Amăng hơdôm hrơi dik dak sĭ mơdrô sầu riêng amăng akŏ bơyan pĕ pơhrui ƀơi kual pla sầu riêng prong hloh amăng tơring glông Krông Pač, tơring čar Dak Lak, yă Nguyễn Thị Vân dŏ amăng plơi Tân Đông, să Ea Yông, ăt dŏ tơguăn sui kah dưi sĭ 2 griang dưm boh sầu riêng mơng sang anŏ gơñu. Sang anŏ ăt ƀuh thâo lơi lơm 2 griang, abih tih 57 kĭ boh sầu riêng mơ̆ tă Vân sĭ 180 rơbâo prăk, aset ƀiă nua sĭ 1 boh sầu riêng tui hơnong pơkă. Yă Vân brơi thâo, dŏ 20 hrơi dong boh sầu riêng kah truh hrơi pĕ pơhrui, samơ̆ yua hơjan sui hrơi anun ngă hlung boh, khŏm sĭ kơ arăng anai lĕ boh sầu riêng ƀu hiam djơ̆ hơnong pơkă:

“Anai lĕ hơdôm boh sầu riêng hiam yơh samơ̆ tom brơi arăng blơi nua 3.000 đôč. Sĭ nua tui anun ăt ƀu mơ-ak ôh yua sa boh tui anun juăt sĭ rơbêh 200.000 prăk laih”

Tui sit nik brơi ƀuh, hơdôm boh sầu riêng mơda, anet ƀu hiam arăng juăt hlơi kơnong 3.000 prăk sa kĭ. Tơdah mơnuih ƀôn sang arăng mut blơi ruah tui hluai gơñu kiăng ăt dưi sĭ 10 rơbâo prăk sa kĭ. Tơdơi anun, hơdôm boh dŏ glăi lêng sĭ ƀuh hơmâo nua ôh. Sa čô mơnuih hyu blơi ƀơi să Ea Knuêch, tơring glông Krông Pač glăk dŏ tơguăn sĭ sầu riêng anet ƀu hiam brơi thâo:

“Kâo sĭ 1.000 prăk samơ̆ ăt ƀu hơmâo mơnuih blơi lơi. 1.000 prăk mơ̆ dŏ tơguăn sui laih ƀu hơmâo mơnuih tơña. Sĭ 1.000 prăk sa kĭ ƀu djop prăk pơdŭ pơgiăng”.

Ƀu djơ̆ kơnong ngă lu boh sầu riêng hlung tañ ƀiă, ngă rơngiă rơbêh 90%, hơjan sui hrơi ăt ngă boh sầu riêng ƀu hiam hăng rơnoh kơ hơdôm boh sầu riêng djop hrơi pĕ pơhrui. Amăng bơyan pĕ pơhrui anai, rôk jơlan mrô 26 găn nao kual pla sầu riêng prong hloh ƀơi Krông Pač, lu mơnuih blơi pơhrui pơdŭ pơgiăng boh sầu riêng ba hyu sĭ samơ̆ arăng ăt săl boh sầu riêng ƀu hiam, anai lĕ hơdôm boh sầu riêng aka dŏ kô̆ hăng ƀong ƀu mơnih đơi ôh.

Tơdơi kơ ƀing blơi pơhrui tơnap ba sĭ boh sầu riêng, ayong Ma Lôi dŏ amăng să Ea Yong, tơring glông Krông Pač bơngô̆t brơi thâo:

“Ră anai arăng ƀu gưt blơi hơdôm boh sầu riêng anai. Yua boh sầu riêng ƀu hiam ôh. Anai lĕ yua hơjan sui hrơi ngă boh sầu riêng ƀu hiam”.

Kar kăi hăng rĭm thun, truh bơyan pĕ pơhrui sầu riêng thun 2024 ƀơi tơring čar Dak Lak, ƀuh lu rơdêh container dŏ tơguăn rôk tui jơlan mrô 26, mơng să Ea Knuêch nao pơ tơring kual Phước An, tơring glông Krông Pač, rơdêh glăk dŏ tơguăn pơgiăng gơnam nao pơ dêh čar Khač. Anŏ phara hăng hlâo anun lĕ hơdôm rơdêh anai dŏ tơguăn sui ƀiă, đa mơng ha wŏt truh pơ giăm 3 wŏt hrơi tơjuh. Sa čô mơnuih mơgăt rơdêh amăng ƀôn prong Hồ Chí Minh brơi thâo, ƀu djơ̆ kơnong Dak Lak hơjan sui hrơi ngă tơnap blơi pơƀut djop sầu riêng hiam ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao, mơ̆ gah dêh čar Khač ăt bơdjơ̆ nao mơn yua hơjan prong ngă aset tui mơnuih blơi, anun ngă boh sầu riêng hrŏ nua kơtang.

“Amăng hơdôm hrơi hơjan hlim gơnam trun nua, gah dêh čar Khač ƀu hơmâo mơnuih blơi. Sĭ gơnam tơnap biă mă. Ƀơi dêh čar Khač ăt hơjan mơn anun ƀiă mơnuih blơi ƀong. Mơ̆ hlâo anun sĭ tañ biă mă. Tơdah lu mơnuih blơi gơnam amra pơgiăng nao amuñ, mơ̆ ră anai trun laih sĭ čơpăn hơpluh hơdôm đôč sa kĭ”.

Hơjan sui hrơi ngă hlung boh tañ ƀiă, ƀudah ngă boh troh lu ia đơi, anun amra ngă boh sầu riêng tañ răm, anai lĕ tơlơi lông hăng gơnong bruă sầu riêng Dak Lak. Tơdah thun 2023, hơjan sui hrơi amăng blan 9, ngă răm rai ƀiă đôč, mơ̆ thun anai dong mơng akŏ blan 7 mơtăm, anun ngă răm lu biă. Tơlơi ngă hơđong pran jua lĕ sa, dua anom bơwih ƀong sĭ mơdrô hơmâo khin hơtai kơsem min hăng blung hlâo dưi mă yua măi mok amu ngă khŏt ia, tơlơi anai amra pơsir hĭ bruă lu ia ngă boh sầu riêng tañ lik amăng bơyan hơjan.

Yă Lê Thị Thu Hà, Khua kông ti pơčuih ngă gah ngă hmua mơtah Đà Lạt, hơmâo anih blơi pơhrui hăng pơkra boh sầu riêng mơda ƀơi Dak Lak brơi thâo, bruă amu ngă khŏt ia amra ngă boh sầu riêng krô ƀiă dŏ 65%, aset ƀiă 68% boh sầu riêng mơng Thái Lan, tơlơi anai amra pơhlôm brơi boh sầu riêng ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao:

“Măi anai amra ngă rơ-ơ̆ hăng pơ-iă mơng 0-85 độ, anai lĕ dưi ngă pơ-iă hăng rơ-ơ̆ tui hluai ta kiăng. Anai lĕ măi mok ngă khŏt ia. Hăng boh sầu riêng dưm nao amăng măi lĕ sầu riêng dŏ mơtah, wŏt boh sầu riêng pĕ lơm glăk hơjan ƀudah pơ-iă tŭ mơn. Lơm dưm nao amăng măi ta kiăng ngă khŏt ia amăng lăm mơng anun boh sầu riêng ƀong amra mơmih ƀiă”.

Bruă pĕ pơhrui bơyan phara lĕ tơlơi dưi prong mơng gơnong bruă sầu riêng tơring čar Dak Lak pơhmu hăng kual pơkŏn đơ đam dêh čar kah hăng hơdôm boh dêh čar pla sầu riêng, djru pok prong jơlan blơi pơhrui wŏt amăng lŏn ia hăng tač rơngiao. Samơ̆, bruă pĕ pơhrui bơyan phara mơ̆ djơ̆ bơyan hơjan ngă kơ gơnong bruă anai dong ƀơi anăp kơ lu tơlơi lông kơ gơnam hiam hơdjă. Tơlơi gal lơm pĕ pơhrui bơyan phara mơng Dak Lak găn rơgao glêh tơnap mơng ayuh hyiăng, kiăng hơmâo lu ƀiă dong hơdră gah ngă hmua hăng pơkra pơjing. Blung hlâo, bruă wai lăng gơnam hiam hơdjă glăk hơmâo tơring čar Dak Lak đing nao hloh, hăng bruă kơtưn pel ĕp kual pla hăng anung amăng kơthung, pơhlôm brơi djơ̆ hăng tơlơi pơkă, anăm brơi hơdôm boh sầu riêng ƀu hiam ba sĭ mơdrô pơ tač rơngiao./.