VOV4.Jarai - {ơi mông jơnum ngui kơ phê {uôn Ama Thuo#t tal 7, thun 2019 rơngiao kơ lăi pơthâo anăn păn kơ phê {uôn Ama Thuo#t, pơtrut tuh pơ plai, lăi pơhư\] tuai ]ua\ ngui, tơring ]ar Daklak đing nao pha ra truh bruă pơdo\ng hơdră bruă pơsit jơlan gah kơ khul gru\p, mơnuih pơlar phun kơ phê hăng gum hrom bruă s^ mdrô kơ phê mơng pô.

 

Hơdră ngă juăt anai ]ang rơmang amra djru pơđ^ tui noa kơ phê {uôn Ama Thuo#t hăng pơjing jơlan gah nao phrâo kơ kơ phê Việt Nam [ơi ro\ng lo\n tơnah.

           

Ayong Tạ Duy Thanh [ơi să Ea Tân, tơring glông Krông Năng hmâo 3 ektar lo\n pla kơ phê.

 

Hlâo adih, `u pla phun kơ phê tui phiăn juăt, hluai tui lu kơ ayuh hyiăng hăng noa `u mơ\ khă tuh pơ plai lu samơ\ bôh tơhnal `u ba glăi [u lu.

 

Thun 2015, ayong Thanh pơsit gum hrom Anom mă bruă hrom Ea Tân kiăng pơlar phun kơ phê pha ra ha jăn.

 

Pha ra hăng bruă pla, pơkra kơ phê tui tơđar, djuai kơ phê yôm – kơ phê pha ra ha jăn dưi pla pơkra kiăng to\ng ten hloh samơ\ hmâo ba glăi laih kơ `u noa yôm hloh 3 wo\t bơhmu hăng bruă pla pơkra tui tơđar.

           

“Kơ phê pha ra ha jăn anai khom pe\ `u tơsa\ truh 90%, hlâo kơ anun tui tơlơi gal le\ pe\ do# mơtah hloh, mơng hrơi gum hrom jơlan hơdră kơ phê pha ra ha jăn anai pơhrui pe\ khom tơsa\ 90% hăng tơsa\ hloh.

 

Dua le\ mă yua kơmok pruai djơ\ mrô hăng mă yua kơmok pruai djơ\ mrô hăng rơnoh anun hro\ trun pran mă bruă hăng prăk kak”.

 

Mơnuih [ôn sang pơlir hơbit pla kơ phê pha ra ha jăn

Sang bruă bơwih [ong m[s sa ding kơna blơi s^ gơnam hăng dêh ]ar ta] rơngiao 2/9 Daklak le\ anom bruă ba jơlan hlâo pla pơkra s^ mdrô kơ phê pha ra ha jăn.

 

Blung a, hăng anăn “Fine Robusta {uôn Ama Thuo#t” sang bruă s^ hyu năng ai `u 30 tơn mrô kơ phê djop mơta hăng noa đ^ năng ai `u 40% bơhmu hăng noa s^ [ơi anih anom s^ mdrô.

 

Pơsit kơ tơhnal gal pơlar kơ phê pha ra ha jăn, ơi Lê Đức Huy, Kơ-iăng Khoa Sang bruă bơwih [ong m[s sa ding kơna blơi s^ gơnam hăng dêh ]ar ta] rơngiao lơ 2/9 lăi le\, Daklak phrâo pơ phun mă yua tơhnal gal do# prong anai, hăng kual lo\n, mrô `u akă lu.

 

Kiăng kơ phê Daklak dưi thâo truh [ơi đơr hơr anih s^ mdrô, wo\t m[s hăng anom bơwih [ong khom đing nao hloh kơ anih anom mă yua, bôh thâo hrom hăng pơdo\ng hơdră bruă pơđ^ kyar  hmâo ako# tlôn kiăng pơđ^ pơhlôm ako# tlôn ano# kơja\p, pran đăo gơnang mơng kơ phê Việt Nam:

           

“Kiăng pơhư prong hloh dong [ing ta kiăng pơsit ano# klă mơng abih  bang kơ phê Việt Nam [ing ta [u djơ\ kơnong kơ hmâo gah mrô kơ phê ôh mơ\ `u anăp nao ano# kơja\p le\ lom anun [ing mơnuih blơi yua mơng dêh ]ar ta] rơngiao gơ`u blơi laih kơ phê pha ra ha jăn [ơi hơdôm bôh dêh ]ar pơkon pơ\ kual Ơi Ju\, Indonesia, pơ\ India… le\ gơ`u  mơng e\p truh Việt Nam lăng Việt Nam le\ sa anih s^ kơ phê pha ra ha jăn mơng ro\ng lo\n tơnah lom anun tơlơi kiăng pơhư prong hyu [ing ta mơng khin hơtai pơtrut bruă pla pơkra `u.

 

Kâo pơmin le\ tơdah hmâo tơlơi kiăng kơja\p Việt Nam amra dưi ngă kơ phê pha ra ha jăn jơman djơ\ hăng tơhnal pơkă mơng ro\ng lo\n tơnah”.

    

Glông bruă pla pơkra kơ phê ha jăn [ơi sang bruă bơwih [ong mơnuih [ôn sang sa ding kơna s^ gơnam kơ dêh ]ar ta] rơngiao 2/9 Daklak.

