VOV4.Jarai - Ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut khăp! Hăng tơhnal pơkă pơhro\ trun [un rin kơja\p phik mơng thun 2016-2020, tơring ]ar Daklak đing nao pok pơhai hơdôm rơwang bruă gah Jơlan hơdră pơkă mơng lo\n ia pơhro\ trun [un rin rơwang mơng thun 2016-2020 tui Tơlơi pơsit mrô 1722 mơng Khua dêh ]ar. Abih bang mrô prăk kiăng mơng tơring ]ar Daklak amăng rơwang anai năng ai `u 4 rơbâo klai prăk, amăng anun, prăk ngă tui hơdôm rơwang bruă gah Jơlan hơdră pơkă mơng lo\n ia pơhro\ trun [un rin kơja\p phik năng ai `u 1 rơbâo klai prăk. Gơnang kơ pok pơhai ba glăi bôh tơhnal hơdôm jơlan hơdră, rơwang bruă, anun tơlơi hơd^p mơda mơng mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ [ơi tơring ]ar dưi pơplih lăp yap ba biă. }Ra\n hơdră “Daklak hăng hơdră bruă djuai ania” hrơi anai, tơdơi kơ tơlơi ]ih lăi nao kơ tơlơi pơplih mơng neh wa djuai ania [ia\ [ơi să Ea Hiu – sa bôh să kual 3 mơng tơring glông Krông Pa], [ing gơmơi hmâo tơlơi tơ`a kơ ơi Y Thi Niê – Kơ-iăng Khua Anom apăn bruă djuai ania tơring glông Krông pa] kơ bruă ngă tui hơdră bruă djuai ania [ơi tơring glông. Blung hlâo, rơkâo ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut hmư\ tơlơi ]ih: “Ea Hiu pơplih phrâo mơng hơdră bruă djuai ania”.

Dưi do# amăng sang klă hiam le\ tơlơi mơ-ak prong hloh hăng sang ano# yă H’ Ri Bkrông (djuai ania Êđê) [ơi [ôn Jăt A, să Ea Hiu, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak. Hmâo bôh tơhnal anai, tui hăng `u, anun le\ sa tơlơi gir run hrưn đ^ mơng sang ano#, hrom hăng tơlơi lăng ba, ngă gal brơi mơng hơdôm hơdră bruă Ping gah hăng Kơnuk kơna pioh kơ neh wa djuai ania [ia\. Pơdah rơđah hloh le\ hơdôm jơlan hơdră pơhro\ trun [un rin kơja\p, jơlan hơdră 167, djru pơdo\ng sang do# kơ mơnuih [un rin, jơlan hơdră 135 djru pơđ^ kyar bơwih [ong huă hăng bruă pha brơi djuai rơmô pioh rông tuh ană. Yă H’ Ri Bkrông pơsit, gơnang kơ hơdôm hơdră bruă anai mơ\ tơlơi hơd^p mơda sang ano# ăt kah hăng neh wa amăng [ôn đ^ go\ mo\ hloh kơ hlâo adih.

“Amăng hơdôm thun phrâo rơgao, Ping gah hăng kơnuk kơna đing nao, ngă gal brơi djru hơdôm bôh sang ano# [un rin, sang ano# [un rin [ơ [ia\. Rơđah biă `u le\ brơi rơmô ba glăi rông, dưi ]an prăk gah hơdră bruă pioh pơđ^ kyar bơwih [ong; Tơlơi hơd^p mơda dưi pơplih phrâo hloh mơng hrơi dưi ]ơkă mă. Bơhmu tu `u sang ano# dưi ]an prăk gah hơdră bruă kiăng tuh pơplai pla kơ phê, sầu riêng, [ơr. Tơlơi hơd^p mơda amăng [rư\ pơplih phrâo lu biă bơhmu hăng hlâo adih lom [u dưi ]ang prăk sang prăk. Plơi pla, hơdôm bôh sang ano# amăng [ôn hmâo lu tơlơi pơplih rơđah laih, lu sang ano# tơtlaih mơng [un rin, [un rin [ơ [ia\; bơhmu tu `u kah hăng sang ano# ơi Y Táo hmâo tơtlaih mơng [un rin [ơ [ia\, dưi ]ang prăk gah hơdră bruă kiăng pơđ^ kyar bơwih [ong. Hmâo năng ai `u 5, 6 bôh sang ano# tơtlaih mơng [un rin nao ]an prăk gah hơdră bruă pioh yua pla kơ phê, blơi kơmok hrom hăng anun neh wa ăt thâo laih mơn mă yua bôh thâo phrâo amăng bruă ngă đang hmua, anun ră anai neh wa hmâo laih sang ano# klă hiam, yâu pơđao hloh bơhmu hăng hơdôm thun hlâo”.

Ea Hiu le\ să kual mrô 3 tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak. Hrom hăng djuai ania Êđê, [ơi anai do# hmâo 6 bôh [ôn hơđong mơng djuai ania Kbru (Vân Kiều). Neh wa [ơi anai leng kơ dưi ]ơkă mă hơdôm hơdră bruă mơng ping gah hăng kơnuk kơna pioh kơ neh wa djuai ania [ia\. Yă Mó Măng (djuai ania Kbru) [ơi [ôn Tà Rầu brơi thâo, sang ano# hmâo 7 ar hmua ia, rông 9 drơi un ania, 2 drơi rơmô, rông dong mơnu\ bip pioh pơplih [ia\ tơlơi hơd^p mơda. Gơnang kơ dưi ]an prăk mơng sang prăk gah hơdră bruă, anun sang ano# `u hmâo tơlơi gal ngă đang hmua hăng rông hlô mơnong pơđ^ kyar. Tơlơi hơd^p mơda hơđong, sang ano# bơwih brơi kơ ană bă hrăm hră.

“Bơni kơ hơdră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna pioh kơ mơnuih djuai ania [ia\, amăng anun hmâo djuai ania Kbru. Rơđah biă `u le\ brơi ]an prăk mă kơmlai [ia\ pioh yua ngă đang hmua, rông hlô mơnong. Lu sang ano# amăng [ôn ăt dưi djru pơkra sang do# mơn. Gơnang kơ hmâo tơlơi lăng ba mơng ping gah hăng kơnuk kơna anun ană bă ăt dưi hrăm hră truh kih mơn. Kah hăng sang ano# kâo truh ră anai wot 2 ]ô ană leng kơ hrăm gưl 3”.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo glăi mơng Jơnum min mơnuih [ôn sang să Ea Hiu, tơring glông Krông Pa], thun 2019 hmâo 25 bôh sang ano# djuai ania [ia\ dưi djru pơdo\ng sang do# tui jơlan hơdră 167, Jơlan hơdră 135 djru 226 klăk prăk kơ 14 bôh sang ano# [ơi 8 bôh [ôn pioh neh wa mă yua ngă đang hmua, 12 bôh sang ano# dưi djru rơmô rông hăng abih bang mrô prăk 200 klăk prăk. Amăng thun 2020, să pok pơhai 3 ako# bruă pơđ^ kyar ngă đang hmua, rông hlô mơnong [ơi 8 bôh plơi djuai ania [ia\, hăng abih bang mrô prăk 840 klăk prăk. Truh ră anai, abih bang mrô prăk pơpha prăk mơng sang prăk gah hơdră bruă [ơi să le\ rơbêh kơ 25 klai prăk, djru neh wa mă yua ngă đang hmua ba glăi bôh tơhnal.

Hrom hăng anun să ăt đing nao mơn hơdră bruă pioh kơ mơnuih hmâo ara\ng đăo gơnang. Ơi Y Tâm K[uôr [ơi [ôn Jăt B brơi thâo: Rơngiao kơ bruă tơ`a bla, pơtrut pơsur amăng tal tết, pơdơi lơphet, rim thun, gong gai hăng gơnong bruă [ơi plơi pla ăt pơhra\m, lăi pơthâo mơn bôh thâo phrâo, pơphun brơi kơ mơnuih hmâo ara\ng đăo gơnang lu hyu ]uă lăng hrăm tui [ơi lu anih.

“Ping gah hăng kơnuk kơna ăt đing nao hloh mơn truh mơnuih hmâo ara\ng đăo gơnang hăng bruă pơphun na nao hơdôm tal pơhra\m pioh [ing mơnuih ara\ng đăp gơnang thâo rơđah hloh hơdôm hơdră pơtrun, hơdră bruă mơng Ping gah, kơnuk kơna. Mơng hơdôm tal pơhra\m anun gơ`u amra hmâo gru than pioh lăi pơhing jơlan gah, tơlơi phiăn mơng kơnuk kơna amăng hơdôm thun pơ\ anăp, mơng anunâbih bang mơnuih [ôn sang leng kơ thâo hluh hăng ngă tui klă hơdôm hơdră pơtrun, jơlan gah mơng kơnuk kơna”.

Nao pơ\ să kual mrô 3 Ea Hiu, tơring glông Krông Pa], tơring ]ar Daklak amăng rơnu] thun 2020 tơlơi amu` lăng [uh le\ anom mă yua klă hiam laih. Jơlan nao rai pơhư prong truh hơdôm bôh plơi pla djuai ania [ia\. Abih bang sang ano# hmâo laih apui lơtr^k lo\n ia. Sang hră hơdôm gưl hmâo pơdo\ng klă hiam laih. Tơlơi hơd^p mơda [ơi hơdôm bôh plơi pla hmâo lu tơlơi pơplih laih.

Tui hăng Jơnum min mơnuih [on sang tơring glông Krông Pac\, tơring c\ar Daklak, rơwang thun 2016-2020, abih tih rơnoh prăk mă yua amăng jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh c\ar amăng pơhro\ trun [un rin hơđong kjăp le\ rơbêh 30 klai 500 klăk prăk, amăng anun rơnoh prăk mơng gơnong dlông rơbêh 26 klai 400 klăk prăk, rơnoh prăk [ơi [on lan djru hơdôm bruă pơhro\ trun [un rin hơđong kjăp [ơi să [un rin hăng tơnap tap hloh le\ 4 klai 100 klăk prăk. Mơng mrô prăk anai, gong gai [on lan hăng mơnuih [on sang đơ đam tơring glông hơmâo gir run ngă tui hơdră bruă pơhro\ trun [un rin hơđong kjăp anun le\: Rông rơmô, rông bê, djru pơđ^ kyar ngă hmua, hơmâo lu dong prăk pơhrui hăng pok prong bruă pơhro\ trun [un rin … Mơng anun, mrô sang ano\ [un rin amăng tơring glông hro\ trun dưm dưm rơbêh 3% ha thun. Rơwang thun 2021-2025 tơring glông Krông Pac\ gir run ngă tui hơdră pơhro\ trun mrô sang ano\ [un rin r^m thun mơng 2 -2,5% ha thun. Kiăo tui anai [ing gơmơi hơmâo mông bơră ruai hăng ơi Y Thi Niê – Kơ-iăng Khua anom bruă djuai ania tơring glông Krông Pac\ amra lăi nao kơ bruă anai.

- Blung hlâo, ih dưi lăi pơthâo kiăng kơ neh met wa hmư\ brô| thâo [ơ[iă tơlơi hơdip kơ mơnuih djuai ania [iă amăng tơring glông Krông Pac\.

Ơi Y Thi Niê: Tơring glông Krông Pac\ le\ tơring glông hơmâo lu mơnuih djuai ania Êđê do\ hơdip, hăng anai le\ tơring glông hơmâo lu djuai ania [iă pơko\n do\ hơdip hro\m, abih bang hơmâo 23 djuai ania. Gah tơlơi bơwih [ong huă, Krông Pac\ le\ sa boh tơring glông glăk pơđ^ kyar, tơlơi hơdip kơ mơnuih djuai ania Êđê, Jarai, M’nông, Sêdang, Tày, Nùng hăng lu djuai ania [iă pơko\n amăng tơring glông Krông Pac\ jai hrơi pơplih phrâo, ngă tui djơ\ tơlơi c\râo trun, hơdră bruă mơng Ping gah, Kơnuk kơna, hăng hơnong pơkă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă, tơlơi hơdip jai hrơi hrưn đ^ hiam klă. Sang ano\ pơdrong asah amăng tơring glông jai hrơi lu tui, biă mă `u le\ sang ano\ mơnuih djuai ania [iă ăt [uh lu mơn yua kơ gir run amăng bơwih [ong huă, thâo mă yua boh thâo phrâo amăng ngă hmua, hluh rơđah hăng ngă tui tơlơi c\râo trun mơng Kơnuk kơna.

-Ơ ơi, kiăng tơlơi hơdip jơnap tui ră anai, hro\m hăng pran gir run mơng neh met wa, hơdôm hơdră djru mơnuih djuai ania [iă [ơi [on lan hơmâo pok pơhai hiưm pă `u?

Ơi Y Thi Niê: {ơi tơring glông Krông Pac\, abih bang jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh c\ar anun le\ jơlan hơdră mrô 135, le\ blơi kơbao, rơmô, un, mơnu\, blơi anah phun pla, laih dong jơlan hơdră, tui tơlơi pơsit mrô 2085, jơlan hơdră mrô 102, mơnuih arăng đăo gơnang amăng plơi pla mơnuih djuai ania [iă tui tơlơi pơsit mrô 12, laih dong hơdră ngă gêh gal lơ\m c\an prăk mơng sang bruă prăk djru mơnuih mơnam, mă yua prăk anai tuh pơ alin pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă amăng sang ano\. Hơdră djru mơng kơnuk kơna ngă tui jơlan hơdră mrô 135 kiăng kơ man pơkra jơlan glông, man pơdong plơi pla phrâo neh met wa ăt hơmâo lu tơlơi dưi, pơhmutu le\ rông rơmô kơbao, tơdơi kơ hơdôm thun kơbao rơmô hrôh tui. Amăng jơlan hơdră mrô 102 tuh pơ alin blơi pơjeh pơdai, blơi kơthung dưm ia, khuer ia bơmun, ba glăi lu tơlơi dưi kơ mơnuih [on sang. Neh met wa amăng tơring glông hok mơ-ak biă mă lơ\m kơnuk kơna tuh pơ alin kiăng kơ plai [iă tơnap tap, rin rơpa; biă mă `u ră anai, neh met wa glăk kiăng prăk c\an mă kmlai [iă lu biă mă kiăng kơ tuh pơ alin rông hlô mơnong, pla pơjing, c\em rông ană bă hrăm hră hăng pơđ^ kyar bơwih [ong huă.

- Hro\m hăng tuh pơ alin man pơdong anih anom, jơlan glông, dưi c\an prăk, c\râo brơi boh thâo phrâo kiăng kơ neh met wa pơđ^ kyar bơwih [ong huă, lơ\m pơphun ngă tui hơdră djru mơnuih djuai ania [ơi [on lan, tơlơi gơgrong mơng [ing mơnuih arăng đăo gơnang amra pơdah hiưm pă `u, ơ ơi ?

Ơi Y Thi Niê: Tơring glông Krông Pac\ hơmâo abih bang 103 c\ô mơnuih arăng đăo gơnang. {ơi r^m boh plơi pla lêng kơ hơmâo sa c\ô tha plơi, le\ [ing mơnuih ană plơi pla đăo gơnang tui tơlơi pơsit mrô 12. {ing pô anai le\ mơnuih ngă gong, pơtô pơblang, lăi pơthâo tơlơi c\râo trun mơng Ping gah, kơnuk kơna brơi mơnuih [on sang amăng djop plơi pla ala [on kiăng kơ ană plơi pla thâo rơđah dong hăng ngă tui, kiăng kơ plơi pla jai hrơi pơđ^ kyar dong; pơtă pơtăn neh met wa anăm hmư\ tui tơlơi pơc\ut pơc\ao mơng [ing sat. Hro\m hăng anun, [ing mơnuih arăng đăo gơnang ăt rơkâo pơphun pơtô hrăm, hơmâo hơdră djru brơi prăk tuh ia săng kiăng kơ mă bruă tu\ yua [iă. Mơnuih arăng đăo gơnang ană plơi pla mơnuih djuai ania [iă le\ [ing tha plơi lêng kơ hơmâo abih bang mơnuih amăng plơi pla đăo gơnang, hmư\ hiăp. Hro\m hăng anun [ing tha plơi ăt le\ [ing mơnuih djru ngă mut hro\m djop djuai ania; pơtăn ană plơi pla thâo djru tơdruă, khăp pap nao rai, tơdah ngă tui anun kah mơng dưi ngă tui hơdôm bruă jao amăng plơi pla, man pơdong sang brơi mơnuih [un rin, sang ano\ tơnap tap. Yua anun [ing mơnuih ană plơi pla đăo gơnang [ơi kual mơnuih djuai ania [iă lăng yôm biă mă amăng djop mơta bruă amăng plơi pla ala [on.

- Ơ ơi, phrâo anai Kơnuk kơna hơmâo tơlơi pơsit ngă tui Ako\ bruă djop mơta amăng pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă – mơnuih mơnam [ơi kual mơnuih djuai ania [iă hăng kual ataih, asuek rơwang thun 2021-2030. Ih dưi lăi rơđah kơ Ako\ bruă anai amra pok pơhai [ơi [on lan hiưm pă `u?

Ơi Y Thi Niê: Kơnuk kơna, Khua pơ ala mơnuih [on sang dêh c\ar hơmâo pơtrun lu ako\ bruă pơđ^ kyar kual mơnuih djuai ania [iă – kual ataih, asuek. Tơring glông Krông Pac\ ăt rơkâo tơring c\ar, tơring glông, gơnong dlông đing nao, ngă gêh gal kiăng kơ pơkra ming hiam hơdôm ară jơlan amăng tơring glông, man pơkra hnoh ia, lo\n ngă hmua, man pơdong hơdôm kual tuh tia pơkra pơjing, e\p brơi bruă mă [udah pơjing ako\ bruă pơtô hrăm bruă mă brơi mơnuih [on sang kiăng kơ mơnuih djuai ania Êđê hro\m hăng djuai ania pơko\n hơmâo bruă mă, hơmâo prăk pơhrui hơđong. Sit biă `u hơdôm bruă amăng ako\ bruă lêng pơsit tong ten hăng ba glăi tu\ yua, samơ\ [ing gơmơi rơkâo ako\ pơjing kual tuh tia pơkra pơjing, kual pơkra pơjing [ơi anai kiăng kơ mơnuih [on sang hơmâo bruă mă.

- Hai! Bơni kơ ih ho\!

Siu H’ Prăk-Siu Đoan: Pô pơblang