm hơpluh km.

Dăng dit atâo prong laih đuăi hyu kiăo tui kơ angin pưh, por nao ataih hơdôm rơtuh km.

Hơdră pơhlôm pơgang

Pơhlôm pơgang hlăt blơn brung akŏ bơyan puih hăng bruă wai lăng tong ten djop mơta arong aruač:

1.Hơdră ngă hmua

-Mă yua pơjeh kơtor ƀiă hlăt ƀong, hlăt blơ̆n brung akŏ bơyan puih juăt ngă.

-Ngă rơgoh rơ̆k rum jum dar anih pla, đang kơtor pioh pơgăn huăi hơmâo anih hlăt dŏ ƀudah dăng dit găm.

-Kai čuar laih anun ƀhu lui sui, kiăng boh dăng dit, bia ñu dŏ amăng lŏn djai hĭ ƀudah hơdom kĕ ƀong.

-Pơblih nao rai pla kơtor-pơdai hmua ia kiăng pơdjai abih ană bia, hlăt dŏ amăng lŏn. Kai čuar tong ten kiăng pơdjai hruh bia, ană dăng dit dŏ amăng lŏn.

2. Hơdră ngă hăng tơngan:

-Sem lăng na nao đang hmua ta, biă mă lơ̆m kơtor kiah čăt đĭ mơ̆ng 3-6 pok hla kiăng ƀuh boh dăng dit hlong trơ̆i, pĕ lui ba pơrai.

-Mă yua hơbâo tơpur ƀudah ia čơƀu hlai ƀiă tuh nao amăng tơdŭ kơtor pơdjai hlăt mơda.

3.Hơdră ƀơč, dưm jrao

-Ƀơč, dưm jrao, ƀơč hăng apui kơđen bơngač: Mă yua apui kơđen bơngač hơmâo ia ƀlit pheromone, dưm jrao mơsăm mih ƀudah ngă ƀơč hăng apui kơđen pơdjai dăng dit prong.

4.Hơdră yua mơnong hơdip

-Hơdư̆ ƀiă mă yua put jrao, ia jrao măt djuai pơgang phun pla pioh pơgang kơ mơnong krăp ƀong hlăt blơ̆n akŏ bơyan puih.

-Mă yua kmơ̆k pơmao mơtah, kô̆, kman djah Bt, virus NPV pioh pruih pơdjai hlăt mơda.

-Phai lui hni, hơdom mriă ƀudah hong pioh ƀong hlăt ƀudah phai nao djuai arong se aku hñueng pioh čơkep ƀong hlăt mơda.

5. Hơdră mă yua put jrao

-Mă yua lu mơta ia jrao pơgang phun pla dưi brơi yua pioh pruih pơdjai hlăt mơ̆ng 1 truh 2 hrơi, lơ̆m phun kơtor mơ̆ng 3-6 pok hla, pruih bơkơnar amăng hla, phun hăng lôm hla kơtor adai mơguah ƀudah tlam yang hrơi lê̆.

-Mă yua jăng jai 4 mơta ia jrao pơgang phun pla kiăng pơdjai hlăt blơ̆n akŏ bơyan puih: Bacillus Thuringiensis, Spinetoram, Indoxacarb, Lufenuron.

-Lơ̆m hơmâo ia jrao pơdjai hlăt blơ̆n akŏ bơyan puih hơmâo anăn ia jrao pơgang phun pla dưi mă yua ƀơi Việt Nam lĕ mă yua djơ̆ hăng tơlơi pơtô mơ̆ng sang bruă pơkra ming.

-Mă yua ia jrao pơgang phun pla tui 4 mơta tơlơi pơtô djơ̆.

-Mă yua ia jrao pơgang phun pla tui 4 hơdră tơlơi pơtô djơ̆

Boh yôm phun hơmâo čih amăng hla pơar lŏp djă hyu mơ̆ng anom bruă pơsur bruă hmua dêh čar, gah Ding jum bruă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla pô in pơkra.