Ơi Nguyễn Xuân Quang, ƀơi plơi Tân Hòa 2, să Ea Knuê̆č, tơring glông Krông Pač hmâo rơbêh kơ 8 ar lŏn pla kơ phê plah nao rai hăng sầu riêng glăk hmâo bôh. Ñu lăi pơthâo, hăng 80 ƀĕ phun sầu riêng, 700 ƀĕ phun kơ phê, rim thun pơhrui hmâo rơbêh kơ 700 klăk prăk, amăng anun kơmlai biă ñu mơng sầu riêng. Kah hăng bơyan phrâo rơgao, ñu pơhrui hmâo rơbêh kơ 12 tơn sầu riêng, sĭ hăng nua rơbêh kơ 42.000 prăk sa kg ƀơi đang, pơhrui hmâo rơbêh kơ 500 klăk prăk. Phrâo rơgao, ñu hmâo pơƀut ngăn rơnoh hmâo hăng čan dong mơng sang prăk blơi 1,2 ektar lŏn pioh pla 200 ƀĕ phun sầu riêng plah nao hăng 800 ƀĕ phun kơ phê, čang rơmang hơdôm thun pơ̆ anăp amra hmâo kơmlai lu. Ơi Nguyễn Xuân Quang lăi:

 “Ră anai biă ñu kơnong kơ phun kơ phê hăng sầu riêng mơ̆, kơ phê lĕ nua ƀu hmâo đơi ôh mơ̆ kơmok pruai lĕ đĭ lu hloh dua wot, bơwih brơi tuh pơplai pô pơhrui glăi ƀu hmâo đơi ôh. Ƀơi anăp ră anai ƀuh sầu riêng hmâo nua lĕ ta pla hlâo ƀơ̆i, bơ̆ nua ñu tơdơi anai hiưm hơpă tui hluai kơ tơdơi anai”.

Sang anô̆ yă Trần Thị Thanh Nga ƀơi plơi Toàn Thắng 1, să Hòa Đông, tơring glông Krông Pač hmâo 1,2 ektar đang kơ phê. Ñu brơi thâo, rim thun pơhrui năng ai ñu mơng 2 – 2 tơn ha mơkrah kơ phê asar krô, pơsir abih prăk mă yua kơ đang, sang anô̆ dô̆ hmâo kơmlai hơdôm pluh klăk prăk. Ƀuh thun bôh sầu riêng hmâo kơmlai lu, sang anô̆ hmâo blơi laih 180 ƀĕ phun bôh sầu riêng djuai dona ba glăi pla amăng đang kơ phê.

 “Phrâo tom adih anai, 1,2 ektar đang kơ phê kơnong kơ pơhrui hmâo 2 tơn đôč, lup ƀu djop prăk blơi kơmok ôh. Sang hmâo pơplih laih pla dong sầu riêng, ră anai yap biă ñu hmâo giăm truh 200 ƀĕ phun. Sa dua pla hlâo, bơ̆ tal phrâo rơgao pla phrâo 100 ƀĕ. Čang rơmang phun sầu riêng akă ƀu thâo ôh, truh kơ bơnga hơdai ôh kah mơng thâo, bơ̆ ră anai bluh bơnga ăt tơnap mơn mơng thâo hlâo”.

Hơdôm thun jê̆ hăng anai, ƀuh phun sầu riêng ba glăi bôh tŭ yua klă, lu mơnuih ngă đang hmua ƀơi Dak Lak pok prong na nao lŏn pla. Khă hnun hai, tui Nai prin tha Đặng Bá Đàn – Khua Anom pơsur bruă đang hmua Kual Dơnung tŏng krah hăng Dăp Kơdư (gah Ding jum đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan dêh čar), bruă pơhư prong lŏn pla sầu riêng lu tui anun amra ngă prai hĭ rơwang pơkă phun pla, hrom hăng anun lĕ bơbeč truh anih anom lŏn drŏn, ia yua, arong hlăt pơčrăm...

Rơngiao kơ anun, yua kơ anô̆ pha ra mơng bôh sầu riêng lĕ tơsă lu, bơyan phun kơnong sui mơng 2-3 blan, yua anun tơdah ƀu sĭ hmao lĕ ngă kơdun, rơbêh rơbai bôh sầu riêng, hăng amra ba truh tơlơi pơgô̆ nua, biă ñu amăng mông logistic, bruă pơkra kơjăp ƀơi dêh čar ta akă pơđĭ kyar prong ôh. Ră anai hơdôm bôh dêh čar jum dar kah hăng Thái Lan, Lao, Kur, Khač ăt glăk pla hăng pơhư prong lŏn pla sầu riêng, hăng amra bơkơtưn ƀơi anăp hăng sầu riêng mơng Việt Nam, amăng anun hmâo Dak Lak. Kiăng pơđĭ kyar kơjăp djuai phun pla anai, Nai prin tha Đặng Bá Đàn, lăi lĕ:

 “Sa lĕ, ƀơi lŏn pla ră anai glăk hmâo bôh lĕ ƀing ta tâ̆o hloh tui jơlan gah bơwih brơi, gah hơdră phrâo khom pơhlôm, klă, tui jơlan gah hơdjă vi sinh, pơkra hmâo tŭ yap tơhnal mrô pơkă kual. Dua lĕ ƀing ta khom hmâo anih dưm, pơkra kơjăp, ngă hiưm hơpă gơnam pô huăi rơbêh rơbai. Biă ñu, bruă akô̆ pơphun khom pơlir hơbit pla pơkra hăng anom bơwih ƀong sĭ hơdôm hăng dêh čar tač rơngiao, ăt kah hăng anom bơwih ƀong pơkra hăng mơnuih pơkra mơn”.

Ƀơi Dak Lak, ră anai hmâo năng ai ñu 22.500 ektar đang sầu riêng, hloh kơ kual pơkă giăm truh 7.500 ektar. Mrô sầu riêng bơyan phrâo rơgao hmâo năng ai ñu 170.000 tơn, pơhrui hmâo rơbêh kơ 9.500 klai prăk. Ơi Nguyễn Hoài Dương – Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Dak Lak brơi thâo, kiăng plai ƀiă tơlơi luh nao pơhư lŏn pla tui anun, gơnong bruă hmâo pơphô brơi laih kơ Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Lak mă yua tơlơi pơkă rơkâo hơdôm tơring glông, plơi prong pơtô brơi mơnuih ƀôn sang, pô anom bơwih ƀong khom pơđĭ kyar bruă pla pơkra sầu riêng hmâo akô̆ tlôn, kơjăp phik, bĕ lui ruh ƀu lăp hmâo:

 “Pơđĭ kyar bruă pla pơkra sầu riêng huăi rơgao hơnong, gơgrong mă pô pơplih hơdôm djuai phun pla hơdai nao pla sầu riêng; biă ñu ƀơi hơdôm kual hmâo tơlơi gêh gal. Lom pơlar lĕ khom pơhlôm pơjeh, tơlơi pơsur mă yua djop djuai pơjeh pla hăng akô̆ tlôn amra raih bơyan, ƀudah ƀu djơ̆ bơyan ngă đĭ tui nua gơnam ngă rai. Biă ñu khom hmâo tơlơi gum hrom, pơlir hơbit kiăng pơjing rai kual pla hơbit, djơ̆ hrom gah anô̆ klă, ngă tui djơ̆ tơlơi pơkă kơ mrô kual pla, laih anun hơduah ĕp anih anom pla pơkra gơnam, hăng anăp nao pơjing anăn păn pơhlôm tơhnal pơkă pioh sĭ kơ dêh čar tač rơngiao”.

Bôh nik brơi ƀuh, kơmlai mơng phun sầu riêng ƀơi Dak Lak hơdôm hrơi rơgao hmâo pơjing rai laih pran ngă pơhư̆č prong. Bruă tuh pơplai pơhư prong lŏn pla phun anai kiăng đĭ lu prăk pơhrui glăi lĕ tơlơi kiăng phun lăp djơ̆ mơng mơnuih ngă đang hmua. Khă hnun hai, kiăng ngă tui ba glăi bôh tơhnal, mơnuih pla tâ̆o hloh ngă tui jơlan gah pơsit mơng ƀirô apăn bruă đang hmua, ƀing juăt bruă đang hmua ăt kah hăng phiăn sĭ mơdrô. Hmâo tui anun, tơlơi mơ-ak mơng hơdôm bơyan sầu riêng amra dưi djă pioh, hăng tơlơi bơngot “tơlơi rơngôt ha jăn jing tơlơi rơngôt hrom” amra tơnap mơng hmâo./.