VOV4.Jarai-Việt Nam le\ sa amăng hơdôm boh dêh ]ar hơmâo lu djuai ania do\ hrom. Amăng 54 djuai ania le\, r^m kơ djuai ania lêng hơmâo boh pơhiăp phara hơjăn pô, amăng anun boh pơhiăp Việt [udah tơlơi Yuan jing boh pơhiăp kơ abih bang yua hrom.

Bruă djă pioh boh pơhiăp phara hơjăn djuai ania pô, wơ\t boh hră mơ\ng djuai ania aset ta jing sa bruă mă yôm biă mă amăng bruă djă pioh glăi gru ama grua am^, tơlơi thâo thăi mơ\ng djuai ania pô hăng djop djuai ania adơi ayong amăng dêh ]ar Việt Nam ăt hnun mơ\n.

Jơnum lok 8, khua mua pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta tal XIV hơmâo ngă Hră pơtrun mrô 88 kơ bruă pơsit h^ Kơ]ăo bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [ong huă mơnuih mơnam kual djuai ania [iă hăng ]ư\ siăng mơ\ng thun 2021-2030.

Amăng anun, lăi pơtong tơhnal pơkă kơ bruă djă pioh hăng pơđ^ kyar nua yôm, gru grua đưm hiam klă mơ\ng djop djuai ania.

Boh pơhiăp, boh hră jing sa amăng hơdôm gru grua hiam, tơlơi thâo thăi. Khua Jơnum min anom bruă gah Gru grua, Pơtô pơjuăt, Hlăk ai, Tơdăm ngek dra muai ]ơđai anet mơ\ng Sang bruă pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar ơi Phan Thanh Bình lăi:

‘’{ing gơmơi rơkâo gleng nao pơtô boh pơhiăp djuai ania [iă, pơtô hrăm kơ [ing nai pơtô hrăm hră mơnuih djuai [iă.

Khom hơmâo hơdră pơtô kơ [ing nai pơtô hrăm hră jing mơnuih djuai [iă. Yua dah ră anai, nai pơtô hrăm hră mơnuih djuai [iă [ơi kual djuai ania [iă do\ glăk tơnap tap biă mă.

Anun yơh khom ngă hrom lu kơ]ăo bruă pơdjơ\ nao kơ tơlơi djru mơnuih djuai [iă.

Ră anai hơmâo mơ\n raih daih amăng bruă mă ngă tui kơ]ăo bruă pơdjơ\ nao kual djuai ania [iă samơ\ [ing ta khom ngă tui sa hnong pioh pơjing sa jơlan hơdră prong’’.

Ră anai, mơnuih [ôn sang djuai [iă ăt do\ pơhiăp tơlơi Việt yơh lu amăng mông pơhiăp nao rai tơdruă go\p ta amăng sang ano\.

Yua kơ anun, [ing hlăk ai ]ơđai rơnuk anai, mơnuih djuai [iă [u thâo pơhiăp tơlơi djuai ania pô; ngă rơngiă h^ boh pơhiăp, boh hră mơ\ng djuai ania pô.

Ơi Thông Minh Lợi, djuai ania Chăm  do\ pơ tơring kual Ma Lâm, tơring ]ar Bình Thuận brơi thâo:

‘’Hơmâo boh hră le\ sa tơlơi yôm biă mă. Boh hră nao hrom hăng boh pơhiăp. Samơ\ ră anai, boh pơhiăp lu\k pu\k laih yơh, klu\k klăk nao rai.

Kah hăng kâo pô hai, sit pơhiăp kiăng djơ\ gop boh tơlơi Chăm mơ\ng đưm hă kơnong 30%, kiăng lăi nao kơ tơlơi hơge\t dlông hloh le\ [u thâo ôh, khom pok e\p amăng hơdrôm hră kah mơ\ng thâo’’.

Dơ\ng mơ\ng lu thun hăng anai laih, Ping gah hăng Kơnuk kơna ăt kah hăng lu tơring ]ar kual plơi pla hơmâo lu jơlan hơdră pơtrut pơsur, djă pioh gru grua hiam djuai ania, amăng anun gleng nao brơi djă pioh boh pơhiăp, boh hră mơnuih djuai ania [iă. Mơta tơlơi 7 Tơlơi phiăn Pơtô pơjuăt thun 2005 hơmâo pơkă:

Kơnuk kơna ngă gêh gal pioh kơ mơnuih djuai [iă dưi hrăm boh pơhiăp, boh hră djuai ania pô, kiăng djă pioh hăng pơđ^ tui gru grua hiam djuai ania, djru kơ ]ơđai sang hră djuai ania pô thâo djă pioh ia rơgơi tơlơi thâo đưm djuai ania hăng ta` thâo hluh hơdră hrăm hră amăng sang hră laih anun djop anih pơtô hrăm pơko\n.

Kơ]ăo bruă djă pioh, pơđ^ kyar gru grua hiam djuai ania Việt Nam truh thun 2020 ăt gleng nao laih mơ\n bruă ]ih pơkra jơlan hơdră tơlơi pơtrun pơtrut pơsur mơnuih [ôn sang djuai ania [iă ta mă yua boh pơhiăp djuai ania pô.

Bruă djă pioh boh pơhiăp, boh hră djuai ania [iă glăk hơmâo djop gưl anom bruă mơ\ng gơnong dlông truh pơ tơring ]ar, plơi pla pok pơhai ngă tui kơtang biă mă.

Yua dah boh pơhiăp [u djơ\ kơnong tơhnal phun pioh pơtruh nao rai tơlơi pơhing, pơjing rai gru grua hiam đô] ôh, do\ jing nua yôm tơlơi hiam ană mơnuih amăng tơlơi khăp pap, jing ano\ pơtruh nao rai tơlơi kiăng, thâo hluh tơdruă sit je\ giăm pơtom hiăp laih anun gơnam dưi djă pioh yôm biă mă amăng tơlơi hơdip mơda gru grua hiam, tơlơi thâo thăi mơak pran jua mơ\ng djop djuai ania.

Dơ\ng mơ\ng thun 2004, tơring ]ar Sơn La hơmâo git gai kơsem min ]ih pơkra hơdră, hơdrôm hră pơtô hrăm boh thâo rok ruai hơ\k hor [ơi tơring ]ar hăng boh hră djuai ania Thái kơ [ing khua mua, mơnuih apăn bruă, ling tơhan do\ mă bruă amăng kual plơi pla mơnuih djuai [iă.

{ơi tơring ]ar Bình Thuận, abih bang djop sang hră gưl sa lêng kơ hơmâo 4 mông hră r^m wơ\t  rơwang hrơi tơjuh pơtô hrăm tơlơi Chăm, boh hră Chăm kơ ]ơđai sang hră mơ\ng anih 1 truh anih 5.

Truh ră anai, r^m thun hrăm, tơring ]ar Bình Thuận hơmâo mơ\ng 3 rơbâo truh 4 rơbâo ]ô ]ơđai sang hră hră boh hră tơlơi Chăm. Ơi Lư Đức Huấn do\ pơ tơring glông Bắc Bình brơi thâo:

‘’Kiăng djă pioh boh hră djuai ania Chăm, sa tơlơi yôm hloh le\ Kơnuk kơna kiăng hơmâo jơlan hơdră djru pơtô hrăm kơ [ing nai pơtô hrăm hră.

Boh nik `u ngă gêh gal kơ djop tơring ]ar, plơi pla hơdai gum hrom [ing khua pô pơtô tơlơi đăo brơi pơtô glăi boh hră mơnuih [ôn sang mơ\ng tơlơi hrăm phun, pioh djă pioh tơlơi thâo, gru grua hiam đưm, boh hră dưi djă pioh sui thun. Gơmơi hu\i biă mă kơ` pơgi anai rơngiă h^ soh sel’’.

Yua hơmâo jơlan hơdră djơ\ mơ\ng Ping gah hăng Kơnuk kơna, hơdôm thun rơgao bruă djă pioh boh pơhiăp hăng boh hră mơnuih djuai [iă hơmâo pok pơhai ngă tui lu amăng djop sang hră hăng anih pơtô hrăm pơko\n kual mơnuih djuai ania [iă do\.

Ră anai, Gong phun jua pơhiăp Việt Nam, Gong phun pơdah rup Việt Nam, djop sang bruă gong phun pơtui jua pơhiăp hăng pơdah rup pơlar lu jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp hăng tơlơi pơhiăp djuai ania [iă kah hăng:

Hmông, Yao, Thái, Khmer, Êđê, Jrai, Bahnar, Mnông, Chăm, Sedang, Tày-Nùng, Kơtu, K’Ho….

Hrom hăng anun, hơdôm tơlơi pơhiăp djuai ania [iă pơko\n hơmâo in pơkra amăng tơlơi pơhing adoh suang djă pioh gru grua đưm hiam, amăng tơlơi adoh phrâo pơ]eh;

pioh ]ih dăp glăi adoh suang [udah ]ih pơkra hơdrôm hră e\p boh pơhiăp pơblang glăi ta juăt lăi ‘’Từ điển’’ boh pơhiăp phun hăng tơlơi Việt ngă dua mơta tơlơi pơhiăp; in pơkra hơdrôm hră pơblang glăi glông amăng, hơdră ]ih dăp, boh pơhiăp, glông pơhiăp djơ\, hơdrôm hră pơtô hrăm….

Nay Jek: Pơblang