Tui hăng ơi Trịnh Đức Minh, Khoa Khul kơ phê {uôn Ama Thuo#t, bruă s^ kơ phê pha ra ha jăn dưi pơjing rơgao hăng anai 30 thun laih, blung a le\ [ơi dêh ]ar Mi, tơdơi kơ anun le\ hơdôm bôh dêh ]ar kual Mi Ko#, Japan…

 

 Djuai kơ phê anai hmâo 2% mrô kơ phê ro\ng lo\n tơnah.

 

Khă hnun hai, mrô kơ phê [ia\ samơ\ ba glăi noa đ^ lu, lu mơng 5 truh 10 wo\t tui hluai kơ phê.

 

{ơi Daklak, amăng bơyan 2017 - 2018, Khul  kơ phê {uôn Ama Thuo#t hmâo mă laih 130 ]ơđeh kơ phê [ơi kual pla lu pioh [ing juăt bruă mơ`um lăng hăng pơsit ano# klă hiam.

 

Bôh tơhnal, hmâo rơbêh kơ  10% ]ơđeh kơ phê hmâo puang lông lăng  djơ\ hăng 80 puang hăng dlông hloh hăng amra dưi pơkra kơ phê pha ra ha jăn.

 

Anai le\ jơlan nao phrâo kiăng pơđ^ tui tơhnal noa `u kơ kơ phê hmâo anăn pơtô brơi anih anom {uôn Ama Thuo#t. Hrom hăng anun, tơlơi [uh [o# kơ phê pha ra ha jăn do# djru pơđ^ tui bôh tơhnal bơwih [ong kơ mơnuih pla kơ phê.

           

“Sui hăng anai [ing ta mă yua kơ phê s^ mdrô tui tơđar, mă yua kơ phê kơja\p, ră anai kơ phê pha ra ha jăn le\ glông bruă [ing ta lom mă yua dong đo#]. E|p hơdră kiăng pơđ^ noa kơ phê Việt Nam.

 

Yôm phăn le\ tô nao rai  jơlan nao rai s^ mdrô [ơi anăp kơplah wah mơnuih pla pơkra kơ phê hăng hơdôm mơnuih kiăng blơi kơ phê pha ra ha jăn, hơdôm anih hna kơ phê mah `u hmâo tơlơi kiăng blơi kơ phê pha ra ha jăn.

 

Dua le\ pơjing pran pơtrut kơ [ing mơnuih pla pơkra rai hơdôm kơ phê klă hiam.

 

3  le\ pơjing sa anih s^ mdrô, sa glông mơng bruă pla pơkra truh kơ s^ kơ phê [u djơ\ kơnong amăng lo\n ia ta ôh mơ\ amra ba hyu pơ\ dêh ]ar ta] rơngiao dong”.

          

Kơ phê pha ra ha jăn mơng Việt Nam pơdă prưng [ơi kơ phê jar kơmar

Ơi Nguyễn Hải Ninh, Khoa hơđăp Khoa Jơnum min m[s tơring ]ar Daklak, pơsit, phun kơ phê ăt jing phun pla hmâo gal prong hăng jing gơnam ba jơlan hlâo amăng s^ mdrô kơ dêh ]ar ta] rơngiao mơng tơring ]ar.

 

Daklak amra đing nao pơđ^ tui ano# klă, pơlar lu hloh dong hơdôm kual pla  kơ phê pha ra ha jăn; kơtưn iâu pơthưr, ngă pơhư\] [ing tuh pơ plai kơ bruă pơkra kơja\p, pơtrut s^ mdrô amăng lo\n ia ta; pơtrut kơtang pơgang kơ phê hmâo Tơlơi ]râo ba anih anom {uôn Ama Thuo#t pơ\ dêh ]ar ta] rơngiao:

           

“Tal anai [ing gơmơi pơlar kơ phê pha ra ha jăn kơ ara\ng. Anai jing tơlơi kiăng s^ hăng jơlan gah mơng ro\ng lo\n tơnah.

 

Dua le\, [ing gơmơi kiăng pơlar kơ phê pha ra ha jăn yua kơ noa `u đ^ lu. Tơdah [ing ta pla lu kơ phê hăng s^ `u lu tui anun [u đing nao jơlan gah anai mơnuih lu\p yua hloh ăt le\ mơnuih pla `u.

 

Yua anun [ing ta kiăng tal anai lăi pơhư\] anih s^ kơ phê pha ra ha jăn pioh lăi pơthâo le\ kơ phê kơ dêh ]ar ta] rơngiao prong tal 2 ro\ng lo\n tơnah ăt hmâo kơ phê pha ra ha jăn mơn”.

           

Kơ phê pha ra ha jăn glăk jing jơlan pơlar phrâo [ơi Việt Nam. Tal jơnum ngui kơ phê pơ\ anăp jing tal pioh Daklak pơdah hơdôm bôh tơhnal pơlar blung a tui jơlan gah anai.

 

Kiăng mơng anun, kơ phê ha jăn Daklak lăi pha ra, Việt Nam lăi hrom, lar hyu prong amăng lo\n ia ta hăng dưi ngă pơhư\] lo\n ia ta] rơngiao./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang hăng pôr