VOV4.Jarai- Yă H’Luộc N’Tơr ( Mơnuih djuai ania M’Nông), [ơi buôn Juk, să Dak Liêng, tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak, khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta hơđăp, đ^ apăn bruă mơng tal 10, 11, 12. Rơgao 15 thun apăn bruă yôm anai “ Pơ ala brơi mơnuih [ôn sang”, yă mă bruă ha\ng abih tơlơi thâo rơgơi, pran jua kh^n hơtai mơng đah bơnai pơ ala brơi  mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ kual }ư\ Siăng, nao jơnum khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta, laih anun brơi rai jơlan hdră Ping gah, tơlơi phiăn kơnuk kơna ta truh pơ plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ kual ataih braih kơbưi. Anai le\ hasa tơlơi pơ ư pơ ang brơi mơnuih [ôn sang M’nông pơ }ư\ siăng ta anai.

            Sui mơng anai giăm 20 thun laih, hlăk do\ apăn bruă ngă khoa g^t gai [irô ping gah hyu pơtô pơblang, khul đah bơnai tơring ]ar Daklak, yă H’Luộc N’Tơr ( Mơnuih djuai ania M’nông), dưi hơmâo ama\ng tơlơi jơnum lăi pơthâo ruah đ^ `u, ama\ng tơlơi jơnum prong ping gah dêh ]ar ta. Ha\ng tơlơi hmư\ hing, tơlơi thâo rơgơi mơng khoa mua đah bơnai mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ hlăk do\ dra, yă H’Luộc dưi hơmâo mơng mơnuih [ôn sang tơring ]ar Daklak, ple\ hră ruah đ^ `u ngă khoa apăn bruă pơ ala brơi mơnuih [ôn sang tal 10.

            Sang `u pơ plơi pla kual ataih braih kơbưi, yă H’Luộc K’Tơr kho\m răk rem 4 ]ô ana\ hlăk thun [o\ng huă, thun hrăm, pô anet hloh le\ 4 thun. Hơmâo lu tơlơi dleh glăn tơnăp tap, samơ\ ha\ng pran jua gir run, huăi ngă rơngot brơi mơnuih [ôn sang ruah đ^ `u, mơit  nao, ]ang rơmang, yă H’Luộc pơ phun mă bruă hyu nao truh pơ plơi pla ala [ôn, kiăng thâo tơlơi hd^p mơda mơnuih [ôn sang. Găn gao mơng anun, hro\m ha\ng khul khoa GGWLPA m[s tơring  ]ar ta, rơkâo đ^ gong gai plơi pla, hdôm sang bruă hơmâo tơ’lơi dưi pơsir brơi, Yua kơ anun yơh, dong mơng ako\ thun, yă H’Luộc N’Tơr, hơmâo pioh glăi hdôm tơlơi hiam klă. Mơnuih [ôn sang Nguyễn Thị Thanh [ơi thôn 3, să Ea Tiêu, tơring glông }ư\ Kuin hdor glăi tui anai:“ Thun 1983, kâo rai pơ anai jơlan nao rai dleh tơnăp bia\ ma\, mut nao ama\ng plơi pla hlu\, glut. Thun 1997, khul khoa GGWLPA m[s rai ]ua\ pơ anai, [ing gơmơi rơkâo đ^ khul khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta, amai H’Luộc gleng nao bia\ ma\, rơkâo  khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta pơkra brơi jơlan mơnuih [ôn sang nao rai. Hơdôm plơi pla giăm ha\ng anai, hlâo adih, tơnăp tap bia\ ma\ Amai H’Luộc rơkâo đ^ ha\ng khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta, tui anun yơh hơmâo tơlơi gum djru. Ră anai  mơnuih [ôn sang ama\ng plơi pla huăi dleh tơnăp dong tah”.

Yă H’Luôc N’Tơr, khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta hơđăp

Tơlơi mơak hiam klă mơng mơnuih [ôn sang djơh ha\ng sa ]ô đah bơnai, khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta, gah mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ hur har mă bruă ba glăi tu\ yua tui ha\ng anun. Djơh ha\ng amai H’Luộc N’Tơr, anun le\ bruă mă hơdor na nao, ama\ng tơlơi hd^p “ Ngă khoa apăn bruă pơ ala brơi mơnuih [ôn sang”. Hơmâo lu wot, yă nao pơbưp ha\ng mơnuih [ôn sang  [ơi kual ataih braih kơbưi, kho\m găn nao jơlan hlu\ glut, do\ hro\m, [o\ng huă hro\m ha\ng mơnuih [ôn sang, đih p^t glăi ha\ng mơnuih [ôn sang, kiăng pơ hmư\ tơlơi ră ruai, tơlơi kiăng mơng neh met wa ta. Hơdor glăi tơlơi anun,  yă H’Luộc N’Tơr lăi tui anai:“Hlăk apăn bruă tal 10, abih ba\ng ama\ng tơring ]ar truh pơ tơring glông, abih băng jơlan nao truh pơ tơring glông, sang să aka hơmâo ôh jơlan tuh hăng drong ktăk ksu, leng jơlan lon đu]. Tui anun yơh, [ing gơmơi hyu pơbưp ha\ng mơnuih [ôn sang kho\m đom glăi mlăm, do\ glăi ha\ng mơnuih [ôn sang, kiăng ngă tui giong tơlơi pơbưp mơnuih [ôn sang, [u dưi nao ama\ng hrơi anun, glăi ama\ng hrơi anun ôh. Ră anai hơmâo laih jơlan, apui lơtrik, sang hră, sang ia jrao hiăm klă laih, kiăng lăi hiam hloh hơdôm tơring ]ar }ư\ siang, pơkă tar [ar dêh ]ar ta”.

Tơlơi hmư\ hing, tơlơi thâo mă bruă khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta gah đah bơnai djuai ania [ia\ yă H’Luộc N’Tơr jai hrơi rơđah rơđong bia\ ma\, [ơi djơ\ hjăn [ơi sang jơnum đu] ôh, hơmâo lar hyu tar [at plơi pla dong, Yua kơ anun yơh, yă ăt do\ hơmâo mơnuih [ôn sang tơring ]ar Daklak đăo gơnang ruah đ^ nga\ khoa apăn bruă pơ ala brơi mơnuih [ôn sang tal 11, 12 truh truh  hrơi glăi pơdơi bruă thun tha rơma. Djơh ha\ng mơnuih [ôn sang tơring ]ar Daklak lăi hro\m, neh met wa djuai ania M’nông [ơi tơring glông lăi hjăn. Khoa GGWKPA m[s yă H’ Luộc N’tơr le\ hasa tơlơi pơ ư pơ ang. Yua dah hdôm bruă mă `u, yă jing h^ tơdrông toa kplah wah mơnuih [ôn sang ha\ng ping gah, kơnuk kơna. Yă H’Măng [ơi Buôn Pây Bi, să Dak Nuê, tơring glông lak, tơring ]ar Daklak lăi tui anai:“ Hrim wot yă H’Luộc N’Tơr rai pơbưp ha\ng mơnuih [ôn sang, leng lai pơthâo brơi hơdôm tơlơi jơnum khoa GGWLPA m[s ta, laih anun mơnuih [ôn sang lăi đ^ hơdôm tơlơi kiăng, ]ang rơmang kơ pô, kiăng yă H’Luộc đ^ gum pơhiăp [ơi mông jơnum prong khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta. Jơlan hdră djru sang do\, djru ba djuai pơjeh pla, hlô mơnong rông, tơdơi anai man pơdong jơlan nao rai, apui lơtrik yua s^t nik pơ kual ataih braih kơbưi”.

Kplah wah thun 2005, yă H’Luộc N’Tơr, dưi ruah đ^ nga\ khoa apăn bruă bruă gah khul khoa GGWLPA m[s tơring ]ar Daklak, laih anun nga\ khoa apăn bruă wai lăng gah mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\. Ha\ng pran jua thâo mă bruă, mơng nai kai lu thun, mơyun blan, găn gao tơlơi thâo thăi, boh nik  đah bơnai djuai ania M’Nông tơkeng ha\ng bro# prong đ^ mơng ]ư\ siang tơring ]ar Daklak, yă H’Luộc jai hur har mă bruă, do\ pơmin na nao pơ plơi pla, kah ha\ng hơdôm tơlơi pơtô juăt hrăm hră, tơlơi hơmâo dưm knar đah rơkơi, đa bơnai, bruă nga\ gah djuai ania [ia\, kual }ư\ Siăng, tơlơi mă bruă, hmâo bruă mă…

15 thun mă bruă ama\ng khul khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta, yă H’Luộc N’Tơr hơmâo ngă bruă hlâo, nga\ tui giong hơdôm tơlơi jao , jing khoa apăn bruă yua mơnuih [ôn sang ruah đ^ `u. Rơngiao kơ bruă mă [u thâo hlâo, hrim thun 3 blan, yă kho\m pơ pe\ đuăi mơng kual }ư\ siang nao pơ Hà Nội jơnum prong. Hlâo, tơdơi kơ tơlơi jơnum, hơmâo ako\ pơjing tơlơi hyu pơ bưp ha\ng mơnuih [ôn sang, hyu la\ng hdră ngă, kia\ng ngă tui hơmâo tu\ yua jơlan hơdră mơng ping gah, knuk kna ta djơh ha\ng m[s. Hơmâo gum gôp yôm pơ phăn bia\ ma\, gah bruă mă khoa GGWLPA m[s dêh ]ar ta, laih anun ba glăi tơlơi yua s^t nik kơ mơnuih [ôn sang pơ plơi pla ala [ôn, yă H’Luộc N’Tơr dưi hơmâo khoa mir sir dêh ]ar ta aka\ brơi mi đai tơlơi bơni mă bruă pơdă mrô 3, khoa dêh ]ar ta apah brơi hră bơni, laih anun lu tơlơi bơni pơ kon dong. Khă anun hai, tui ha\ng yă H’Luộc N’Tơr lăi, tơlơi pri bơni prong hloh djơh ha\ng yă le\, [uh mơnuih [ôn sang ta mơak pran jua djơh hăng pô apăn bruă ngă khoa  pơ ala brơi mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta.

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr