VOV4.Jarai - Khă tơlơi hơdôm bôh anom bơwih [ong [u hmâo sit hyu plư mơnuih ngă đang hmua blơi pơjeh bôh kruăi hre\, bôh rơdă, sa ]i hăng kơmok pruai laih anun phiar lơ leh, ăt akă [u abih mơn [ơi Gialai le\, phrâo anai, mơnuih ngă đang hmua [ơi hơdôm bôh tơring glông gah ngo\ dơnung tơring ]ar hmâo dong tơlơi plư ple] tui anun hăng phun pla rơya.

Pha ra hăng hơdôm tal hlâo, tal anai, hơdră `u ngă pha ra hăng pơlir hơbit mơng anom bơwih [ong [u hmâo sit jing laih jơlan nao hơgom hloh lu biă.

Ako# thun 2017, ayong Nguyễn Xuân Sử, Kơ-iăng Khoa anom mă bruă hrom gah đang hmua Tân Tiến, să }rôh Pơnan, tơring glông Phú Thiện k^ pơkôl hră pơ-ar pla 5 rơbâo phun rơya hăng sang bruă blơi s^ gơnam tam hơdjă kơ dêh ]ar ta] rơngiao mơng dêh ]ar Việt Nam, anăn sang mrô 27 jơlan Phan Đăng Lưu, phường Tân An, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak.

Kiăo tui anun, anom bơwih [ong anai brơi pơjeh pla, hơdôm kơmok pruai vi sinh, kỹ sư djru pơtô brơi pla hăng kơnong kơ pơhrui hlâo ha mơkrah mrô prăk mă yua pioh pla.

Hrom hăng anun, anom bơwih [ong pơkôl, rim phun rơya pơhrui hmâo [ia\ biă `u 2 k^ ha mơkrah, tơdah [u hmâo tui anun thơ amra dưi hmâo sang bruă pơ ala glăi.

Abih bang mrô rơya anai amra dưi blơi abih hăng noa 18 rơbâo prăk lom sa kg, anun le\ lu hloh 2 wot bơhmu hăng noa pơkă hrom.

Tui anun mơn, lom rơya hmâo kơman ngă, rơkâo gum djru pơgang le\ ayong Sử hmâo ara\ng be\  tui [ơ [rư\.

Biă `u, tơdơi `u mă 50 klăk prăk kah hăng tơlơi pơkôl le\, to# tơno# anom anun phiar laih.

Truh ră anai, rơngiao kơ mrô prăk rơbêh kơ 100 klăk prăk mơng sang ano# hmâo rơngiă pưh tơngan yua kơ rơya djai bru\ laih, ayong Sử tơblut amăng tơlơi do\ng hnưh:

“Kâo lăi pơthâo hơdôm wot laih, samơ\ sang bruă lăi pơkiăo mơnuih pơtô brơi bôh thâo, pô anai pô adih rai, samơ\ [u [uh hlơi ôh. Tơdơi anai kâo iâu le\ [u [uh lăi glăi hơget dong tah.

Prăk le\ [u djơ\ prăk sang ano# ôh, kâo leng kơ ]an mơng sang prăk sôh. Rim blan kâo khom kla kơmlai  kơ sang prăk, do# prăk ]an 70 klăk prăk akă thâo ôh hơbin mơng tla”.

Hrom hăng ayong Sử, sang ano# ơi Hoàng Duy Hoàn, Khoa Anom mă bruă hrom Tân Tiến, să }rôh Pơnan, tơring glông Phú Thiện ăt glăk amra rơngiă pưh tơngan mơn 300 klăk prăk tuh pơ plai kơ 15 rơbâo amur phun rơya.

Yua kơ 20 tơn rơya mơng ơi Hoàn rơgao kơ  hrơi klơi mă rơya sa blan laih mơ\, [u e\p [uh anih pioh s^ ôh:

“Tuh pơ plai sa pra pơgang anai le\ dua pluh klăk prăk laih, 10 bôh rơdêh lon, 6 bôh rơdêh kam, 61 klăk djah djâu luk hăng lon. Noa s^ đ^ lom sa amur phun rơya anai le\ pluh hơdôm rơbâo.

Rơyă anai kâo s^ tơbiă 6 rơbâo prăk hă kơnong kơ dưi pơsir glăi 1/3 mrô prăk mă yua tuh pơ plai đo#], bơ\ tơdah [u dưi s^ hă amra rơgiă pưh tơngan yơh”.

Hơdôm tơlơi pơkôl hmư\ `u hmâo kmlai lu biă kơ m[s kah hăng brơi do\ng hnưh 50% mrô prăk mă yua pla truh kơ rơnu] bơyan, pơkôl blơi abih rơya pla hăng noa yôm… le\ hơdôm tơlơi hơhru\p hăng hơdră plư mơng sang bruă [u hmâo sit hlâo adih plư hăng bruă pla phun rơdă, phun bôh kruăi hre\.

Tơlơi lăp lăi le\, tal anai, Sang bruă blơi s^ hơbơi pơtơi hơdjă kơ dêh ]ar ta] rơngiao Việt Nam pơ phun bơkơtuai, hăng tơlơi [uh [o# mơng khoa pơ ala gong gai plơi pla, lăi pơthâo khul mơnuih pơtô brơi hơdră pla.

Hơdôm tơlơi anun, hrom hăng glông ka\] rek kơ ano# kơmlai lu lin ngă laih m[s pơhư\] pran jua [u pơmin nao tah kơ tơlơi plư ple], noa blơi amăng hră k^ pơkôl lu biă.

Wot amăng hră pơkôl kiăng mơnuih pla rơya  mơ-^t nao tơpă prăk kơ mrô djă prăk mơng ơi Lê Văn Lưỡng, Khoa Anom mă bruă hrom gah đang hmua Phú Thiện, pô rơngiă pưh tơngan 300 klăk prăk tuh pơ plai pla rơbêh kơ pluh rơbâo amur rơya pơjeh khăng  glưh brơi thâo, lom `u thâo tơlơi anai,  djop mơta hơget mơng hmao dong:

“Tal bôh rơdă, [ing gơmơi [u hmâo ngă ôh yua kơ bôh nik `u [u hmâo phun akha ôh, [u hmâo gru than hơge\t ôh. Tui anun mơn anai hmâo anih anom.

Pơ phun mơng ayong Toàn, Khoa Jơnum min m[s să }ư\ A Thai, dua le\ ayong Phạm Ngọc Nghĩa Khoa Anom mă bruă hrom gah đang hmua }ư\ A Thai hyu lăi pơhing, pơsur, [ing gơmơi ăt pơmin le\ mơnuih tơpă ara\, bruă tơpă sit dưi nao pơhmư\, nao pơhra\m.

Dua dong le\ `u ăt glăi lăi pơthâo mơn, anun [ing gơmơi mơng hmư\ tui pioh ngă hră pơkôl, [u djơ\ ngă tu\ mơng hmâo ôh”.

{ơi plăng pôr pơhing Lon ia ta kơ ngă hră bơwih [ong, Sang bruă blơi s^ hơbơi pơtơi hơdjă kơ dêh ]ar ta] rơngiao Việt Nam hmâo ngă hră bơwih [ong s^ mdrô laih [ơi Gơnong bruă wai lăng kơ]a\o bruă hăng tuh pơ plai tơring ]ar Daklak.

Bôh nik, sang bruă anai [u hmâo ôh [ơi anăn ]ih 27 jơlan Phan Đăng Lưu, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak.

Tơlơi lăp bơngot, tơdơi kơ tơlơi plư mă prong hăng mơnuih đang hmua pơ\ Gialai, sang bruă pơdo\ng [ơi tơring ]ar hmâo lui laih [u mă bruă dong tah.

Bơ\ 5 bôh anom pơkon [ơi hơdôm tơring ]ar Bình Thuận, Ninh Thuận, Bình Định, Nghệ An, Nam Định ăt glăk do# mă bruă mơn.

Ră anai, akă hmâo mrô yap ôh mrô mơnuih ngă đang hmua le\ mơnuih hmâo tơlơi răm [a\m mơng Sang bruă blơi s^ hơbơi pơtơi hơdjă kơ dêh ]ar ta] rơngiao Việt Nam.

Tui anun mơn, bruă pơ phun bơkơtuai hăng tơlơi gum hrom mơng mơnuih ngă đang hmua [ơi djop hơdôm bôh tơring glông gah ngo\ dơnung hăng dơnung mơng tơring ]ar, amra pơkă lăng hlâo mrô mơnuih bơdjơ\ nao.

Hrom hăng rơnoh tuh pơ plai hơdôm rơtuh klăk prăk sa bôh sang ano# le\, răm rai sang bruă anai ba truh laih hăng mơnuih ngă đang hmua tui mrô [u anet ôh.

Ơi Mai Ngọc Quý, Kơ-iăng Khoa Anom bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan tơring glông Phú Thiện lăi le\, hơdôm [irô apăn bruă khom mă bruă hrom, kiăng pơgăn anom bơwih [ong lăi pơthâo mă ]a anun:

“Rơkâo [irô apăn bruă ta` pok pơhai bruă mă kiăng pel e\p, ngă rơđah tơlơi [ing hyu plư ple] mơng sang bruă.

Pơ\ anăp anai, gah yu\ anom bruă le\ [irô wai lăng kơnuk kơna, Anom bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan amra gơgrong hlâo gum hrom hăng Jơnum min m[s hơdôm bôh să, tơring kual hmâo lăi pơtă neh wa ngă đang hmua anăm pioh [ơi anăp k^ hră pơkôl hăng hơdôm sang bruă ôh hơdôm mơta djuai pơjeh pla.

Pơtă m[s pla hơdôm phun pla djơ\  tui Jơnum min m[s tơring ]ar pơkă kual be\ hmâo tơlơi truh kah hăng phun rơya, phun rơdă hlâo adih anun”./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr