Mơ̆ng lu thun anai, ngă yang hơduah ia hơjan mơ̆ng Pơtao Apui ƀơi kơčŏng čư̆ mơyang Čư̆ Tao Yang (să Čư̆ A Thai, tơring čar Gia Lai) hơmâo pơphun ngă glăi tui đưm, tui tơlơi phiăn djuai ania Jarai đưm. Hlâo kơ hrơi ngă yang, mơnuih ƀôn sang pơ hơdôm plơi pla prăp rơmet kơ hrơi ngă yang. Gơnam ngă yang hơduah ia hơjan hơmâo: 1 čeh tơpai, 1 ƀĕ hlin, 1 čơlŭ braih, 1 jam mơnŏng hơmâo sĭ tă laih. Mơnuih hơmâo jao bruă pơ ala kơ ană plơi ngă yang hơduah ia hơjan lĕ ơi Siu Phơ (pô djru bruă ơi Rahlan Hieo - Pơtao Apui rơnuk 14).

Tơlơi phai yang tui anai: “Ơ yang ia! Hrơi anai neh met wa amăng plơi pơyơr gơnam ngă yang, pơpŭ kơ yang. Iâu yang pap brơi pơgang ba plơi pla, kiăng rim wơ̆t găn nao čroh ia rơnuk rơnua, huăi lung lup pơkup pơđang. Iâu yang brơi ia bă ia blai, huăi thu, kiăng pơdai mơboh jor kơtor mơboh lu, pơdai kơtor bă tông sang! Iâu tui yang lăng ba ană plơi kiăng hiam drơi hiam jăn, hơdip klă ngă bruă hiam, thâo gum djru nao rai kah hăng adơi ayong sa boh sang”.

Tơlơi ngă yang hơmâo pơphun kơdrưh biă, hơmâo lu mơnuih mơ̆ng dơnung kah hăng Phú Túc, Ayunpa, Phú Thiện; truh pơ Kơdư lĕ hơmâo Pleiku, Čư̆ Păh, ƀudah mơ̆ng yŭ hơmâo Čư̆ Prŏng, Čư̆ Pưh...Ơi Kpă An, plơi Ring Dap, să Čư̆ A Thai, Gia Lai: “Rim wơ̆t ngă yang, neh met wa mơ̆ng djŏp plơi djă ba gơnam pơyơr kơ Pơtao Apui. Gơnam ngă yang tui hluai mơn, đa kơbao, đa rơmô, bui, mơnŭ, tơpai čeh, pơdai braih...Tơlơi ngă yang pơphun ƀơi sa anih mơyang amăng lăm glai rưng. Anai jing anih arăng kŏm, ană plơi ƀu dưi mut nao ôh. Kơnong hơmâo Pơtao Apui hăng ƀing djru bruă ñu kah mơ̆ng dưi ngă yang. Sit tơlơi yom, hơgŏm hăng kơdrưh anun, ngă brơi rup Pơtao Apui jing kơdrưh kơ-ang hloh amăng pran jua ană plơi, jing mơnuih pơ ala yang rơbang”.

Mơnuih rơgơi kơhnăk apăn bruă gru grua Kror Lol (juăt iâu lĕ Ơi Sơ) ăt jing pô pơ ala brơi ană plơi pơ Plei Rbai, să Ia Piar, tơring glông Phú Thiện (hơđăp), ră anai lĕ să Phú Thiện, gơgrong bruă hơduah ia hơjan, brơi thâo anŏ yom mơ̆ng tơlơi ngă yang anai:“Rim thun, neh met wa amăng plơi gum ngă yang pin ia, yang čroh hnoh, anih hơmâo lăng kar hăng tơlơi hơdip. Tui hăng ană plơi, yang ia ñu pơgang ba ană mơnuih ta lơ̆m nao pơ ia krông trun nao pơčroh hnoh. Yua hnun, ngă yang ia yom biă mă, neh met wa iâu yang lăng ba lơ̆m găn nao ia krông, čroh hnoh, abih bang leng kơ rơnuk rơnua, huăi lung lup pơkup pơđang. Biă ñu, ană plơi iâu yang lăng tui, pơgang ba ƀing čơđai nao kiă kơbao, kiă rơmô, kiăng gơñu huăi tơbor ƀudah ƀlung ia”.

Tơdơi kơ phai yang, hơprah ia hăng pik ia ƀơi hlung ƀing tha plơi kiăng hiam drơi, yâo mơak, pô phai kơkuh kơ yang 3 wơ̆t, giong anun pơbă ia amăng čeh tơpai. Lơ̆m pô phao pơwơ̆t glăi pơ čeh tơpai, arăng atông čing hơgor, pô phai djom tơgŭ, wơ̆t tơkai hơdai tơngan kah hăng arăng suang, tơngan ñu tơpa kar hăng čim grư̆ kiăng yang hmư̆ tơlơi phai. Amăng hrơi ngă yang, jua čing hơgor, tơlơi phai yang mơ̆ng pô djru, abih bang kret, krăp lăng pơdah pran jua pơpŭ kơ yang rơbang, hăng kiăng yang pơhmư̆ tơlơi rơkâo mơ̆ng ană plơi, brơi ia hơjan lê̆.  Ơi Rmah Phiết, dŏ pơ Plei Tel A nao lăng tơlơi ngă yang anai lăi: "Kâo mơak biă mă, tơring glông pơphun ngă hăng gơmơi hơmâo nao hmư̆ tơlơi ngă yang hơduah ia hơjan hrơi anai, čang rơmang mơ̆ng gơmơi lĕ rŭ glăi gru grua hiam mơ̆ng djuai ania Jarai”.

Hrŏm hăng tơlơi ngă yang iâu hơjan tui gru grua yôm phara mơng djuai ania Jarai, ƀrô tal anai ăt pơphun Jơnum ngui gru grua-bơrơguăt drơi jăn djop djuai ania ƀơi anih djă pioh gru grua dêh čar Plei Ơi. Jơnum ngui hơmâo rơbêh 300 čô mơnuih rơgơi kơhnâo mơng 10 boh să mut hrŏm lu tơlơi ngui dik dak anun lĕ atông čing hơgor, mơñam mrai, mơñam rêu rô, trah rup kyâo, pơkra gông brô̆, adoh tơlơi adoh đưm, ngui atông gông brô̆ djuai ania, sang čơ sĭ gơnam đang hmua…

Sit biă ñu, pơplông đuăi hăng anăn “Yak tui kru tơkai pơtao apui” ăt hơmâo pơphun, ba glăi hrơi ngui dik dak mơ-ak. Amăng mông jơnum ngui, sang čơ sĭ gơnam đang hmua hơmâo pơphun kiăng lăi pơthâo hơdôm gơnam OCOP hăng gơnam yôm phara mơng ƀon lan, pơhlôm brơi gơnam blơi yua hăng mơnong ƀong huă brơi kơ tuai čuă ngui.

Amai Phạm Thị Kiều, sa čô tuai čuă nao jơnum ngui hrŏm, brơi thâo:“Hơmâo lu gru grua sô hơđăp, tơlơi ngă yang iâu ia hơjan, ngă yang tơjŭ pla, kâo ƀuh ngă lar hyu gru grua đưm mơng djuai ania ƀơi ƀon lan kiăng abih bang mơnuih nao lăng tơl anih ƀuh hiưm pă ñu, kiăng thâo hơdôm bruă mă sit nik hiưm pă, mơng anun amra ngă lar hyu gru grua brơi abih bang mơnuih thâo”.

Hrŏm hăng anun, amăng hrơi jơnum ngui, tuai čuă ngui hăng mơnuih ƀôn sang dưi mut hrŏm hăng ĕp lăng hơdôm tơlơi ngui sô hơđăp anun lĕ: glŏm boh, gom mơta mă bip, gom mơta taih gô̆ lŏn, sua mă hla kơ….Yă Nghẽo dŏ ƀơi să Ia Hiao nao jơnum ngui hrŏm brơi thâo: “Neh met wa djuai ania Jarai pơtum pơƀut hrŏm jơnum ngui kiăng pơphun hrơi ngui mơ-ak hloh, kiăng hơdor tơngia hăng pơpŭ sa bơyan yuă hơpă hơmâo hmăi tơdơi kơ hrơi blan mă bruă glêh glar. Anai ăt lĕ hrơi mông kiăng abih bang mơnuih pơdah pran hơdor tơngia kơ ayuh hyiăng lŏn mơnai, hơmâo brơi hơjan rơnang angĭn mơ-ak, pơdai jor kơtor mơboh. Kâo čang rơmang hrơi jơnum ngui mơ-ak tui anai amra hơmâo djuai ania Jarai tŏ tui djă pioh brơi rơnuk tơdơi dong”.

Pơ-ư ang lĕ mơnuih dŏ hơdip ƀơi kual lŏn ơi pơtao apui, ơi Rmah Yơi, mơnuih arăng đăo gơnang amăng Plei Ơi brơi thâo, mơng đưm đă truh tŭ tă ră anai, amăng tơlơi hơdip, tơlơi ngă yang rơbang mơng djuai ania Jarai ƀơi anai lêng pơlir hăng tơlơi bơră ruai lăi nao pơtao apui. Yua anun hrơi ngă yang iâu hơjan “Pơtao apui” jai yôm phiăn:“Ƀing gơmơi pơ-ư ang lơm hơmâo 14 rơnuk pơtâo apui. Pơtao apui ƀu djơ̆ kơnong lĕ ơi pơtao kơdrưh ang đôč ôh mơ̆ ăt lĕ ngă yang amăng plơi pla, hơmâo neh met wa amăng plơi pla lăng yôm hăng pơpŭ biă mă. Amăng tơlơi ngă yang rơbang amăng plơi pla, ơi pơtao apui jing mơnuih pơlir kơplah wah ană mơnuih hăng yang rơbang, pơ ala brơi ană plơi pla rơkâo brơi hơjan rơnang angĭn mơ-ak, pơdai jor kơtor mơboh, plơi pla rơnuk rơnua, suaih pral”.

Ơi Nguyễn Đức Thuận-Mơnuih apăn bruă amăng anom bruă gru grua să Čư̆ A Thai, tơring čar Gia Lai brơi thâo, thun anai, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Gia Lai hơmâo gum hrŏm hăng anom bruă boh thâo ia rơgơi mơnuih mơnam Việt Nam pơphun jơnum bơkơtuai kơ boh thâo “Pơtao apui-Tơlơi hing ang hăng sit nik”, pơčrông sai kơ bruă djă pioh, tŏ tui gru grua yôm ƀơi Plei Ơi.

Ơi Nguyễn Đức Thuận brơi thâo, jơnum bơkơtuai hơmâo bơtŭ ư hăng tơlơi rơkâo pơkra ming anih djă pioh gru gru dêh čar Plei Ơi jing anih djă pioh gru grua yôm phăn:“Tui tơlơi čang rơmang mơng mơnuih ƀôn sang ƀơi anai, rĭm thun gong gai ƀon lan ăt đing nao tuh pơ alin, djru brơi hơdôm bruă djă pioh tơlơi ngă yang iâu ia hơjan “Pơtao apui”, anai lĕ gru grua yôm phara ƀơi ƀon lan. Rĭm thun, mơnuih ƀôn sang Plei Ơi lĕ ƀing ngă akŏ amăng tơlơi ngă yang anai, lêng pơphun ngă yang iâu hơjan “Pơtao apui”. Neh met wa ngă tui, mut hrŏm hơdôm tal pơplông ngui gru grua kiăng lăi pơthâo rup rap Plei Ơi lăi phara hăng tơring čar Gia Lai hnun mơn”.

Ngă yang iâu hơjan “Pơtao apui” mơng djuai ania Jarai hơmâo tŭ yap lĕ gru grua gah bơngăt dêh čar, Plei Ơi (anih pơtao apui dŏ hơdip) ăt hơmâo ƀing kơhnâo kơhnăk rơkâo pơkra ming jing anih gru grua dêh čar yôm. Tơlơi anai ƀu djơ̆ kơnong  lĕ pơdah brơi tơlơi gir run djă pioh gru grua yôm phara đôč ôh mơ̆ ăt jing anih pơƀuh brơi grua grua mơng djuai ania Jarai, tơring čar Gia Lai lăi phara, kual Dap kơdư hnun mơn. Anai lĕ tơlơi pơ-ang mơng mơnuih ƀôn sang rah, kiăng pok rai tơlơi dưi prong kiăng lăi pơthâo brơi tuai čuă ngui, pơhưč lu tuai nao ĕp lăng gru grua yôm phara ƀơi kual lŏn anai.

Ăt dưi pơsi tong, hrơi ngă yang iâu ia hơjan “Pơtao apui” lĕ jơnum ngui gru grua, tuai čuă ngui yôm phara, lăi pơthâo rup rap hăng tơlơi dưi amăng pơđĭ kyar gru grua amăng tơring čar Gia Lai. Mơng anun pơhưč tuh pơ alin ngă hrŏm, pơlir hơbit hăng hơdôm boh ƀon lan phara, ngă atur brơi bruă pơjing gơnam bơwih brơi tuai čuă ngui yôm phara. Hrơi ngă yang iâu hơjan Yang pơtao apui ƀơi Chư A Thai tơdơi kơ hơkrŭ glăi jing anih bơwih brơi tuai čuă ngui amăng lơ 30/4, 1/5. Rĭm bơyan jơnum ngui, ƀơi anai čơkă mơng 6.000 truh 8.000 wŏt mơnuih ƀôn sang hăng tuai nao čuă ngui. Hăng ăt mơng jơnum ngui, ba glăi tơlơi pơlir hơbit hăng hơdôm anih čuă ngui, pơlir hăng bruă lăi pơthâo gơnam phara, mơng anun pơgôp prong amăng bruă pơhưč tuh pơ alin, lăi pơthâo anih tuai čuă ngui.