Anŏ yôm phara mơng gru grua čing hơgor mơng djuai ania K’ho
Thứ tư, 10:46, 05/11/2025 VOV Tây Nguyên/Nay Jek-Siu Đoan Pơblang VOV Tây Nguyên/Nay Jek-Siu Đoan Pơblang
VOV.Jarai-Hăng djuai ania ƀiă ƀơi kual Dap kơdư, čing hơgor lĕ gông brô̆ mơyang, hơmâo yang rơbang dŏ hrŏm. Čing hơgor juăt pơlir hăng hơdôm tơlơi ngui ngor, ngă yang amăng plơi pla. Hăng djuai ania K’ho ƀơi tơring čar Lâm Đồng ăt hơmâo tơlơi ngă yang phara kiăng pơpŭ kơ yang čing, anai lĕ hrơi Ngă yang čing.

“Ơ ană plơi pla! Tơdơi kơ ha thun mă bruă glêh glar pơ đang hmua, hrơi anai pơdai ba tuh bă pơdjai, tơpai truh hrơi klŏ mơñum laih. Ƀing ta pơtum pơƀut glăi ƀơi anai kiăng pơpŭ kơ yang rơbang hơmâo pơgang brơi plơi pla ha thun angĭn rơnang hơjan mơ-ak, pơdai jor kơtor mơboh, brơi un tuh hrôh kar hăng dŏm sao, kơbao lu kar hăng đĕ amăng čroh ia. Ơ ană plơi pla! Ƀing ta pơtum jơngum pơphun ngui ngor wĕ”.

Truh mông ngă yang, tha plơi K’Thế dŏ amăng ƀon Srê Nhắc, să Đinh Văn Lâm Hà, tơring čar Lâm Đồng ayŭp đing kiăng kơ jak iâu abih bang mơnuih nao ngă yang hrŏm. Pơ ala glăi, ană plơi pla pơtum pơƀut jum dar gong drai pơdong tong krah anih ngă yang. Lơm abih bang mơnuih hơđong anih dŏ dŏng, tha plơi K’Thế kơwưh đĭ yang:

“Ơ yang čing! Glăk dŏ amăng hơdôm boh čing prong, čing anet, čing ania, čing ană. Hrơi anai ană plơi pla djop asơi huă añăm ƀong, thâo hmư̆, thâo ngă tui tơlơi hiam. Pơpŭ bơni hăng jak iâu yang rơbang glăi ngui mơ-ak hrŏm ană plơi pla. Hrơi anai plơi pla ngă yang, hơmâo mơnong, tơpai čeh jơman. Rơkâo yang brơi pơtrun ring čing hăng atông bang tơ-ua amăng glai čư̆, brơi ană plơi pla dik dak ngui ngor mơ-ak”.

Pơđut hĭ tơlơi iâu lăi, tha plơi trơ̆i drah sa drơi mơnŭ ông; hrŏm hăng hơdôm gơnam pơyơr đĭ hơmâo akan krô, hra, braih, asơi điô̆, boh troh. Tơlơi ngă yang anai kiăng ba pơtrun ring čing kiăng atông hăng pơpŭ brơi abih bang mơnuih nao ngă yang lêng rơnuk rơnua, suaih pral, tơpă. Tŏ tui dong lĕ mông ba pơtrun rĭm boh čing hăng jao brơi 6 čô tơdăm kiăng pơphun atông tơlơi adôh “Gungme Gungme”, anai lĕ tơlơi “Čơkă tuai”. Tơdơi kơ pơđut hĭ mông ngă yang pơtrun čing, jua čing hmư̆ dik dak yak nao mông ngui ngor. Tha plơi K’Thế brơi thâo:

“Djuai ania hơpă mơ̆ tha plơi ƀudah amăng plơi pla anun hơmâo ring čing, bơngăt mơng yang čing amra dŏ hrŏm amăng plơi pla anun. Ngă yang pơtrun čing lĕ kiăng rơkâo yang trun ngui hrŏm hăng mơ-ak hrŏm ană plơi pla amăng hơdôm bơyan tơjŭ pơdai ƀudah pơdong sang, pơdô̆ rơkơi bơnai…Djop tơlơi atông lêng kơ rơkâo yang brơi ƀing gơmơi atông čing”.

Sa amăng hơdôm tơlơi ngui mơ-ak hloh amăng hrơi ngă yang čing lĕ atông pơkhă nao rai. Lơm măt, ƀing tơdăm amra atông pơkhă nao rai, yua hơdôm er atông kiăng pơgô̆ ƀu brơi arăng dưi atông ôh, anun hơmâo tơlơi dưi. Tơdơi ngui ngor ăt tŏ tui, jum dar tơpai čeh, jua čing hơdor jai hmư̆ bang tơ-ư ataih tui. Ayong Krajan K’Rông, dŏ amăng plơi Bồ Liêng, să Đinh Văn Lâm Hà brơi thâo, čing hơgor hăng hơdôm tơlơi ngă yang anai lĕ gơnam yua ƀu kơƀah ôh amăng tơlơi hơdip mơng djuai ania K’ho.

“Yua hơmâo tơlơi đing nao mơng Ping gah hăng kơnuk kơna hơmâo pơtrut neh met wa tŏ tui djă pioh tơlơi phiăn tui gru grua mă kơnung amĭ. Anai lĕ gru grua gah bơngăt, gơnam ngă mơ-ak pran jua mơng ƀing gơmơi”.

Amăng čing hơgor hơmâo yang, mơnuih djuai ania K’ho đing nao bruă djă pioh, ƀu mă yua ča čot ôh. Ơi K’El, dŏ amăng plơi Ryông Srê, să Đinh Văn Lâm Hà, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo: čing hơgor pơlir hăng hơdôm tơlơi ngă yang bơdjơ̆ nao tơlơi hơdip ană mơnuih hăng hơdôm tơlơi ngă yang pơprong amăng plơi pla.

“Čing mơng djuai ania K’ho hơmâo 6-8 boh. Amăng ring čing anun dưi atông lu er phara mơn, juăt atông amăng hơdôm hrơi ngă yang pơprong, pơhmutu lĕ hrơi gui pơdai glăi, pơdô̆ rơkơi bơnai hăng ngă yang yôm phăn, ƀing gơmơi lêng kơ atông čing. Čing lĕ gơnam yôm biă mă mơng djuai ania K’ho”.

Amăng tơlơi ngă yang mơ̆ng djuai ania K’Ho, ngă yang kơ jĭng čêng ƀudah čing hơgor lĕ tơlơi ngă yang pok brơi bruă ngă blung a, pioh rơkâo khul yang rơbang tŭ ư brơi pơtrun hĭ ring čing mă yua atông ngui. Anai ăt jing tơlơi ngă yang pok blung brơi kơ djop bruă či ngă amăng hơdôm hrơi ngă yang ngui ngor, hmư̆ ik jua čing ing jua hơgor hăng lu ia iom hiam rô̆ tơdơi kơ anun. Tơlơi hơdip ră anai pơđĭ kyar laih, mơnuih ƀôn sang ăt lăng yom hăng pơpŭ kơ bruă djă pioh čing hơgor, kiăng pơđĭ tui rơnoh yom mơ̆ng gru grua đưm pioh glăi. Amăng anun, ngă yang kơ čing lĕ sa tơlơi pơpŭ yom phara, lu mơnuih ƀôn sang djuai ania K’Ho dŏ djă pioh amăng mông ngui ngor mơak truh ră anai.

Jĭng čêng, ƀudah čing hơgor lĕ kah hăng gông brô̆ anŏ kiăng ƀu thâo kơƀah ôh amăng tơlơi hơdip bơngăt bơnguai djop djuai ania amăng kual Dap Kơdư lăi hrŏm, djuai ania K’Ho hnun mơ̆n. Hăng mơnuih ƀôn sang djuai ania K’Ho ƀơi tơring čar Lâm Đồng, atông čing jua mơni sŭ mơak-čing Bor arăng kiăng hmư̆ biă mă. Lơ̆m atông čing tui er tơlơi mơñi anai, pơƀuh mơnuih ƀôn sang kiăng pơtum bưp nao rai, lir hơbit tơlơi khăp tơdruă ană mơnuih, pơdah rai tơlơi gum pơgôp prong amăng sang anŏ hăng plơi pla.

Tơdah hơmâo mông găl weh nao pơ lu plơi pla djuai ania K’Ho, ƀing tuai amra hơmâo pô sang čơkă jum atông čing Bor kiăng mơak hrŏm čơkă tuai, pơpŭ kơ tuai. Ơi Liêng Hot Ha Kliêng, djuai ania K’Ho dŏ ƀơi plơi Srê Đăng, să Tân Hội, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo: hlâo adih čing Bor juăt atông amăng mông mơak sang anŏ, plơi pla. Anun lĕ, mông arăng pơdŏ rơkơi bơnai, čơkă tuai, ƀudah ngă yang dŏ sang phrâo djơ̆ bơyan....Jua čing mơñi ngă kơ ƀing hmư̆ mơak pran jua, hơmâo lu tơlơi čang rơmang:

“Lơ̆m ta hơpuă yua hơmâo pơdai jor kơtor lu ba glăi tuh amăng atông pơdai, hơjai kơtor ta khom mơak, ngă yang atông čing bor, ngă yang lăi pơthâo ană plơi pla thâo ƀong mơñum hrŏm hăng sang anŏ kiăng pơpŭ kơ abih bang hiam drơi jăn, găng añrăng laih anun tơphă tơphai hloh, thun pơ anăp ngă hmua pơdai jor kơtor lu, anun lĕ tơlơi phiăn hiam klă hăng gru grua djuai ania K’Ho ƀing gơmơi”.

Mơnuih kơhnâo kơhnăk gru đưm ơi Ka Să Ha Sang, dŏ ƀơi Dă Blah, să Lạc Dương, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo: Ring čing djuai ania K’Ho hơmâo 6 boh čing hlai, pơƀuh brơi kơ sang anŏ hơmâo 6 čô mơnuih, amĭ ama hăng 4 čô ană bă. Anăn čing rim boh: Čing amĭ, čing rơnuai, čing Ndơn, čing Mbuăt, čing Blah hăng čing ania.

Tơlơi atông čing bor lĕ khom djop 6 boh čing hlai wơ̆t čing ania, čing mŏng. Pô atông tui hluai hơmâo 3 čô đah rơkơi hăng 3 čô đah kơmơi ƀudah 6 čô đah rơkơi, 6 čô đah kơmơi soh. Mơnuih kơhnâo kơhnăk ơi Kasă Hasang lăi rơđah, tơdah kơƀah hĭ sa amăng 6 boh čing anun amra ƀu djop jua mơñi tơlơi adoh Bor ôh, yua jua čing kơ tơlơi khăp gum pơgôp nao rai:

“Abih bang anăp nao sa bơnah, hrŏm hơbit pơdjru ba nao rai tơdruă, gum pơgôp sa pran jua. Kah hăng čing anai, hơmâo 6 boh mơ̆ kiăng atông djop er jua mơñi čing bor khom djop 6 boh, yua hơmâo pơpha sa grup sa bơnah 3 čô, djă klâo boh či atông, tơdah klâo čô đôč atông ƀu djop er mơñi jua čing Bor ôh, ƀu djop jua ngă mơak, tơlơi gum pơgôp, anun yơh arăng iâu lĕ sa phun hrŏm lu hla, sa ania hrŏm plơi, djop drơi sa boh lŏn ia”.

Lơ̆m atông čing Bor, čing ania, čing ama amĭ arăng atông hlâo, laih anun kiăo tui akŏ klôn, truh ƀing ană bă ñu lăi glăi, tơ-ut glăi hăng amĭ ama pô iâu. Jua čing tơ-ua anet prong tui hluai phun tơdŭ laih anun rơnang truh hmar, kiăng pơdah rai tơlơi mơak amăng bơngăt jua, pran hơtai, ai mơnuih. Sa tơlơi atông čing jua mơñi djop mơak lĕ, khom tum 6 boh, yua kơ pơčlah hĭ, sa boh čing ania, čing ană ƀudah čing ama hai hmư̆ ƀu tum mơak ôh. Mơnuih kơhnâo kơhnăk gru đưm ơi Kasă Hasang lăi dơ̆ng, tơlơi yom kiăng lăi nao mơ̆ng jua čing Bor lĕ ƀu dưi pơčlah kah pơpha tơdruă ôh, khom thâo gum pơgôp djuai ania hăng thâo khăp pap nao rai, pơdjru amăng bruă mă, mơ̆ng sang anŏ, truh amăng plơi pla hăng lŏn čar:

“Boh pia yom mơ̆ng tơlơi atông čing Bor anai lĕ dưi atông amăng sang anŏ ƀudah amăng plơi pla, hơmâo mơnuih prong mơnuih anet, pô nao hlâo, pô nao tơdơi, mơnuih dlông, mơnuih ber, hơmâo ƀing tha, ƀing hlăk ai, abih bang anăp nao sa bơnah đôč, hnun kah dưi hơmâo lŏn ia Việt Nam ƀing ta”.

Hăng jua čing mơñi tơ-ua hyu mơak laih anun bă hăng boh tŭ yua yom, dơlăm biă mă, hơdôm hrơi anai ƀơi djop djang anih plơi pla djuai ania K’Ho, tơring čar Lâm Đồng, er mơñi tơlơi ayun suang mơ̆ng jua čing Bor hlăk tơ-ua hyu, mut tơma hrŏm tơlơi mơak hăng djop djuai ania adơi ayong amăng dêh čar. Hăng tơlơi gêh găl hơjăn păn pô mơ̆ng tơring čar Lâm Đồng, hrŏm hăng tơlơi djru mơ̆ng kơnuk kơna tuh pơ alin, tơlơi gir run mơ̆ng ană plơi pla djop djuai ƀiă, hơmâo ba glăi anih anom atông čing hơgor kual Dap Kơdư pơwơ̆t glăi hăng anih anom amăng plơi pla lăng kah hăng gơnam mơdrô pioh čơkă tuai hyu ngui amăng dêh čar hăng mơ̆ng tač rơngiao nao ĕp lăng pơhmư̆ hrŏm amăng kual lŏn anai./.

VOV Tây Nguyên/Nay Jek-Siu Đoan Pơblang

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC