VOV4.Jarai- Mơng thun 2011-2015, tơring ]ar Daklak hơmâo tuh pơ alin rơbeh 600 klai prăk, ngă tui hdră man pơdơng pưk sang jơlan glông, gum djru pơđ^ kyar tơlơi mă bruă  nga\ hơmua brơi 44 boh să, laih anun 128 boh plơi pla ala [ôn tơnăp tap. Hơdôm jơlan hdră tuh pơ alin [ơi kual anai, hơmâo gum gôp, pơblih phrâo tơlơi hd^p mơda, tơlơi bơwih [o\ng huă mơnuih mơnam [ơi plơi pla, pơhro\ sang ano\ [un rin mơng 20% trun do\ glăi 10%. Wơt dah kah ha\ng anun, bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă [ơi kual plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ do\ kaih đơi, laih anun aka\ hđong kjăp ôh; mrô sang ano\ mơnuih [ôn sang [un rin [ơi plơi pla  mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ do\ lu truh 2 wơt pơkă ha\ng tar [ar tơring ]ar.

    Ama\ng sang glông kơ mơnuih [ôn sang djuai ania M’nông, pơkra hăng kyâo, nua hdôm rơtuh klăk prăk, tha plơi Y Ja\m Hlong ( Ama Nguôi), [ơi Buôn Khanh, să }ư\ Pui, tơring glông Krông Bông hơk mơak: Tơlơi hd^p mơda mơnuih [ôn sang nga\ hkru\ đưm anai jai hrơi đ^ go\ mo# laih. Jơlan tuh ha\ng kơ su nao truh pơ\ kual ataih braih kbưi, [ơi tơkai ]ư\ Yang Sing, đuăi tui anun hơmâo apui lơtrik bơnga], hơmâo sang hră hrăm brơi phung ]ơđai muai, hơmâo sang ia jrao pơjrao tơlơi duăm ruă. Neh met wa thâo pla hơmua pơdai ia, thâo pla kơ phê, thâo rông rơmô... ba glăi lu prăk kak ama\ng sang ano\ pô. Tha plơi Y Jăm Hlong brơi thâo: “ Mơnuih [ôn sang [ơi anai djo\p [o\ng huă laih, ăt gơnang ping gah, kơnuk kơna gleng nao, ama\ng plơi pla djru nao rai tơdruă, pơsur anur neh met wa bơwih [o\ng huă, ngă đang a`a\m, ngă hơmua dưr, hơmua ia.... Ră anai hơmâo lu sang ano\ neh met wa man pơdơng sang hiam kjăp laih”.

    Lăi truh tơlơi pơblih phrâo mơng plơi pla, anih anai hơmâo truh 90% mrô mơnuih le\, djuai ania [ia\, ơi Nguyễn Văn Tâm, khua g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang să  }ư\ Pui, tơring glông Krông Bông brơi thâo:“ Tơlơi pơblih phrâo kơ mơnuih [ôn sang prong hloh  [ơi anai le\, thâo pơblih tơlơi ngă hơmua, neh met wa ngă tui boh thâo ia rơgơi, măi mok, ruah mă pơjeh djuai pla phrâo ama\ng tơlơi ngă hơmua, kah ha\ng pla djuai ktor phrâo pơboh lu, ră anai nao nga\ hơmua ha\ng măi mok, dơng mơng kay lon truh tơju\ pla, kơnong [ơi ]ư\ glông đô] mă bruă ha\ng tơngan ana\ mơnuih, kah ha\ng hơmua ia, pla ktor djuai phrâo.... Leng yua mă bruă ha\ng măi mok. Laih anun pơblih djuai pla tui bơyan thun, sa thun neh met wa tơju\ pla dua bơyan, kiăng lăi bơyan hget hơmâo gơnam anun: Hơbơi plum, ktor djuai phrâo, rơtă laih anun kơ phê.... Tal dua le\ mơnuih [ôn sang hơr kơ tơlơi mă bruă, hơmâo tơlơi gum djru mơng kơnuk kơna ta, man pơdơng ring bruă bơnư\ ia rô, pơkra jơlan nao rai... Anai le\ tơlơi phun kiăng pơđ^ h^ tơlơi hd^p mơda mơnuih [ôn sang”.

    Lăi klah ]un jơlan hdră tuh pơ alin nao pơ\ kual plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, kual tơnăp tap mơng thun 2011-2015, ơi Y Ring Adrơng, khua g^t gai [irô wai lăng gah mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ tơring ]ar Daklak brơi thâo, jơlan hdră pơdjơ\ nao prong bia\ ma\, pơblih phrâo tơlơi hd^p mơda tơlơi bơwih [o\ng huă mơnuih mơnam [ơi plơi pla. Ama\ng 5 thun rơgao, tơring ]ar Daklak hơmâo tuh pơ alin rơbeh 600 klai prăk, ngă tui hdră man pơdơng pưk sang, đang hơmua, jơlan glông nao rai, djru tơlơi mă bruă ngă hơmua brơi 44 boh să ha\ng 128 boh plơi pla tơnăp tap. Tơring ]ar hơmâo man pơdơng brơi hơdôm rơtuh boh ring bruă ia hdjă yua, bơwih brơi mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, j^ jah hơmua phrâo brơi 1000 boh sang ano\, man pơdơng pha brơi  giăm 400 boh sang do\, laih anun pok anih pơtô hrăm brơi khul khua mua gah mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\.... Laih anun brơi neh met wa ]an prăk mă kmlai [ia\ rơbeh 30 klai prăk, pioh pơđ^ kyar tơlơi mă bruă ngă hơmua, djru brơi bruă mă....

    Gơnang hơmâo tơlơi tuh pơ alin, tơlơi gum djru mơng kơnuk kơna, truh ră anai abih ba\ng să ama\ng tơring ]ar Daklak hơmâo jơlan rơdeh prong nao hluh pơ\ sang să, hơmâo sang ia jrao, hơmâo ơi ia jrao mă bruă, 90% mrô să laih anun 70% mơnuih [ôn sang hơmâo yua apui lơtrik kơnuk kơna, hơmâo bơnư\ ia rô brơi 76% hơmua pơdai kiăng ia yua, mrô sang ano\ [un rin hro\ mơng 20%, do\ glăi ră anai 10% đô].

Wơt dah bơtơhnal anai, hơmâo ngă brơi tơlơi pơblih phrâo prong prin, [o# mơta plơi pla ala [ôn do\ kaih đơi, aka\ hđong kjăp ôh, mrô sang ano\ mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ do\ lu truh kơ 2 wơt pơkă hro\m ha\ng tar [ar tơring ]ar Daklak, gah tơlơi pơtô juăt, ia jrao, bruă pơđ^ kyar mơnuih mă bruă aka\ ngă tui djơ\ ôh tui ha\ng tơlơi kiăng. Gah jơlan hdră ngă tui hiam  hloh mơng hdôm jơlan hdră djơh ha\ng plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, ma\ng hrơi blan pơ\ ana\p anai. Ơi Y Ring Adrơng, khua g^t gai [irtô wai lăng gah mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ tơring ]ar Daklak lăi pơs^t tui anai:“ Kiăng jơlan hdră anai ngă tui thun blan pơ\ ana\p anai, pơđ^ kyar hloh dong, rơkâo đ^ kơnuk kơna ta hơmâo prăk tuh pơ alin hơmâo dưm [udah lu hloh hlâo adih. Tal 2 dơng le\ Daklak le\ jing tơring ]ar ngă hơmua pla pơdai, pla đang kyâo boh troh, tơlơi hd^p mơda mơnuih [ôn sang gơnang mơng tơlơi ngă hơmua pơdai yơh, tơlơi ayuh hyiăng, nua s^ gơnam, tui anun yơh pơtô brơi tơlơi tơju\ pla, rông hlô mơnong le\ yôm bia\ mă. Sa bruă dong prăk kak tuh pơ alin djơh ha\ng mơnuih [ôn sang ngă hơmua, kho\m pơhro\ h^ tơlơi djru đô\\ đa] mơng kơnuk kơna, kho\m pơđ^ h^ prăk brơi ]an, kiăng gơ`u thâo hluh, ama\ng bruă ]an prăk, laih anun ngă mă pô tơlơi lơm lui rơmon kon rin”.

    Pơhro\ tơlơi rin rơpa aka\ hđong kjăp, laih anun tơlơi pơblih phrâo mơng plơi pla, aka\ lăp djơ\ ôh tơlơi pơđ^ kyar hro\m, anun le\ tơlơi [u djơ\ hjăn kơ Daklak đô] ôh. Kiăng lăng nao [ơi abih băng tar [ar lon ia ta, amra [uh hơdôm tơlơi do\ pleh ploh prong bia\ ma\, ama\ng tơlơi pơđ^ kyar kplah wah [ôn prong ha\ng plơi pla. Mrô sang ano\ [un rin [ơi hơdôm tơring glông tơnăp tap lu truh 5 wơt tơlơi pơkă hro\m. {ơi lu boh plơi pla, mrô sang ano\ mơnuih [ôn sang [un rin do\ hơmâo truh rơbeh 50% mrô mơnuih, jơlan hdră pơhro\ rin rơpa lu, samơ\ ăt do\ lui raih lu mơnuih, pơhro\ tơlơi rin rơpa ta`, samơ\ [u kjăp ôh. Tui ha\ng tơlơi ju\ yap mơng Ding jum mă bruă, tơhan rơka rơka] laih anun mơnuih mơnam dêh ]ar ta, lơm 3 boh sang ano\ găn gao rin rơpa, hơmâo sa boh sang ano\ rin rơpa glăi. Bruă pơhro\ tơlơi rin rơpa aka\ kjăp hđong le\, hơmâo lu gơnong bruă, sang bruă kơnuk kơna kho\m ksem pơmin, pioh ngă tui klă hloh. Ơi Nguyễn Trọng Đàm, kơ iăng khua ding jum mă bruă, tơhan rơka rơka] laih anun mơnuih mơnam dêh ]ar ta lăi tui anai: “Jơlan hdră [ing ta tum djo\p mơn, samư\ ]ih pơkra do\ kơ [ah lu. Hasa tơlơi do\ pơmin dơng le\ yua jơlan hdră, tui anun ră anai gleng nao pơ\ ana\p anai kơ mơnuih [ôn sang [ơi hơdôm plơi pla, hơdôm să kiăng sang ano\ pô rin rơpa, ta kho\m nga\ hiư\m pă anai, kiăng abih băng mơnuih gir run đ^ pô.

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr