VOV4.Jarai - Khă kual lon pla tiu [ơi tơring ]ar Gialai rơgao hơnong pơkă, samơ\ bơyan hơjan anai, m[s ăt luh nao mơn pơ\ hơdôm bôh đang pơdjuai anah tiu pioh blơi ba glăi pla. Hơdôm mơnuih akă hmâo tơlơi găn gao pla phun tiu anai kơnong kơ hluai tui kơ him mă pô pioh ruah mơ\, lui h^ hơdôm tơhnal pơkă kơ bruă pơdjuai, pơsir bơmao kơman pơ]ra\m… Lom anun gơnong bruă wai lăng tơlơi anai akă dưi wai lăng ôh tơlơi gluh đ^ hơdôm mơta đang pơdjuai anah pla, mơnuih ngă đang hmua amra bưp tơlơi [u bưng yua kơ blơi djơ\ anah pla [u klă hiam.

            20 thun hăng anai, ayong R]om Tu`, [ơi plơi Rơ Wai, să Ia Khươl, tơring glông }ư\ Pah kơnong kơ juăt hăng bruă pla phun kơ phê. Samơ\ thun anai, noa tiu đ^ lu, ană plơi bơkơtưn pla tiu, `u ăt pơsit phă lui mơn 2 ar đang kơ phê tha, hơdai nao pla tiu. Akă hmâo tơlơi găn gao hăng phun pla anai, nao pơ\ pơdjuai anah, ayong R]om Tu` kơnong kơ blơi anah pla tui tơlơi găn gao mơng gơyut gơyâu đu] mơn: “Tơlơi anun kâo ăt tơ`a laih mơn [ing gơyut gơyâu pla tiu. Ara\ng lăi djuai tiu Vĩnh Linh [iă hmâo mơnong pơ]ra\m. Djuai pơhlôm kơ ara\ng pơdjuai [u hmâo mơnong pơ]\ra\m, hmâo akha ]ao tơbiă le\ ta ruah mă ano# anun.”

Lu đang pơdjuai [u nga tui hơdôm tơlơi pơkă bôh thâo, amra hmâo lu bơmao, kơman pơ]ra\m.

            Ră anai, 2 bơnah Jơlan mrô 14, ]ra\n găn phường Yên Thế hăng phường Chi Lăng, plơi prong Pleiku, hmâo lu anih anom pơdjuai anah hăng s^ anah tiu. Noa anah tiu [ơi anai s^ hăng noa [u pơmă đơi mơn; pơ plih mơng 5 truh kơ 6 rơbâo prak lom sa [e\ anah s^ raih daih hăng 8 rơbâo prak lom sa phun s^ hyu raih daih. Ơi Hoàng Văn Thắng, pô đang pơdjuai anah Thuỳ Dương pơ\ jơlan Phạm Văn Đồng, plơi prong Pleiku brơi thâo, thun anai tuai rai blơi anah tiu lu hloh kơ thun hlâo; [u djơ\ kơnong kơ amăng tơring ]ar Gialai đu] ôh mơ\ lu tơring ]ar pơkon amăng kual }ư\ Siăng hăng kual To\ng krah dêh ]ar ăt hmâo mơn: “{uh hiam le\ ara\ng blơi ba glăi pla, ara\ng bơlăi pơthâo nao rai, lăi pơthâo mơng anih anai truh anih pơ\ adih. Lăng kah hăng hơdôm tơring ]ar kual dơnung anun, tơring ]ar hơpă leng kơ [uh [o#, rai pơ\ anai blơi mă.”

            Anih anom s^ mdrô dik dak, samơ\ noa ăt [u đ^ mơn, đa le\ [ia\ hloh kơ thun hlâo dong, anun le\ tơlơi lăp đing đăo biă ano# klă mơng anah tiu ră anai [ơi tơring ]ar Gialai. Tiến sĩ Đặng Bá Đàn – Khoa Anom kơsem min hăng pơlar phun tiu (gah Anom kơsem min bôh thâo phrâo bruă đang hmua, đang kyâu kual }ư\ Siăng) brơi thâo, noa lom sa [e\ anah tiu djơ\ hăng tơhnal pơkă le\ 9 rơbâo prak laih, samơ\ noa s^ [ơi djop anih anom kơnong kơ mơng 5 rơbâo truh kơ 6 rơbâo prak đu]; tơlơi anai amra `u anah tiu [u djơ\ hăng tơhnal pơkă ôh. Kiăng hmâo sa anah tiu djơ\ hăng tơhnal pơkă klă hiam khom găn rơgao lu tal ngă tui tơpă kho\p, [u djơ\ trơ\i mă amăng sa ]ra\n hre\ tiu laih anun hlă mu\t amăng kơdung ]ro\ lon le\ giong ôh. Tiến sĩ Đặng Bá Đàn pơtă tui anai: “Sa le\ nao pơ\ hơdôm abih anom pơdjuai anah hmư\ hing. Hăng phun tiu djơ\ hăng tơhnal pơkă pla le\ [ia\ biă mă `u khom hmâo mơng 5 truh kơ 6 po\k hla, dlông [ia\ biă mă `u rơbêh kơ 20cm. Biă `u le\, neh wa lăng akha `u ]ao tơbiă mơn. Tơdah phun tiu bluh đ^ hiam mơ\ [u hmâo akha thơ tơdah pla, neh wa amra bưp tơlơi [u bưng prong biă. Anah tiu dưi ruah mă mơng hơdôm đang pla hmâo lu bôh, [u djơ\ arong hlăt [ong. Mơng hre\ tiu klă anun, [ing ta khom pơsir tơlơi hơmao kơman pơ]ra\m lom pơdjuai. {ing ta ba mu\t amăng hơdôm jrao bơmao, hơdôm ia, mơnong vi sinh amra ngă hơđong akha tiu, đ^ tui pran kơja\p mơng phun tiu. Lom anun, [ing ta ngă hiưm hơpă [u pioh mơnong pơ]ra\m, virus tưp mu\t amăng hre\ tiu”.

Đang pơdjuai tiu pơhlôm bôh thâo phrâo [ơi Anom kơsem min hăng pơlar phun tiu.

            Rơgao kơ pel e\p bôh nik [ơi plơi prong Pleiku brơi [uh, abih bang hơdôm đang pơdjuai anah leng kơ blơi hre\ tiu hơdơ\ hmâo [ơi hơdôm blah đang sang, ba glăi trơ\i jing amăng sa ]ra\n sa ]ra\n ber laih anun pơdjuai anah pioh s^. Lom anun, lu kual pla pơkra tiu [ơi anai hơdôm hrơi rơgao hmâo tơlơi tiu “djai ta`”, “djai kaih” ha amăng ple\, yua kơ hơdôm djuai kơman pơ]ra\m. Yua anun, hăng hơdră pơdjuai anah pioh s^ kah hăng lăi anun le\ abih bang [u djơ\ hăng tơhnal pơkă ôh hơdră bôh thâo, tơhnal [u bưng amra truh hăng mơnuih pla tiu ba glăi pla. {u djơ\ kơnong kơ anah tiu [ơi Gialai ôh mơ\, lu anih anom amăng kual }ư\ Siăng, tơlơi gluh đ^ đang pơdjuai anah djop mơta phun pla glăk hmâo lu biă, lom anun khul apăn bruă [u dưi wai lăng ôh. Mơnuih ngă đang hmua khom kơđiăng lom ruah blơi pơjeh anah ba glăi pla.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr